Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Đại cương Y học lao động – Đề 7

Ergonomics, hay Công thái học, là khoa học về sự phù hợp giữa con người và công việc của họ. Trong Y học lao động, Ergonomics giúp thiết kế công việc, môi trường làm việc, và công cụ phù hợp với khả năng và giới hạn của người lao động, từ đó giảm thiểu các vấn đề sức khỏe liên quan đến tư thế, vận động, và môi trường làm việc.

Luân chuyển công việc (job rotation) là một biện pháp kiểm soát hành chính nhằm giảm thời gian tiếp xúc của mỗi người lao động với yếu tố có hại bằng cách thay đổi công việc định kỳ. Thay thế hóa chất là kiểm soát kỹ thuật, thông gió cục bộ là kiểm soát kỹ thuật, sử dụng nút bịt tai là PPE.

Các yếu tố tâm lý xã hội (psychosocial factors) như căng thẳng công việc, áp lực thời gian, sự hỗ trợ xã hội kém, bạo lực và quấy rối tại nơi làm việc có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm cả sức khỏe tâm thần (căng thẳng, lo âu, trầm cảm) và sức khỏe thể chất (bệnh tim mạch, rối loạn tiêu hóa, rối loạn cơ xương khớp).

PPE là biện pháp kiểm soát cuối cùng vì nó không loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy cơ tại nguồn, mà chỉ tạo ra một rào cản bảo vệ cá nhân người lao động. Hiệu quả của PPE phụ thuộc lớn vào việc người lao động sử dụng đúng cách, thường xuyên và liên tục, và có thể có những hạn chế về sự thoải mái và tính tiện lợi.

Tiếp xúc (exposure) trong Y học lao động đề cập đến mức độ (concentration) và thời gian (duration) người lao động tiếp xúc với một yếu tố có hại. Nó không chỉ đơn thuần là sự hiện diện của yếu tố có hại mà còn bao gồm cả lượng và khoảng thời gian tiếp xúc, quyết định mức độ nguy cơ.

Điếc nghề nghiệp (Noise-induced hearing loss) là bệnh nghề nghiệp phổ biến nhất liên quan đến tiếng ồn. Bụi phổi silic do bụi silica, bệnh da nghề nghiệp do hóa chất, viêm gan B nghề nghiệp do yếu tố sinh học.

Y học lao động tập trung vào sức khỏe người lao động trong mối quan hệ với công việc và môi trường làm việc. Chăm sóc sức khỏe cá nhân không liên quan đến công việc (ví dụ: điều trị cảm cúm thông thường, khám sức khỏe tổng quát không liên quan đến yếu tố nghề nghiệp) không thuộc phạm vi chính của Y học lao động. Các hoạt động khác như nghiên cứu, phòng ngừa, tư vấn đều là các phần quan trọng của Y học lao động.

Bảo mật thông tin cá nhân (confidentiality) là nguyên tắc đạo đức hàng đầu trong Y học lao động. Bác sĩ Y học lao động phải bảo vệ thông tin sức khỏe của người lao động, trừ khi có sự đồng ý của người lao động hoặc theo yêu cầu của pháp luật. Trung thành với người lao động quan trọng hơn trung thành với người sử dụng lao động trong các vấn đề sức khỏe.

Hiệu ứng người công nhân khỏe mạnh (healthy worker effect) là một loại sai lệch chọn mẫu trong các nghiên cứu Y học lao động. Người lao động đang làm việc thường là nhóm người khỏe mạnh hơn so với dân số chung (vì người bệnh hoặc không đủ sức khỏe có thể không làm việc hoặc đã nghỉ hưu), do đó, việc so sánh sức khỏe của họ với dân số chung có thể dẫn đến việc đánh giá thấp nguy cơ sức khỏe liên quan đến công việc.

Giám sát sức khỏe (Health surveillance) là quá trình theo dõi sức khỏe người lao động theo thời gian để phát hiện sớm các tác động có hại của công việc lên sức khỏe, từ đó có các biện pháp can thiệp phòng ngừa và điều trị kịp thời. Mục tiêu là phát hiện sớm, không phải chỉ giai đoạn muộn, và áp dụng cho tất cả người lao động có nguy cơ, không chỉ tập trung vào người có nguy cơ cao.

Người lao động đóng vai trò chủ động và quan trọng trong việc đảm bảo an toàn và sức khỏe tại nơi làm việc. Vai trò không chỉ giới hạn ở việc tuân thủ quy định mà còn bao gồm sử dụng PPE, báo cáo nguy cơ, và tham gia vào các hoạt động cải thiện. An toàn là trách nhiệm chung, không chỉ của người sử dụng lao động.

Mô hình Tam giác dịch tễ học (Epidemiological Triangle) trong Y học lao động, tương tự như trong dịch tễ học nói chung, thường được sử dụng để phân tích mối quan hệ tương tác giữa ba yếu tố chính gây bệnh: Tác nhân gây bệnh (Agent - yếu tố có hại nghề nghiệp), Vật chủ (Host - người lao động), và Môi trường (Environment - môi trường làm việc). Sự tương tác này quyết định việc bệnh nghề nghiệp có xảy ra hay không.

Nguyên tắc phòng ngừa (prevention) là nền tảng của Y học lao động. Nó nhấn mạnh việc chủ động thực hiện các biện pháp để ngăn chặn sự xuất hiện của bệnh tật và tai nạn lao động, thay vì chỉ đối phó khi vấn đề đã xảy ra. Phòng ngừa luôn được ưu tiên hơn điều trị.

Y học lao động tập trung vào sức khỏe người lao động trong mối tương quan với môi trường và điều kiện làm việc, bao gồm cả phòng ngừa, chẩn đoán, điều trị và phục hồi các bệnh và chấn thương liên quan đến công việc, cũng như thúc đẩy sức khỏe tại nơi làm việc.

Mục tiêu cốt lõi của Y học lao động là bảo vệ và nâng cao sức khỏe toàn diện của người lao động, bao gồm cả thể chất, tinh thần và xã hội, thông qua việc phòng ngừa bệnh tật, tai nạn lao động và thúc đẩy môi trường làm việc an toàn, lành mạnh.

Yếu tố kinh tế cá nhân của người lao động ngoài công việc, mặc dù có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể, nhưng không trực tiếp thuộc về 'môi trường làm việc' trong phạm vi Y học lao động. Yếu tố hóa học, vật lý, và sinh học là các yếu tố môi trường làm việc chính được Y học lao động quan tâm.

Kiểm soát kỹ thuật (Engineering controls) là các biện pháp can thiệp vào nguồn gốc của nguy cơ hoặc đường đi của nguy cơ, ví dụ như thay thế vật liệu nguy hiểm, cô lập quy trình nguy hiểm, thông gió. Sử dụng PPE là kiểm soát hành chính, đào tạo là kiểm soát hành chính, luân chuyển công việc là kiểm soát hành chính.

Phòng ngừa ban đầu (primary prevention) là các biện pháp nhằm ngăn chặn sự xuất hiện của bệnh tật hoặc chấn thương. Ví dụ: loại bỏ yếu tố nguy cơ, tiêm chủng, giáo dục sức khỏe. Phòng ngừa thứ cấp là phát hiện sớm và can thiệp kịp thời, phòng ngừa cấp ba là giảm thiểu hậu quả của bệnh đã mắc, phục hồi chức năng là một phần của phòng ngừa cấp ba hoặc quá trình điều trị.

Khám sức khỏe trước tuyển dụng nhằm đảm bảo ứng viên có đủ sức khỏe để đáp ứng yêu cầu công việc, đồng thời xác định các bệnh nền có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường làm việc, từ đó có biện pháp phòng ngừa và quản lý phù hợp. Mục đích không phải là đánh giá năng lực, tiết kiệm chi phí hay sàng lọc bệnh truyền nhiễm (mặc dù có thể phát hiện).

Bệnh bụi phổi (Pneumoconiosis) là nhóm bệnh nghề nghiệp gây ra bởi việc hít phải các loại bụi khác nhau, ví dụ như bụi silic (bệnh bụi phổi silic), bụi amiăng (bệnh bụi phổi amiăng), bụi than (bệnh phổi đen). Điếc nghề nghiệp do tiếng ồn, bệnh da nghề nghiệp do ánh sáng (hiếm gặp, thường do hóa chất nhạy cảm ánh sáng), bệnh rung chuyển nghề nghiệp do rung động.

Văn hóa phòng ngừa hiệu quả đòi hỏi sự tham gia tích cực và cam kết từ cả người lao động và người sử dụng lao động. An toàn và sức khỏe phải được coi là giá trị cốt lõi, được ưu tiên trong mọi hoạt động của doanh nghiệp. Văn hóa phòng ngừa không phải chỉ là tuân thủ pháp luật, đổ lỗi cho người lao động, hoặc giảm chi phí mà là sự hợp tác và cam kết từ tất cả các bên.

Khám sức khỏe định kỳ (periodic health examination) nhằm mục đích phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe liên quan đến công việc, đánh giá tình trạng sức khỏe chung, và đánh giá hiệu quả của các biện pháp phòng ngừa. Tuy nhiên, mục tiêu chính không phải là xác định năng lực làm việc hiện tại. Đánh giá năng lực thường được thực hiện trong khám sức khỏe trước tuyển dụng hoặc khám sức khỏe khi chuyển đổi công việc.

Nguyên tắc ALARA (As Low As Reasonably Achievable - Thấp nhất trong khả năng có thể đạt được) đặc biệt quan trọng trong kiểm soát bức xạ ion hóa. Nguyên tắc này nhấn mạnh rằng mức độ tiếp xúc với bức xạ nên được giữ ở mức thấp nhất có thể đạt được một cách hợp lý, có cân nhắc đến các yếu tố kinh tế và xã hội. Mặc dù nguyên tắc giảm thiểu rủi ro áp dụng chung cho Y học lao động, ALARA đặc biệt gắn liền với bức xạ ion hóa.

Yếu tố sinh học có hại (biological hazards) bao gồm các sinh vật sống hoặc sản phẩm của chúng có khả năng gây hại cho sức khỏe, ví dụ như vi rút, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng, độc tố sinh học. Hóa chất tẩy rửa là yếu tố hóa học, tiếng ồn là yếu tố vật lý, ánh sáng xanh là yếu tố vật lý (thuộc nhóm bức xạ không ion hóa).

Nguy cơ (risk) là khả năng (probability) một yếu tố nguy hiểm (hazard) gây ra tác hại (harm) trong điều kiện tiếp xúc cụ thể. Nó kết hợp cả yếu tố nguy hiểm và khả năng xảy ra tác hại.

Ưu tiên hàng đầu khi xảy ra tai nạn lao động, đặc biệt là tai nạn nghiêm trọng, là sơ cứu và cấp cứu người bị nạn để giảm thiểu hậu quả về sức khỏe và tính mạng. Sau đó mới đến các bước khác như điều tra nguyên nhân, báo cáo, và có thể dừng hoạt động sản xuất tùy tình hình.

Thứ tự ưu tiên kiểm soát nguy cơ (Hierarchy of Controls), từ hiệu quả nhất đến kém hiệu quả nhất, là: 1. Loại bỏ (Elimination), 2. Thay thế (Substitution), 3. Kiểm soát kỹ thuật (Engineering controls), 4. Kiểm soát hành chính (Administrative controls), 5. Phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE). Loại bỏ là biện pháp hiệu quả nhất vì loại bỏ hoàn toàn nguy cơ.

Yếu tố vật lý bao gồm các dạng năng lượng vật lý có thể gây hại cho sức khỏe, ví dụ như tiếng ồn, rung động, nhiệt độ, bức xạ, áp suất không khí bất thường, ánh sáng không phù hợp. Bụi bông là yếu tố hóa học, Benzen là yếu tố hóa học, vi sinh vật gây bệnh là yếu tố sinh học.

Vệ sinh lao động (Occupational hygiene) tập trung vào việc nhận diện, đánh giá và kiểm soát các yếu tố có hại về hóa học, vật lý, sinh học, và ergonomics tại nơi làm việc để ngăn ngừa bệnh tật và bảo vệ sức khỏe người lao động. Điều trị bệnh, khám sức khỏe, và cung cấp PPE là các hoạt động khác trong Y học lao động nhưng không phải trọng tâm của vệ sinh lao động.

Bác sĩ Y học lao động có vai trò đa dạng, bao gồm khám sức khỏe, giám sát sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật và tai nạn lao động, tư vấn cho doanh nghiệp về các vấn đề sức khỏe nghề nghiệp, đánh giá nguy cơ, và đôi khi điều trị bệnh nghề nghiệp. Vai trò không chỉ giới hạn ở điều trị bệnh hoặc hành chính, và không thay thế bác sĩ đa khoa.