Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Nghiệp vụ cho thuê tài chính – Đề 3

Thuê tài chính được phân loại khi hợp đồng chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản cho bên thuê. Điều này thể hiện qua các tiêu chí như thời hạn thuê dài, giá trị hiện tại của tiền thuê lớn, quyền chọn mua lại giá ưu đãi.

Điều khoản về phạt vi phạm hợp đồng và thu hồi tài sản là cơ chế bảo vệ quyền lợi của bên cho thuê khi bên thuê không thực hiện đúng nghĩa vụ hợp đồng (ví dụ: chậm trả tiền thuê, sử dụng tài sản sai mục đích). Điều khoản này cho phép bên cho thuê chấm dứt hợp đồng và thu hồi lại tài sản.

Điểm khác biệt cốt lõi là mức độ chuyển giao rủi ro và lợi ích. Thuê tài chính được thiết kế để chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản cho bên thuê, gần giống như mua tài sản trả góp. Thuê hoạt động thì không chuyển giao đáng kể, bên cho thuê vẫn giữ phần lớn rủi ro và lợi ích.

Bên cho thuê tài chính là người sở hữu tài sản về mặt pháp lý trong suốt thời hạn thuê, do đó họ chịu rủi ro và hưởng lợi ích liên quan đến quyền sở hữu tài sản như rủi ro giảm giá trị tài sản, lợi ích từ việc thanh lý tài sản (nếu có).

Rủi ro lãi suất ảnh hưởng chủ yếu đến bên cho thuê. Nếu bên cho thuê huy động vốn với lãi suất thả nổi để tài trợ cho hoạt động cho thuê tài chính, và lãi suất thị trường giảm, thì lợi nhuận của bên cho thuê có thể bị giảm do tiền thuê thu về không đủ bù đắp chi phí vốn và lợi nhuận kỳ vọng ban đầu.

Cơ cấu lại hợp đồng thuê tài chính thường được thực hiện khi bên thuê gặp khó khăn tài chính và không thể thực hiện nghĩa vụ thanh toán theo hợp đồng ban đầu. Mục đích là để điều chỉnh các điều khoản (ví dụ: gia hạn thời gian thuê, giảm tiền thuê định kỳ) để giúp bên thuê tiếp tục thực hiện hợp đồng và tránh vi phạm.

Rủi ro tín dụng trong cho thuê tài chính là rủi ro bên thuê không có khả năng thanh toán tiền thuê đúng hạn hoặc không thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng. Do đó, rủi ro tín dụng chủ yếu phát sinh từ bên thuê tài chính.

Theo quy định thuế hiện hành ở nhiều quốc gia, VAT đối với hoạt động cho thuê tài chính thường được tính trên từng khoản tiền thuê định kỳ khi bên thuê thanh toán cho bên cho thuê. Điều này giúp phân bổ gánh nặng thuế VAT theo thời gian thuê.

Trong thuê tài chính, bên cho thuê là chủ sở hữu tài sản và chịu rủi ro về giá trị tài sản. Nếu giá trị thị trường của tài sản giảm mạnh vào cuối thời hạn thuê, đặc biệt là khi giá trị còn lại không đảm bảo lớn, bên cho thuê sẽ chịu rủi ro mất mát giá trị tài sản khi thanh lý hoặc cho thuê lại.

Cho thuê vận hành (operating lease) thường liên quan đến tài sản có tính thanh khoản cao và thời gian sử dụng dài hơn thời hạn thuê. Bên cho thuê có thể cho thuê lại tài sản nhiều lần sau khi hợp đồng thuê ban đầu kết thúc, do đó họ vẫn giữ lại phần lớn rủi ro và lợi ích của quyền sở hữu.

Yêu cầu mua bảo hiểm là điều khoản bảo vệ quyền lợi của bên cho thuê, không phải là tiêu chí để xác định một hợp đồng là thuê tài chính. Ba tiêu chí còn lại (quyền chọn mua giá ưu đãi, thời hạn thuê lớn, giá trị hiện tại tiền thuê lớn) là các dấu hiệu chính của thuê tài chính.

Tổ chức phi lợi nhuận không hướng đến mục tiêu lợi nhuận và không hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh tài chính, nên không thường tham gia vào nghiệp vụ cho thuê tài chính với vai trò bên cho thuê. Các tổ chức khác như công ty tài chính cho thuê, ngân hàng, doanh nghiệp sản xuất (cho thuê tài sản do mình sản xuất) đều là những bên cho thuê phổ biến.

Hàng tồn kho thường có vòng quay nhanh và giá trị biến động, không phù hợp với bản chất dài hạn và ổn định của hợp đồng cho thuê tài chính. Các loại tài sản khác như máy móc, phương tiện vận tải, bất động sản thương mại thường có giá trị lớn, thời gian sử dụng dài và phù hợp cho thuê tài chính.

Giá trị còn lại không đảm bảo là phần giá trị ước tính của tài sản thuê vào cuối thời hạn thuê mà bên cho thuê không có sự đảm bảo chắc chắn thu hồi được từ bên thuê hoặc bên thứ ba độc lập. Đây là một yếu tố rủi ro cho bên cho thuê.

Khi rủi ro tín dụng của bên thuê tăng lên (ví dụ: lịch sử tín dụng xấu, tình hình tài chính không ổn định), bên cho thuê sẽ yêu cầu mức lãi suất cao hơn để bù đắp cho rủi ro tăng thêm, dẫn đến chi phí thuê tài chính cao hơn cho bên thuê.

Chi phí thuê tài chính (lãi suất trả cho khoản nợ thuê) được ghi nhận vào Báo cáo Kết quả Hoạt động Kinh doanh, không phải Bảng Cân Đối Kế Toán. Bảng Cân Đối Kế Toán ghi nhận tài sản thuê tài chính (tài sản) và nợ thuê tài chính (nghĩa vụ nợ).

Giảm lãi suất cho thuê để thu hút khách hàng không phải là biện pháp giảm thiểu rủi ro tín dụng, thậm chí có thể làm tăng rủi ro nếu thu hút cả những khách hàng có chất lượng tín dụng thấp hơn. Các biện pháp còn lại (thẩm định, thế chấp, đa dạng hóa) đều là các biện pháp quản lý rủi ro tín dụng hiệu quả.

Vì bên cho thuê tài chính vẫn là chủ sở hữu hợp pháp của tài sản thuê, nên trong trường hợp bên thuê phá sản, bên cho thuê thường có quyền ưu tiên thu hồi tài sản thuê trước các chủ nợ khác của bên thuê, theo quy định của pháp luật về phá sản.

Nếu hợp đồng thuê tài chính không có điều khoản mua lại hoặc quyền chọn mua lại không được thực hiện, thì khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê có nghĩa vụ phải trả lại tài sản thuê cho bên cho thuê. Quyền sở hữu tài sản vẫn thuộc về bên cho thuê.

Bên cho thuê tài chính vẫn chịu rủi ro về giá trị tài sản, đặc biệt là rủi ro giảm giá trị tài sản theo thời gian hoặc do lỗi thời công nghệ. Các lợi ích khác như thu nhập ổn định, mở rộng thị trường, và lợi nhuận từ thanh lý tài sản là những lợi ích chính của bên cho thuê.

Trong mô hình cho thuê tài chính trực tiếp (two-party lease), có hai bên tham gia chính: công ty tài chính cho thuê (bên cho thuê) và doanh nghiệp thuê tài sản (bên thuê). Công ty tài chính mua tài sản từ nhà cung cấp và sau đó cho doanh nghiệp thuê lại.

Chi phí bảo dưỡng và sửa chữa tài sản thuê không thuộc khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu. Khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu bao gồm tiền thuê định kỳ, giá trị còn lại được đảm bảo và các khoản phạt do chấm dứt hợp đồng (nếu có). Chi phí bảo dưỡng thường do các điều khoản hợp đồng quy định riêng, có thể do bên thuê hoặc bên cho thuê chịu.

Theo chuẩn mực kế toán, tài sản thuê tài chính được ghi nhận như tài sản của bên thuê. Do đó, bên thuê phải khấu hao tài sản thuê trong thời gian thuê hoặc thời gian sử dụng hữu ích của tài sản, tùy theo thời gian nào ngắn hơn, sử dụng các phương pháp khấu hao phù hợp như đường thẳng hoặc số dư giảm dần.

Quyết định tài chính của doanh nghiệp cần dựa trên các yếu tố khách quan và phân tích kinh tế, không nên phụ thuộc vào sở thích cá nhân. Các yếu tố như tình hình tài chính, chi phí vốn, chiến lược phát triển đều là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định thuê hay mua tài sản.

Nếu mục tiêu chính của doanh nghiệp là sở hữu tài sản vào cuối thời hạn sử dụng, thì vay ngân hàng để mua tài sản có thể phù hợp hơn so với thuê tài chính, vì thuê tài chính không mặc định chuyển giao quyền sở hữu tài sản cho bên thuê, trừ khi có điều khoản mua lại.

Chi phí vốn khi thuê tài chính phụ thuộc vào lãi suất thuê. Nếu lãi suất thuê tài chính thấp hơn lãi suất vay vốn ngân hàng, thì việc thuê tài chính có thể giúp bên thuê giảm chi phí vốn so với việc vay tiền mua tài sản. Tuy nhiên, so sánh chi phí cần xem xét nhiều yếu tố khác.

Trong nghiệp vụ bán và thuê lại (sale and leaseback), bên thuê tài chính (người đang sở hữu tài sản) bán tài sản cho bên cho thuê tài chính và sau đó thuê lại chính tài sản đó. Mục đích thường là để giải phóng vốn đầu tư vào tài sản và vẫn tiếp tục sử dụng tài sản.

Cho thuê tài chính là hình thức cấp tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho thuê tài sản. Bên cho thuê mua tài sản và chuyển giao quyền sử dụng cho bên thuê trong thời hạn thuê, bên thuê thanh toán tiền thuê định kỳ.

Theo chuẩn mực kế toán quốc tế và Việt Nam, khoản thanh toán gốc nợ thuê tài chính được phân loại là dòng tiền từ hoạt động tài chính, còn chi phí lãi vay thuê tài chính có thể được phân loại là dòng tiền từ hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động tài chính tùy theo chính sách kế toán của doanh nghiệp.

Ưu điểm lớn nhất của thuê tài chính là giúp bên thuê tiếp cận và sử dụng tài sản mà không cần vốn đầu tư ban đầu lớn. Bên thuê chỉ cần thanh toán tiền thuê định kỳ, giúp giảm áp lực tài chính ban đầu so với việc mua tài sản.