Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lý hóa dược – Đề 6

Định luật Fick thứ nhất phát biểu rằng thông lượng khuếch tán tỷ lệ thuận với gradient nồng độ. Nghĩa là, sự khuếch tán xảy ra từ vùng có nồng độ cao đến vùng có nồng độ thấp.

Phương trình Henderson-Hasselbalch liên hệ giữa pH của dung dịch đệm, pKa của acid yếu (hoặc pKb của base yếu) và tỷ lệ nồng độ của dạng base liên hợp và acid (hoặc acid liên hợp và base). Nó rất quan trọng trong việc pha chế dung dịch đệm có pH mong muốn.

Khi pH tăng (môi trường kiềm hơn), acid yếu có xu hướng bị ion hóa nhiều hơn, tạo thành dạng muối tan tốt hơn trong nước. Do đó, độ tan của acid yếu tăng lên khi pH tăng.

Keo thân nước (ví dụ: gôm, gelatin) có thể bao phủ xung quanh các hạt keo ghét nước (ví dụ: dầu trong nhũ tương), tạo lớp màng bảo vệ, ngăn chặn sự kết tụ của các hạt keo ghét nước và làm ổn định hệ phân tán keo.

Giai đoạn làm lạnh nhanh (đông lạnh nhanh) trong đông khô nhằm mục đích tạo ra các tinh thể đá nhỏ, đồng nhất, phân tán đều trong sản phẩm. Điều này giúp ngăn chặn sự hình thành tinh thể đá lớn có thể phá vỡ cấu trúc tế bào hoặc làm thay đổi tính chất sản phẩm, đồng thời tạo cấu trúc xốp sau khi thăng hoa, dễ dàng hòa tan trở lại sau này.

Chất độn được thêm vào viên nén khi lượng dược chất trong mỗi viên quá nhỏ, không đủ khối lượng để dập viên hoặc để đạt được kích thước viên mong muốn. Chất độn giúp tăng khối lượng viên, cải thiện khả năng chảy và độ nén của bột, từ đó cải thiện quá trình dập viên.

Phương pháp BET dựa trên sự hấp phụ khí nitơ ở nhiệt độ thấp lên bề mặt chất rắn để xác định diện tích bề mặt riêng. Đây là phương pháp tiêu chuẩn và phổ biến để đo diện tích bề mặt riêng của bột dược chất và các vật liệu dạng bột khác.

Dung dịch tiêm tĩnh mạch cần đẳng trương với máu. Nếu áp suất thẩm thấu quá cao (ưu trương) hoặc quá thấp (nhược trương) so với máu, có thể gây ra hiện tượng tan huyết hoặc co nguyên sinh tế bào hồng cầu, gây nguy hiểm cho bệnh nhân.

Độ tan nội tại là độ tan của dạng phân tử không ion hóa của dược chất (dạng acid hoặc base tự do) trong nước hoặc dung môi đệm ở pH xác định, thường được đo ở pH mà dược chất ít ion hóa nhất. Nó là một đặc tính vật lý cơ bản của dược chất, không phụ thuộc vào pH môi trường hay sự hiện diện của các dạng muối.

Mô hình Noyes-Whitney là mô hình cổ điển mô tả quá trình hòa tan dược chất từ dạng rắn, đặc biệt là từ viên nén, dựa trên các yếu tố như diện tích bề mặt, gradient nồng độ và lớp khuếch tán.

Cấu trúc bậc hai của protein được ổn định chủ yếu bởi các liên kết hydrogen hình thành giữa các nhóm carbonyl (C=O) và amide (N-H) của khung polypeptide. Các liên kết hydrogen này tạo ra các cấu trúc xoắn ốc alpha-helix và tấm gấp beta-sheet.

Liên kết hydrogen là một loại tương tác lưỡng cực - lưỡng cực đặc biệt mạnh, xảy ra khi hydrogen liên kết với các nguyên tử có độ âm điện cao như oxygen, nitrogen hoặc fluorine. Mặc dù vẫn được xếp vào loại tương tác Van der Waals, liên kết hydrogen mạnh hơn đáng kể so với các tương tác lưỡng cực - lưỡng cực thông thường, lưỡng cực - cảm ứng và lực London.

Lưu biến học (rheology) là ngành khoa học nghiên cứu về sự biến dạng và dòng chảy của vật chất, đặc biệt là các chất lỏng và bán rắn. Nó quan trọng trong bào chế để đánh giá độ nhớt, độ chảy dẻo, và các tính chất liên quan đến quá trình sản xuất và sử dụng thuốc (ví dụ: khả năng rót, khả năng trải, khả năng bơm tiêm).

Colligative properties là các tính chất của dung dịch chỉ phụ thuộc vào số lượng hạt chất tan (ion, phân tử) trong dung dịch, mà không phụ thuộc vào bản chất hóa học của chất tan. Áp suất thẩm thấu, độ hạ áp suất hơi bão hòa và độ tăng nhiệt độ sôi là các colligative properties. Màu sắc dung dịch phụ thuộc vào bản chất hóa học của chất tan.

Sắc ký HPLC dựa trên sự khác biệt về ái lực (tương tác) của các chất phân tích với pha tĩnh và pha động. Các chất có ái lực khác nhau sẽ di chuyển với tốc độ khác nhau qua cột, dẫn đến sự tách biệt.

Thứ tự trộn các pha trong quá trình nhũ hóa có thể quyết định loại nhũ tương hình thành. Thường thì, thêm pha nội vào pha ngoại sẽ tạo ra nhũ tương mà pha ngoại đó là pha liên tục. Ví dụ, thêm pha dầu vào pha nước thường tạo nhũ tương dầu trong nước (O/W).

Phương pháp chuẩn độ acid-base là phương pháp định lượng dựa trên phản ứng trung hòa, không trực tiếp dùng để xác định độ hòa tan. Các phương pháp lắc, cột bão hòa và dòng chảy là các phương pháp phổ biến để xác định độ hòa tan.

Hấp phụ (adsorption) là quá trình chất khí hoặc chất lỏng tích tụ trên bề mặt chất rắn. Hấp thụ (absorption) là quá trình chất này đi vào bên trong thể tích của chất khác. Khuyếch tán và thẩm thấu là các quá trình vận chuyển chất qua môi trường.

Các dạng đa hình khác nhau của cùng một dược chất có thể có cấu trúc mạng tinh thể khác nhau, dẫn đến sự khác biệt về năng lượng mạng lưới và do đó ảnh hưởng lớn đến độ hòa tan và sinh khả dụng của thuốc.

Năng lượng tự do Gibbs (G) là hàm trạng thái nhiệt động học quan trọng để xác định tính tự diễn biến của quá trình ở điều kiện nhiệt độ và áp suất không đổi. Quá trình tự diễn biến khi ΔG < 0, cân bằng khi ΔG = 0, và không tự diễn biến khi ΔG > 0.

Hằng số phân ly acid-base (pKa) là tính chất hóa học, mô tả khả năng ion hóa của một dược chất, trong khi độ hòa tan, điểm nóng chảy và hình dạng tinh thể là các tính chất vật lý.

DSC là kỹ thuật phân tích nhiệt đo sự khác biệt về dòng nhiệt giữa mẫu và chất chuẩn khi chúng được gia nhiệt hoặc làm lạnh theo chương trình nhiệt độ định sẵn. DSC được sử dụng để nghiên cứu các quá trình chuyển pha (ví dụ: nóng chảy, kết tinh, chuyển dạng đa hình), nhiệt độ chuyển thủy tinh, và các thông số nhiệt động học khác của dược chất.

Entanpi (H) là hàm trạng thái nhiệt động học mô tả tổng năng lượng bên trong hệ và tích của áp suất và thể tích. Sự thay đổi entanpi (ΔH) trong quá trình biến đổi pha (ví dụ: ΔH nóng chảy, ΔH bay hơi) đại diện cho nhiệt lượng được hấp thụ (quá trình thu nhiệt, ΔH > 0) hoặc giải phóng (quá trình tỏa nhiệt, ΔH < 0) ở áp suất không đổi.

Giảm kích thước tiểu phân dược chất đến kích thước nano làm tăng diện tích bề mặt tiếp xúc với môi trường hòa tan, từ đó tăng đáng kể độ hòa tan và tốc độ hòa tan, đặc biệt quan trọng đối với các dược chất kém tan.

Tính chất hóa học của tá dược dập viên (nếu tá dược không tương tác hóa học với dược chất) ít ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ hòa tan của dược chất. Diện tích bề mặt, độ nhớt môi trường và nhiệt độ đều là các yếu tố vật lý quan trọng ảnh hưởng đến quá trình hòa tan.

Kích thước bao bì (nếu vật liệu bao bì không tương tác hóa học với dược chất và bảo đảm chống ẩm, ánh sáng tốt) ít ảnh hưởng trực tiếp đến độ ổn định hóa học bên trong dược chất. Nhiệt độ, pH và ánh sáng là các yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng đến tốc độ các phản ứng phân hủy hóa học của dược chất.

Hệ số phân vùng octanol-nước (LogP) là tỷ lệ nồng độ của dược chất trong pha octanol (mô phỏng môi trường thân dầu) so với pha nước. Giá trị LogP cao chỉ ra dược chất có tính thân dầu cao.

Chất hoạt diện có cấu trúc phân tử lưỡng tính, có khả năng giảm sức căng bề mặt giữa các pha khác nhau (ví dụ: nước và dầu), từ đó cải thiện độ thấm ướt, nhũ hóa, và hòa tan, rất quan trọng trong bào chế các dạng thuốc như nhũ tương, hỗn dịch.

Điểm đẳng điện (pI) là giá trị pH tại đó một amino acid hoặc protein có điện tích tổng cộng bằng không (dạng ion lưỡng cực chiếm ưu thế). Tại pI, độ hòa tan của protein thường là tối thiểu do giảm lực đẩy tĩnh điện giữa các phân tử protein.

Dung dịch đệm acetate được tạo thành từ acid acetic (CH3COOH) và muối acetate (ví dụ: natri acetate CH3COONa). Cặp acid/base liên hợp CH3COOH / CH3COO- là cặp quyết định khả năng đệm của dung dịch này.