Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lý hóa dược – Đề 5

Bốn loại thụ thể chính mà thuốc thường tác động lên là: thụ thể liên kết kênh ion, thụ thể liên kết protein G, thụ thể enzyme và thụ thể nhân. Thụ thể ribosome không được coi là một trong bốn loại thụ thể chính trong dược lý học, mặc dù ribosome là mục tiêu của một số loại thuốc (ví dụ, kháng sinh).

Dung dịch đệm có khả năng chống lại sự thay đổi pH khi thêm một lượng nhỏ axit hoặc bazơ. Chúng thường chứa một cặp axit yếu và bazơ liên hợp của nó hoặc bazơ yếu và axit liên hợp của nó. Không phải lúc nào cũng pH = 7 và không chỉ chứa axit/bazơ mạnh.

Sinh khả dụng (Bioavailability - F) là đại lượng dược động học mô tả phần trăm liều thuốc không thay đổi đến được tuần hoàn chung và tốc độ đạt được. Nó phản ánh cả tốc độ và mức độ hấp thu của thuốc. Các đại lượng khác mô tả phân bố, thải trừ hoặc thời gian tác dụng của thuốc.

Điều kiện tiêu chuẩn bao gồm áp suất 1 bar (gần đúng 1 atm), nồng độ 1 M cho dung dịch và thường quy ước nhiệt độ 25 °C (298 K). Thể tích 22.4 lít cho khí là thể tích mol ở điều kiện tiêu chuẩn *cũ* (0°C, 1 atm), không phải là một phần của định nghĩa điều kiện tiêu chuẩn hiện đại.

Liều ED50 (Effective Dose 50%) là liều thuốc có hiệu quả điều trị ở 50% dân số thử nghiệm. Nó là một chỉ số về hiệu lực của thuốc. LD50 (Lethal Dose 50%) là liều gây chết cho 50% dân số thử nghiệm, dùng để đánh giá độc tính của thuốc.

Phương trình Gibbs-Helmholtz xác định mối quan hệ giữa năng lượng tự do Gibbs, enthalpy và entropy là ΔG = ΔH - TΔS. Đây là công thức cơ bản trong nhiệt động hóa học để dự đoán tính tự diễn biến của phản ứng.

Đối với phản ứng bậc nhất, thời gian bán hủy (t½) chỉ phụ thuộc vào hằng số tốc độ phản ứng (k) theo công thức t½ = ln(2)/k. Nó không phụ thuộc vào nồng độ ban đầu của chất phản ứng. Nhiệt độ ảnh hưởng đến hằng số tốc độ, nhưng thời gian bán hủy trực tiếp liên quan đến hằng số tốc độ.

Tốc độ phản ứng thường được đo bằng sự thay đổi nồng độ chất phản ứng hoặc sản phẩm theo thời gian. Các đơn vị như mol L⁻¹ s⁻¹ (hoặc M s⁻¹) và kPa s⁻¹ (cho phản ứng khí) đều hợp lệ. Đơn vị mol⁻¹ L s⁻¹ không biểu diễn tốc độ phản ứng mà là nghịch đảo của nồng độ nhân với thời gian.

Dược lực học (pharmacodynamics) nghiên cứu những gì thuốc gây ra cho cơ thể, bao gồm cơ chế tác dụng của thuốc ở mức phân tử, tế bào và toàn bộ cơ thể, cũng như các tác dụng sinh hóa và sinh lý mà thuốc gây ra. Dược động học (pharmacokinetics) ngược lại, nghiên cứu những gì cơ thể làm với thuốc (ADME).

Glucose là một monosaccharide, hay đường đơn, là đơn vị cơ bản của carbohydrate. Sucrose và lactose là disaccharides (đường đôi), và cellulose là polysaccharide (polyme của đường).

Thuốc agonist là chất chủ vận, khi gắn vào thụ thể, nó sẽ kích hoạt thụ thể và gây ra đáp ứng sinh học tương tự như chất chủ vận nội sinh (ví dụ, hormone, chất dẫn truyền thần kinh) của thụ thể đó. Thuốc antagonist (đối kháng) ngăn chặn tác dụng của chất chủ vận.

Trong dung dịch nước ở 25°C, tổng pH và pOH luôn bằng 14 (pH + pOH = 14). Vì vậy, nếu pH = 3, thì pOH = 14 - 3 = 11.

DNA (Deoxyribonucleic acid) là phân tử mang thông tin di truyền trong tế bào. Nó chứa các gene quy định các đặc tính di truyền và chức năng của tế bào và cơ thể. RNA cũng tham gia vào quá trình biểu hiện gene nhưng DNA là nơi lưu trữ thông tin di truyền chính.

Đồng phân cấu trúc là hiện tượng các phân tử có cùng công thức phân tử (số lượng và loại nguyên tử) nhưng khác nhau về cách sắp xếp và liên kết các nguyên tử, dẫn đến công thức cấu tạo khác nhau.

Hấp thụ thuốc là giai đoạn đầu tiên trong dược động học (ADME), mô tả quá trình thuốc đi từ nơi dùng thuốc vào tuần hoàn chung. Các giai đoạn khác là phân bố (thuốc đi từ máu đến các mô), chuyển hóa (biến đổi thuốc trong cơ thể) và thải trừ (loại bỏ thuốc khỏi cơ thể).

Chuyển hóa thuốc pha I chủ yếu bao gồm các phản ứng oxy hóa, khử và thủy phân, nhằm biến đổi thuốc thành các chất chuyển hóa phân cực hơn, chuẩn bị cho pha II. Pha II bao gồm các phản ứng liên hợp như glucuronidation và sulfation.

Protein đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng như xúc tác sinh học (enzyme), vận chuyển, cấu trúc và điều hòa. Lưu trữ thông tin di truyền là chức năng của axit nucleic (DNA và RNA), không phải protein.

Phân tích nhiệt vi sai quét (DSC) là kỹ thuật nhiệt phân tích đo sự khác biệt về nhiệt lượng cần thiết để tăng nhiệt độ của mẫu và chất chuẩn theo thời gian hoặc nhiệt độ. DSC được sử dụng để nghiên cứu các quá trình chuyển pha (nóng chảy, kết tinh, chuyển thủy tinh), nhiệt dung, và các quá trình nhiệt khác của vật liệu.

Enzyme cytochrome P450 (CYP) là một họ enzyme quan trọng, chủ yếu nằm ở gan và đóng vai trò trung tâm trong chuyển hóa thuốc pha I, đặc biệt là các phản ứng oxy hóa. Chúng ít tham gia trực tiếp vào hấp thụ, phân bố hoặc thải trừ thuốc.

Cân bằng hóa học là một trạng thái động, nghĩa là phản ứng thuận và nghịch vẫn tiếp tục xảy ra với tốc độ bằng nhau, không phải là trạng thái tĩnh. Các phát biểu khác về cân bằng hóa học đều đúng.

Chất xúc tác hoạt động bằng cách cung cấp một con đường phản ứng thay thế với năng lượng hoạt hóa thấp hơn, do đó làm tăng tốc độ phản ứng. Chất xúc tác không bị tiêu thụ và không ảnh hưởng đến cân bằng hóa học.

Nhiệt độ, nồng độ chất phản ứng và chất xúc tác đều là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng. Thể tích bình phản ứng, nếu không thay đổi nồng độ hoặc áp suất (đối với khí), thường không trực tiếp ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng ở điều kiện thông thường.

Phospholipid là lipid chính cấu tạo nên màng tế bào. Chúng có đầu ưa nước (phosphate) và đuôi kỵ nước (axit béo), tạo thành lớp kép lipid của màng tế bào. Cholesterol cũng có mặt trong màng tế bào nhưng không phải là thành phần chính cấu trúc.

Entropy giảm khi số mol khí giảm hoặc hệ thống trở nên trật tự hơn. Phản ứng 2SO₂(g) + O₂(g) → 2SO₃(g) làm giảm số mol khí từ 3 xuống 2, do đó dự kiến ΔS < 0. Các phản ứng khác đều làm tăng hoặc không đổi số mol khí hoặc tăng độ hỗn loạn (ví dụ, hòa tan chất rắn).

Thận là cơ quan thải trừ thuốc chính, quá trình thải trừ qua thận chủ yếu bao gồm lọc cầu thận (thuốc tự do trong huyết tương được lọc vào ống thận) và bài tiết ống thận (thuốc được vận chuyển chủ động từ máu vào ống thận). Thải trừ qua phân, mật và phổi là các đường thải trừ khác nhưng ít quan trọng hơn cho nhiều loại thuốc.

Tương tác cộng lực (synergism) xảy ra khi hai hoặc nhiều thuốc dùng chung tạo ra tác dụng mạnh hơn tổng tác dụng riêng lẻ của từng thuốc. Ví dụ, 1 + 1 > 2. Tương tác đối kháng (antagonism) là khi tác dụng giảm (1 + 1 < 2), và tương tác hiệp đồng (additive) là khi tác dụng bằng tổng (1 + 1 = 2).

Phản ứng thu nhiệt hấp thụ nhiệt. Theo nguyên lý Le Chatelier, khi tăng nhiệt độ, cân bằng sẽ dịch chuyển theo chiều hấp thụ nhiệt để giảm bớt sự thay đổi, tức là theo chiều thuận (chiều thu nhiệt).

Chỉ số điều trị (Therapeutic Index - TI) là thước đo độ an toàn tương đối của thuốc, được tính bằng tỷ lệ giữa liều gây chết 50% (LD50) và liều có hiệu quả 50% (ED50): TI = LD50 / ED50. TI càng cao, thuốc càng an toàn.

Cấu trúc bậc hai của protein (alpha-helix và beta-sheet) được ổn định chủ yếu bởi liên kết hydro giữa các nhóm carbonyl (C=O) và amino (N-H) của khung polypeptide. Liên kết hydro tạo ra các cấu trúc xoắn hoặc gấp nếp đều đặn.

Liên kết chính bao gồm liên kết ion, liên kết cộng hóa trị và liên kết kim loại, là các liên kết mạnh tạo nên cấu trúc phân tử và mạng tinh thể. Liên kết Van der Waals là liên kết yếu, thuộc loại liên kết thứ cấp (secondary bond) hoặc lực liên phân tử.