Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Độc chất học – Đề 9

Đường hô hấp thường dẫn đến hấp thụ chất độc nhanh nhất vì phổi có diện tích bề mặt lớn và hệ thống mao mạch phong phú, cho phép chất độc dễ dàng và nhanh chóng đi vào hệ tuần hoàn.

Carbon monoxide (CO) có ái lực với hemoglobin cao hơn nhiều so với oxy, tạo thành carboxyhemoglobin, làm giảm khả năng vận chuyển oxy của máu và gây thiếu oxy tế bào, đặc biệt là ở não và tim.

Thử nghiệm độc tính in vitro được thực hiện 'trong ống nghiệm' (ví dụ, trong đĩa petri hoặc ống nghiệm), sử dụng các hệ thống sinh học như tế bào nuôi cấy, mô hoặc cơ quan cô lập để đánh giá tác động của chất độc mà không cần sử dụng động vật sống.

Warfarin là một chất chống đông máu mạnh, thường được sử dụng trong thuốc diệt chuột. Nó gây độc bằng cách ức chế vitamin K reductase, enzyme cần thiết cho quá trình tổng hợp các yếu tố đông máu, dẫn đến chảy máu không kiểm soát.

Trong trường hợp ngộ độc cấp tính, sau khi đảm bảo đường thở, hô hấp và tuần hoàn (ABC), việc quan trọng nhất là gọi cấp cứu và nhanh chóng đưa nạn nhân đến bệnh viện hoặc trung tâm chống độc để được đánh giá và điều trị chuyên nghiệp. Gây nôn có thể gây hại và không được khuyến cáo trong nhiều trường hợp ngộ độc.

Độc tính mãn tính là loại độc tính phát triển sau khi tiếp xúc lặp đi lặp lại với chất độc trong thời gian dài, thường là với liều thấp. Các tác động có thể tích lũy theo thời gian và trở nên rõ rệt sau một giai đoạn dài.

NOAEL (No Observed Adverse Effect Level) là 'Mức liều không quan sát thấy tác dụng có hại', là liều lượng cao nhất của một chất mà không gây ra bất kỳ tác dụng có hại nào có thể quan sát được trong các nghiên cứu độc tính. NOAEL thường được sử dụng để thiết lập các giới hạn phơi nhiễm an toàn.

Sinh chuyển hóa (biotransformation), còn gọi là chuyển hóa thuốc hoặc chuyển hóa chất lạ, là quá trình biến đổi hóa học các chất độc trong cơ thể, thường là bởi enzyme, nhằm làm giảm độc tính và tăng khả năng đào thải của chúng.

LD50 (Lethal Dose 50%) là liều lượng của một chất gây chết 50% số lượng cá thể thử nghiệm trong một quần thể nhất định, thường được sử dụng để đánh giá độc tính cấp tính của chất.

Chì (Lead) là một kim loại nặng độc hại, đặc biệt nguy hiểm cho trẻ em vì hệ thần kinh đang phát triển của trẻ dễ bị tổn thương. Phơi nhiễm chì thường liên quan đến sơn chì cũ, ống nước chì và đất ô nhiễm.

Độc tính sinh sản và phát triển bao gồm các tác động có hại của chất độc lên hệ thống sinh sản và quá trình phát triển của cơ thể, bao gồm vô sinh, quái thai (teratogenesis) và các tác động có hại cho sự phát triển của thai nhi hoặc trẻ em.

Chất gây đột biến gen (mutagen) là loại chất độc có khả năng tương tác trực tiếp với DNA, gây tổn thương cấu trúc DNA và dẫn đến đột biến gen. Đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư và các bệnh di truyền.

Liệu pháp chelat hóa sử dụng các chất chelat (như EDTA, dimercaprol) để tạo phức bền vững với các ion kim loại nặng (như chì, thủy ngân, asen), làm giảm độc tính của chúng và giúp cơ thể đào thải qua đường tiết niệu hoặc mật.

Độc chất học so sánh (comparative toxicology) tập trung vào việc so sánh sự khác biệt về đáp ứng độc tính giữa các loài sinh vật khác nhau khi tiếp xúc với cùng một chất độc, giúp hiểu rõ hơn về tính nhạy cảm và cơ chế độc tính đặc trưng cho từng loài.

Độc tính gây ung thư (carcinogenicity) là khả năng của một chất gây ra hoặc thúc đẩy sự phát triển khối u ác tính (ung thư). Các chất gây ung thư có thể tác động trực tiếp lên DNA hoặc thông qua các cơ chế khác để gây ra ung thư.

Bệnh Minamata là một hội chứng thần kinh do ngộ độc thủy ngân hữu cơ (methylmercury), thường xảy ra do ăn phải hải sản bị ô nhiễm thủy ngân. Thủy ngân tích lũy trong chuỗi thức ăn và gây tổn thương hệ thần kinh trung ương.

Formaldehyde được IARC xếp vào nhóm 1, tức là 'chất gây ung thư cho con người' dựa trên đủ bằng chứng từ nghiên cứu trên người và động vật. Cafein, Vitamin C và Natri chloride không thuộc nhóm này.

Xét nghiệm Draize là một xét nghiệm in vivo (thường trên thỏ) được sử dụng để đánh giá khả năng gây kích ứng da hoặc mắt của một chất. Mặc dù có những tranh cãi về đạo đức, xét nghiệm này vẫn được sử dụng trong một số trường hợp để đánh giá an toàn sản phẩm.

Độc tính hiệp đồng (synergistic toxicity) xảy ra khi tác dụng kết hợp của hai hoặc nhiều chất độc lớn hơn tổng tác dụng của từng chất độc khi tác động riêng lẻ. Ví dụ kinh điển là tác dụng hiệp đồng giữa rượu và một số loại thuốc an thần, làm tăng cường tác dụng ức chế thần kinh trung ương.

Nguyên tắc '3Rs' trong nghiên cứu trên động vật (bao gồm độc chất học) là: Replace (Thay thế - sử dụng phương pháp thay thế động vật bằng phương pháp khác khi có thể), Reduce (Giảm thiểu - giảm số lượng động vật sử dụng đến mức tối thiểu cần thiết), Refine (Cải thiện - cải thiện quy trình thí nghiệm để giảm thiểu đau đớn và khó chịu cho động vật).

Organophosphate là nhóm chất độc nổi tiếng với cơ chế gây độc chính là ức chế enzyme acetylcholinesterase, dẫn đến tích tụ acetylcholine tại các synapse thần kinh, gây ra các triệu chứng ngộ độc cholinergic.

Tăng ca làm việc không phải là biện pháp kiểm soát phơi nhiễm mà ngược lại, có thể làm tăng thời gian phơi nhiễm và nguy cơ. Các biện pháp kiểm soát phơi nhiễm nghề nghiệp bao gồm thay thế chất độc hại, kiểm soát kỹ thuật (ví dụ, hệ thống thông gió), biện pháp hành chính (ví dụ, quy trình làm việc an toàn) và sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân (PPE).

Enzyme Cytochrome P450 (CYP) là một họ enzyme lớn và đa dạng, đóng vai trò trung tâm trong pha 1 của quá trình sinh chuyển hóa, đặc biệt là trong các phản ứng oxy hóa, khử, và thủy phân, nhằm biến đổi chất độc thành các chất chuyển hóa phân cực hơn.

Hệ số tích lũy sinh học (BCF) là một chỉ số đo lường mức độ một chất độc tích lũy trong cơ thể sinh vật (thường là sinh vật thủy sinh) so với nồng độ của chất đó trong môi trường nước xung quanh. BCF cao cho thấy chất độc có xu hướng tích lũy mạnh trong sinh vật.

Liều lượng và thời gian tiếp xúc là yếu tố quyết định nhất độc tính của một chất. Nguyên lý cơ bản của độc chất học là 'Liều lượng tạo nên chất độc' (The dose makes the poison), nghĩa là mọi chất đều có thể gây độc nếu liều lượng đủ lớn và thời gian tiếp xúc kéo dài.

Phân tích nguy cơ (Risk assessment) thường bao gồm bốn bước chính: 1) Xác định mối nguy (Hazard identification), 2) Đánh giá phơi nhiễm (Exposure assessment), 3) Mô tả đặc tính nguy cơ (Hazard characterization, bao gồm đánh giá độc tính), và 4) Quản lý rủi ro (Risk management).

Ngưỡng độc tính (threshold dose) là liều lượng của một chất độc mà dưới mức đó, không quan sát thấy bất kỳ hiệu ứng có hại nào xảy ra trên cơ thể. Trên ngưỡng này, hiệu ứng độc hại bắt đầu xuất hiện và tăng lên khi liều lượng tăng.

Cửa sổ điều trị (therapeutic window) hay chỉ số điều trị là khoảng liều lượng thuốc nằm giữa liều tối thiểu có hiệu quả điều trị và liều tối thiểu gây độc. Một cửa sổ điều trị rộng cho thấy thuốc tương đối an toàn, trong khi cửa sổ điều trị hẹp đòi hỏi kiểm soát liều lượng chặt chẽ để tránh tác dụng phụ.

Bệnh Itai-Itai (tiếng Nhật có nghĩa là 'ôi ôi đau quá') là một bệnh xương khớp nghiêm trọng do ngộ độc cadmium mãn tính, thường xảy ra do ô nhiễm cadmium trong nước và đất, dẫn đến ô nhiễm thực phẩm (đặc biệt là gạo).

Gan là cơ quan chính chịu trách nhiệm chuyển hóa (sinh chuyển hóa) và đào thải nhiều loại chất độc trong cơ thể. Gan chứa nhiều enzyme chuyển hóa chất độc và sản xuất mật, giúp đào thải chất độc qua đường tiêu hóa.