Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Sinh lý nội tiết – Đề 12

Melatonin là hormone được sản xuất bởi tuyến tùng, một tuyến nhỏ nằm trong não. Melatonin đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chu kỳ ngủ-thức (nhịp sinh học). Sản xuất melatonin tăng lên vào buổi tối và giảm vào ban ngày, giúp điều chỉnh giấc ngủ.

Tuyến tụy có hai chức năng chính: nội tiết và ngoại tiết. Chức năng ngoại tiết của tuyến tụy là sản xuất enzyme tiêu hóa (như amylase, lipase, protease) và bicarbonate, đổ vào ống tiêu hóa để hỗ trợ quá trình tiêu hóa thức ăn. Chức năng nội tiết là sản xuất insulin, glucagon và somatostatin để điều hòa đường huyết.

Cortisol là một glucocorticoid do vỏ thượng thận sản xuất, có vai trò quan trọng trong phản ứng stress và điều hòa nhiều quá trình chuyển hóa. Một trong những tác dụng chính của cortisol là tăng đường huyết (tăng glucose máu) bằng cách kích thích tân tạo glucose ở gan và giảm sử dụng glucose ở các mô ngoại vi.

Đái tháo đường type 1 là bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch của cơ thể tấn công và phá hủy các tế bào beta của tuyến tụy, là tế bào sản xuất insulin. Do đó, bệnh nhân đái tháo đường type 1 bị thiếu hụt insulin tuyệt đối, cần phải điều trị bằng insulin ngoại sinh.

Iodine là thành phần thiết yếu để tổng hợp hormone tuyến giáp (T4 và T3). Thiếu hụt iodine dẫn đến giảm sản xuất hormone tuyến giáp (suy giáp). Để bù đắp, tuyến yên tăng tiết TSH (hormone kích thích tuyến giáp), kích thích tuyến giáp phì đại, gây ra bướu cổ đơn thuần (bướu giáp do thiếu iodine).

Testosterone là hormone sinh dục nam chính, được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn. Nó đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển các đặc tính sinh dục thứ phát ở nam giới như giọng nói trầm, mọc râu, phát triển cơ bắp và xương, cũng như chức năng sinh sản.

ADH (hormone chống bài niệu - vasopressin) được giải phóng khi cơ thể bị mất nước hoặc áp suất thẩm thấu máu tăng cao. ADH tác động lên thận, tăng tính thấm của ống lượn xa và ống góp với nước, làm tăng tái hấp thu nước từ dịch lọc trở lại máu, giảm lượng nước tiểu và duy trì thể tích máu, tăng huyết áp.

Oxytocin là hormone được sản xuất bởi vùng dưới đồi và dự trữ ở tuyến yên sau. Oxytocin đóng vai trò quan trọng trong nhiều quá trình sinh lý, bao gồm kích thích co bóp tử cung trong quá trình sinh, cũng như kích thích tiết sữa sau sinh.

ACTH (Adrenocorticotropic hormone) là hormone được tuyến yên trước sản xuất và có chức năng chính là kích thích vỏ thượng thận sản xuất cortisol.

Đái tháo đường thai kỳ (GDM) chủ yếu do kháng insulin gây ra bởi các hormone nhau thai (như hormone nhau thai người - hPL, progesterone, estrogen). Các hormone này cần thiết cho thai kỳ nhưng cũng làm giảm độ nhạy cảm của tế bào với insulin ở người mẹ, dẫn đến tăng đường huyết.

Hormone cận giáp (PTH) được sản xuất bởi tuyến cận giáp và có vai trò chính trong việc điều hòa nồng độ calcium trong máu. Khi nồng độ PTH tăng cao, nó sẽ kích thích giải phóng calcium từ xương vào máu, tăng hấp thu calcium ở ruột và tăng tái hấp thu calcium ở thận, dẫn đến tăng nồng độ calcium trong máu.

Hormone tăng trưởng (GH) được sản xuất bởi tuyến yên trước, có vai trò chính là kích thích tăng trưởng và phát triển cơ thể, đặc biệt là trong giai đoạn trẻ em và thanh thiếu niên. GH tác động lên nhiều mô và cơ quan, kích thích tăng sinh tế bào, tổng hợp protein, phát triển xương và cơ bắp.

Feedback dương tính là cơ chế ít phổ biến hơn feedback âm tính, thường khuếch đại một quá trình ban đầu. Ví dụ điển hình là sự phóng noãn trong chu kỳ kinh nguyệt. Estrogen tăng cao từ nang trứng đang phát triển kích thích tuyến yên tăng tiết LH (hormone tạo hoàng thể), LH lại kích thích nang trứng phóng noãn, và sau phóng noãn estrogen giảm xuống, kết thúc vòng feedback dương tính.

Aldosterone là một mineralocorticoid do vỏ thượng thận sản xuất, có vai trò chính trong việc điều hòa cân bằng điện giải (đặc biệt là natri và kali) và huyết áp. Aldosterone tác động lên thận, tăng tái hấp thu natri và nước, đồng thời tăng bài tiết kali, giúp duy trì thể tích máu và huyết áp.

Thyroxine (T4) và Triiodothyronine (T3) là hai hormone chính do tuyến giáp sản xuất. Chúng đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa tốc độ chuyển hóa cơ bản của cơ thể, ảnh hưởng đến năng lượng, nhiệt độ cơ thể và nhiều chức năng sinh lý khác.

Hormone steroid, do bản chất lipid, có thể dễ dàng đi qua màng tế bào và tác động lên thụ thể nằm trong tế bào chất hoặc nhân. Ngược lại, hormone peptide, tan trong nước, không thể đi qua màng tế bào lipid và tác động thông qua thụ thể trên màng tế bào, kích hoạt các hệ thống truyền tin thứ cấp.

Cường giáp (Basedow) là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, sản xuất quá nhiều hormone tuyến giáp. Triệu chứng thường gặp bao gồm run tay, hồi hộp, tim đập nhanh, giảm cân, tăng tiết mồ hôi, khó ngủ, bồn chồn và lồi mắt.

Hormone tuyến yên trước được gọi là 'hormone hướng tuyến′ (tropic hormones) vì nhiều hormone trong số đó có chức năng chính là điều hòa hoạt động của các tuyến nội tiết khác trong cơ thể. Ví dụ, ACTH hướng tuyến thượng thận, TSH hướng tuyến giáp, LH và FSH hướng tuyến sinh dục.

Thyroxine (T4) và Triiodothyronine (T3), các hormone tuyến giáp, được tổng hợp từ acid amin tyrosine. Các hormone khác như cortisol và aldosterone là hormone steroid (có nguồn gốc từ cholesterol), còn insulin là hormone peptide (protein).

Điểm khác biệt cơ bản nhất giữa đái tháo đường type 1 và type 2 là nguyên nhân gây bệnh. Type 1 là bệnh tự miễn do phá hủy tế bào beta tuyến tụy, dẫn đến thiếu insulin tuyệt đối. Type 2 chủ yếu do kháng insulin (tế bào đích giảm đáp ứng với insulin) và có thể kèm theo suy giảm chức năng tế bào beta tuyến tụy (thiếu insulin tương đối).

Insulin là hormone hạ đường huyết. Tác dụng chính của insulin là tăng cường vận chuyển glucose từ máu vào các tế bào (đặc biệt là tế bào cơ và tế bào mỡ) thông qua việc tăng số lượng thụ thể GLUT4 trên màng tế bào, từ đó làm giảm nồng độ glucose trong máu.

Hormone tan trong lipid (steroid, hormone tuyến giáp) có thể dễ dàng khuếch tán qua màng tế bào lipid và tác động lên thụ thể nằm bên trong tế bào (thụ thể nội bào), thường là trong tế bào chất hoặc nhân. Hormone tan trong nước (peptide, protein) không thể qua màng tế bào và phải tác động thông qua thụ thể trên màng tế bào, kích hoạt các hệ thống truyền tin thứ cấp bên trong tế bào.

Thận có chức năng nội tiết, sản xuất erythropoietin (EPO) và renin, nhưng nó không được coi là tuyến nội tiết điển hình như tuyến yên, tuyến giáp, tuyến thượng thận, tuyến tụy, tuyến sinh dục, v.v. Thận chủ yếu là cơ quan bài tiết và điều hòa chất lỏng và điện giải.

Tuyến yên sau (thùy sau tuyến yên) không sản xuất hormone mà chỉ dự trữ và giải phóng hai hormone được sản xuất ở vùng dưới đồi: oxytocin và ADH (hormone chống bài niệu - vasopressin). Tổn thương tuyến yên sau sẽ dẫn đến suy giảm dự trữ và giải phóng hai hormone này.

Trục vùng dưới đồi - tuyến yên là hệ thống điều hòa nội tiết trung ương, cho phép kiểm soát và điều chỉnh hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác trong cơ thể. Ưu điểm chính là khả năng điều hòa hormone phức tạp và tinh vi hơn, thông qua nhiều cấp độ kiểm soát (vùng dưới đồi, tuyến yên, tuyến đích) và feedback âm tính, dương tính.

Cortisol thường được gọi là hormone 'stress′ chính của cơ thể. Nó được giải phóng khi cơ thể đối mặt với stress, giúp cơ thể ứng phó bằng cách tăng đường huyết, tăng huyết áp, ức chế miễn dịch và chuyển hướng năng lượng đến các cơ quan quan trọng. Tuy adrenaline cũng tham gia vào phản ứng stress cấp tính, nhưng cortisol có vai trò quan trọng hơn trong phản ứng stress kéo dài.

Stress kéo dài kích hoạt trục vùng dưới đồi - tuyến yên - thượng thận (HPA axis), dẫn đến tăng sản xuất cortisol mãn tính. Cortisol kéo dài có thể gây ra nhiều rối loạn nội tiết và chuyển hóa, bao gồm rối loạn đường huyết, suy giảm miễn dịch, rối loạn chức năng sinh sản, rối loạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến các tuyến nội tiết khác.

Hormone cận giáp (PTH) được sản xuất bởi tuyến cận giáp và là hormone chính trong việc điều hòa nồng độ calcium máu. PTH làm tăng calcium máu bằng cách kích thích giải phóng calcium từ xương, tăng hấp thu calcium ở ruột và tăng tái hấp thu calcium ở thận.

Cơ chế feedback âm tính là cơ chế điều hòa ngược phổ biến trong hệ thống nội tiết, giúp duy trì cân bằng nội môi bằng cách ổn định nồng độ hormone trong máu. Khi nồng độ hormone tăng cao, feedback âm tính sẽ ức chế tuyến nội tiết giảm sản xuất hormone và ngược lại.

Glucagon và insulin là hai hormone chính điều hòa đường huyết, nhưng có tác dụng ngược nhau. Glucagon là hormone tăng đường huyết, kích thích gan phân giải glycogen và tân tạo glucose. Insulin là hormone hạ đường huyết, tăng cường vận chuyển glucose vào tế bào và dự trữ glucose dưới dạng glycogen.