Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Xã hội học – Đề 1

Kỳ thị là sự đánh giá tiêu cực và xa lánh xã hội đối với một đặc điểm, thuộc tính, hoặc hành vi của một cá nhân hoặc nhóm, khiến họ bị gán cho một danh tính xã hội tiêu cực và bị phân biệt đối xử. Kỳ thị có thể dẫn đến sự bất bình đẳng và loại trừ xã hội.

Phân biệt chủng tộc có hệ thống (systemic racism) đề cập đến sự phân biệt chủng tộc ăn sâu vào các thiết chế xã hội (ví dụ: giáo dục, pháp luật, kinh tế, y tế). Nó không chỉ là hành vi phân biệt đối xử cá nhân mà còn là các chính sách, quy trình và thực hành (thường vô hình hoặc không chủ ý) tạo ra và duy trì sự bất bình đẳng chủng tộc.

Tính giá trị (validity) trong nghiên cứu xã hội học đề cập đến mức độ đo lường chính xác những gì nghiên cứu muốn đo lường. Một nghiên cứu có tính giá trị cao khi các công cụ và phương pháp nghiên cứu thực sự đo lường được khái niệm hoặc hiện tượng mà nhà nghiên cứu quan tâm, chứ không phải một cái gì khác.

Max Weber cho rằng phân tầng xã hội không chỉ được xác định bởi yếu tố kinh tế (giai cấp) mà còn bởi quyền lực (khả năng thực hiện ý chí của mình bất chấp sự phản kháng của người khác) và địa vị (uy tín xã hội). Ông đưa ra khái niệm về 'ba chiều' của phân tầng xã hội: giai cấp, địa vị và quyền lực.

Chức năng tiềm ẩn là những hậu quả không chủ ý hoặc không được công nhận của một thiết chế xã hội. Trong giáo dục, bên cạnh các chức năng hiện hữu (manifest function) như truyền đạt kiến thức và kỹ năng, chức năng tiềm ẩn có thể bao gồm tạo ra mạng lưới xã hội, cơ hội kết bạn, và thậm chí là giữ trẻ em trong độ tuổi đi học tránh khỏi thị trường lao động.

Tha hóa (alienation) trong xã hội học, đặc biệt trong lý thuyết của Marx, mô tả tình trạng mà người lao động cảm thấy xa lạ với sản phẩm lao động của mình, quá trình lao động, bản thân và những người lao động khác. Điều này dẫn đến cảm giác cô lập, mất ý nghĩa và mất kết nối với xã hội.

Karl Marx tin rằng lịch sử xã hội loài người được thúc đẩy bởi mâu thuẫn giai cấp, cụ thể là xung đột giữa giai cấp tư sản (những người sở hữu tư liệu sản xuất) và giai cấp vô sản (giai cấp công nhân). Ông cho rằng mâu thuẫn này là động lực chính cho sự thay đổi xã hội.

Trong xã hội học, 'giới' (gender) đề cập đến các vai trò, hành vi, biểu hiện và bản dạng được xã hội xây dựng và quy định là 'nam tính' và 'nữ tính'. 'Giới tính sinh học' (sex) đề cập đến các đặc điểm sinh học của cơ thể (ví dụ: nhiễm sắc thể, hormone, cơ quan sinh sản). Giới là một cấu trúc xã hội và văn hóa, trong khi giới tính sinh học mang tính sinh học.

Nhóm sơ cấp, theo định nghĩa của Charles Horton Cooley, được đặc trưng bởi sự hợp tác thân mật mặt đối mặt, sự gắn kết cảm xúc mạnh mẽ và mối quan hệ cá nhân sâu sắc. Gia đình và bạn bè thân thiết là ví dụ điển hình của nhóm sơ cấp.

Gia đình hạt nhân là hình thức gia đình phổ biến ở các xã hội công nghiệp hiện đại, bao gồm cha mẹ (thường là cha và mẹ) và con cái ruột sống chung. Gia đình hạt nhân thường nhỏ gọn và linh hoạt hơn so với gia đình mở rộng.

Cấu trúc xã hội đề cập đến khuôn mẫu ổn định của các mối quan hệ xã hội và các tổ chức tạo nên xã hội. Các yếu tố cơ bản của cấu trúc xã hội bao gồm tổ chức xã hội (như gia đình, giáo dục, chính trị), nhóm xã hội (nhóm sơ cấp, thứ cấp), địa vị (vị thế xã hội) và vai trò (hành vi mong đợi liên quan đến địa vị).

Lý thuyết tương tác biểu tượng là một trường phái vi mô trong xã hội học, tập trung vào cách thức các cá nhân tạo ra ý nghĩa xã hội thông qua tương tác với nhau. Ngôn ngữ, biểu tượng và diễn giải đóng vai trò trung tâm trong lý thuyết này.

Khảo sát xã hội học là phương pháp nghiên cứu định lượng phổ biến, sử dụng bảng hỏi có cấu trúc hoặc khảo sát để thu thập dữ liệu từ một mẫu lớn dân số. Mục tiêu là thống kê và khái quát hóa kết quả cho toàn bộ dân số nghiên cứu.

Vốn xã hội đề cập đến mạng lưới quan hệ xã hội, các chuẩn mực về sự tin cậy và có đi có lại nảy sinh từ các mạng lưới đó. Vốn xã hội được xem là một nguồn lực quan trọng cho cá nhân và cộng đồng, giúp thúc đẩy hợp tác, phát triển kinh tế và xã hội.

Văn hóa đại chúng (popular culture) đề cập đến các hình thức văn hóa được phổ biến rộng rãi và được phần đông dân chúng ưa chuộng, thường thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng như phim ảnh, âm nhạc, truyền hình, Internet. Văn hóa đại chúng phản ánh và định hình các giá trị, sở thích và lối sống của xã hội đương đại.

Thuyết vị chủng (ethnocentrism) là xu hướng đánh giá các nền văn hóa khác dựa trên tiêu chuẩn của văn hóa mình và coi văn hóa mình là trung tâm và vượt trội hơn. Thuyết vị chủng có thể dẫn đến sự hiểu lầm, định kiến và phân biệt đối xử với các nền văn hóa khác.

Nghiên cứu dọc (longitudinal study) là một loại nghiên cứu xã hội học theo dõi cùng một nhóm đối tượng (ví dụ: cá nhân, gia đình, cộng đồng) qua một khoảng thời gian dài để quan sát sự thay đổi và phát triển theo thời gian. Nghiên cứu dọc cung cấp thông tin quý giá về xu hướng và quá trình thay đổi xã hội.

Émile Durkheim phân biệt giữa hai loại đoàn kết xã hội: đoàn kết cơ học và đoàn kết hữu cơ. Trong các xã hội truyền thống, đoàn kết cơ học, dựa trên sự tương đồng về kinh nghiệm, giá trị và niềm tin, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự gắn kết xã hội.

Giáo hội (church/ecclesia) là loại hình tổ chức tôn giáo có xu hướng lớn, chính thức, được thiết lập tốt và thường gắn bó chặt chẽ với nhà nước và xã hội. Giáo hội có xu hướng bảo thủ và duy trì trật tự xã hội hiện có, khác với các giáo phái thường có tính chất phản kháng và tách biệt khỏi xã hội.

Một trong những thách thức chính đối với việc tiến hành nghiên cứu xã hội học mang tính khách quan là nhà nghiên cứu cũng là một phần của xã hội mà họ nghiên cứu. Do đó, nhà nghiên cứu có thể mang theo định kiến, giá trị chủ quan và quan điểm cá nhân, có thể ảnh hưởng đến quá trình nghiên cứu và kết quả. Tính khách quan đòi hỏi nhà nghiên cứu phải nhận thức và giảm thiểu ảnh hưởng của các yếu tố chủ quan này.

Xã hội hóa là quá trình mà qua đó các cá nhân học hỏi và nội tâm hóa các chuẩn mực, giá trị và niềm tin của xã hội hoặc nhóm của họ. Đây là quá trình suốt đời và rất quan trọng để một cá nhân có thể hòa nhập và hoạt động hiệu quả trong xã hội.

Địa vị gán là địa vị xã hội mà một cá nhân có được từ khi sinh ra hoặc ngoài ý muốn của họ (ví dụ: giới tính, chủng tộc, tuổi tác). Ngược lại, địa vị đạt được là địa vị xã hội mà một cá nhân có được thông qua nỗ lực, lựa chọn và hành động của bản thân (ví dụ: nghề nghiệp, học vị).

Lý thuyết căng thẳng (strain theory) của Robert Merton cho rằng tội phạm nảy sinh khi có sự không phù hợp giữa mục tiêu văn hóa (ví dụ: thành công vật chất) và các phương tiện hợp pháp để đạt được mục tiêu đó. Khi các cá nhân không có cơ hội hợp pháp, họ có thể tìm đến các phương tiện bất hợp pháp để đạt được thành công.

Phỏng vấn định tính sâu là phương pháp nghiên cứu phù hợp nhất để khám phá ý nghĩa và trải nghiệm chủ quan của cá nhân hoặc nhóm người về một hiện tượng xã hội. Phỏng vấn sâu cho phép nhà nghiên cứu thu thập dữ liệu chi tiết, phong phú và sâu sắc về quan điểm, cảm xúc và suy nghĩ của người tham gia.

Văn hóa vật chất bao gồm tất cả các đối tượng vật chất mà con người tạo ra, sử dụng và chia sẻ. Ví dụ như công cụ, công nghệ, nhà cửa, quần áo, tác phẩm nghệ thuật, v.v. Văn hóa vật chất phản ánh và định hình văn hóa phi vật chất của một xã hội.

Toàn cầu hóa là quá trình tăng cường kết nối và phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia và khu vực trên thế giới về kinh tế, văn hóa, chính trị và xã hội. Toàn cầu hóa bao gồm sự gia tăng thương mại quốc tế, di cư, truyền thông và trao đổi văn hóa xuyên biên giới.

Đô thị hóa, quá trình gia tăng tỷ lệ dân số sống ở khu vực đô thị, thường dẫn đến sự suy yếu của các mối quan hệ sơ cấp truyền thống (ví dụ: gia đình, làng xóm) và gia tăng tính ẩn danh trong các mối quan hệ xã hội. Đô thị hóa cũng thường đi kèm với sự phân công lao động phức tạp hơn và đa dạng văn hóa gia tăng.

Phong trào xã hội là một nhóm người có tổ chức hành động tập thể để thúc đẩy hoặc chống lại sự thay đổi xã hội. Phong trào xã hội có thể có nhiều hình thức khác nhau, từ biểu tình, vận động chính trị đến hoạt động văn hóa và giáo dục.

Lệch lạc (deviance) trong xã hội học đề cập đến hành vi vi phạm các chuẩn mực xã hội, bất kể mức độ nghiêm trọng của hành vi đó. Điều quan trọng là sự vi phạm các chuẩn mực được xã hội định nghĩa và phản ứng lại.

Di động xã hội đề cập đến sự dịch chuyển vị trí xã hội của một cá nhân hoặc nhóm trong hệ thống phân tầng xã hội. Di động xã hội có thể là di động lên (thăng tiến), di động xuống (tụt lùi), di động ngang (chuyển đổi vị trí tương đương), hoặc di động giữa các thế hệ.