Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lý hóa dược – Đề 10

Hằng số tốc độ phản ứng (k) là một đại lượng đặc trưng cho tốc độ của một phản ứng hóa học ở nhiệt độ xác định. Nó biểu thị tốc độ phản ứng khi nồng độ của tất cả các chất phản ứng đều bằng đơn vị (thường là 1M hoặc 1 mol/L).

Áp suất có ảnh hưởng đáng kể đến độ hòa tan của chất khí trong chất lỏng, nhưng ảnh hưởng đến độ hòa tan của chất rắn trong chất lỏng thường không đáng kể trong điều kiện thông thường. Nhiệt độ, bản chất chất tan/dung môi và kích thước hạt đều ảnh hưởng đến độ hòa tan của chất rắn.

Liên kết hydro hình thành giữa các nhóm carbonyl (C=O) và nhóm amino (N-H) của các amino acid trong chuỗi polypeptide là yếu tố chính duy trì cấu trúc bậc hai của protein.

Vaselin (petrolatum) là tá dược thân dầu điển hình, có tính chất trơ về hóa học, không gây kích ứng da, và có khả năng giữ ẩm tốt. Trong thuốc mỡ, vaselin được sử dụng chủ yếu làm tá dược tạo nền, giúp dược chất phân tán đều và bám dính tốt trên da.

Công thức Henderson-Hasselbalch là phương trình quan trọng trong hóa học và sinh học, được sử dụng để tính toán pH của dung dịch đệm, dựa trên pKa của acid yếu (hoặc pKb của base yếu) và tỷ lệ nồng độ giữa base liên hợp và acid yếu (hoặc acid liên hợp và base yếu).

Tính tương hợp trong bào chế thuốc đề cập đến khả năng các tá dược và dược chất không tương tác hoặc phản ứng với nhau một cách bất lợi. Điều này đảm bảo rằng thuốc giữ được độ ổn định, hiệu quả điều trị, và an toàn trong suốt quá trình sản xuất và bảo quản.

Độ nhớt là một đại lượng đo lường khả năng chống lại sự chảy của chất lỏng. Chất lỏng có độ nhớt cao sẽ chảy chậm và khó khăn hơn so với chất lỏng có độ nhớt thấp.

Định luật Fick thứ nhất phát biểu rằng tốc độ khuếch tán (flux) tỷ lệ thuận với gradient nồng độ và diện tích bề mặt khuếch tán, và tỷ lệ nghịch với khoảng cách khuếch tán.

Tính phân cực của phân tử nước chủ yếu do sự khác biệt độ âm điện giữa nguyên tử oxy và hydro. Oxy có độ âm điện lớn hơn, hút electron về phía mình, tạo ra sự phân bố điện tích không đều trong phân tử, với oxy mang điện tích âm một phần và hydro mang điện tích dương một phần.

Tăng áp suất thường không phải là phương pháp hiệu quả để tăng độ hòa tan của dược chất kém tan trong nước, đặc biệt là chất rắn. Nghiền tiểu phân, sử dụng đồng dung môi, và tạo phức chất tan là các phương pháp phổ biến và hiệu quả để cải thiện độ hòa tan của dược chất kém tan.

Quá trình hòa tan có thể là quá trình thu nhiệt (endothermic) hoặc tỏa nhiệt (exothermic), tùy thuộc vào năng lượng cần thiết để phá vỡ liên kết trong chất tan và dung môi so với năng lượng giải phóng khi hình thành liên kết giữa chất tan và dung môi. Không phải quá trình hòa tan nào cũng là thu nhiệt.

Lưu biến học (rheology) là ngành khoa học nghiên cứu về sự biến dạng và chảy của vật chất, đặc biệt là chất lỏng và chất bán rắn. Trong dược phẩm, tính chất lưu biến học quan trọng trong bào chế các dạng thuốc như kem, gel, hỗn dịch, nhũ tương, ảnh hưởng đến khả năng bơm, rót, trải thuốc và cảm quan khi sử dụng.

Đơn vị đo độ nhớt động học phổ biến trong hệ CGS là Poise (P), và thường được sử dụng hơn là centipoise (cP) (1 cP = 0.01 P). Trong hệ SI, đơn vị độ nhớt động học là Pascal-giây (Pa.s).

Năng lượng Gibbs tự do (G) là đại lượng nhiệt động học tổng hợp enthalpy (H) và entropy (S), được sử dụng để xác định tính tự diễn biến của một quá trình ở điều kiện nhiệt độ và áp suất không đổi. Quá trình tự diễn biến khi ΔG < 0.

Thể tích phân bố (Vd) là một thông số dược động học biểu kiến, cho biết thể tích lý thuyết cần thiết để hòa tan toàn bộ lượng thuốc trong cơ thể sao cho nồng độ thuốc trong thể tích đó bằng nồng độ thuốc trong huyết tương tại thời điểm đó.

Hiệu ứng muối (salting-out) là hiện tượng giảm độ hòa tan của protein hoặc các phân tử hữu cơ khác trong nước khi thêm một lượng lớn muối. Điều này xảy ra do ion muối cạnh tranh với protein để liên kết với các phân tử nước, làm giảm tương tác protein-nước và thúc đẩy sự kết tủa của protein.

Quá trình dập viên là quá trình nén bột thuốc dưới áp suất lớn để tạo thành viên thuốc có hình dạng và độ cứng xác định. Nguyên tắc chính là sự biến dạng dẻo của các hạt bột dưới tác dụng của lực nén, tạo ra liên kết giữa các hạt.

Định luật Lambert-Beer (hay còn gọi là định luật Beer-Lambert) mô tả mối quan hệ giữa độ hấp thụ ánh sáng (A) của một dung dịch với nồng độ chất hấp thụ (c), chiều dài đường đi của ánh sáng qua dung dịch (b), và hệ số hấp thụ mol (ε).

Tương kỵ trong bào chế thuốc lỏng xảy ra khi các thành phần trong công thức (dược chất, tá dược) không tương thích về mặt lý hóa, dẫn đến các hiện tượng không mong muốn như kết tủa, vẩn đục, biến đổi màu sắc, hoặc giảm hiệu quả điều trị.

Nhiễu xạ tia X là phương pháp chính để xác định cấu trúc tinh thể của chất rắn. Khi tia X chiếu vào tinh thể, chúng bị nhiễu xạ và tạo ra hình ảnh nhiễu xạ đặc trưng, từ đó có thể xác định vị trí và kiểu sắp xếp của các nguyên tử trong mạng tinh thể.

Phân tích nhiệt vi sai quét (DSC) là kỹ thuật phân tích nhiệt đo sự khác biệt về dòng nhiệt giữa mẫu thử và mẫu chuẩn khi chúng được gia nhiệt hoặc làm lạnh theo chương trình nhiệt độ định sẵn. DSC được sử dụng để nghiên cứu các quá trình chuyển pha nhiệt như nóng chảy, kết tinh, chuyển thủy tinh, và xác định nhiệt độ chuyển pha.

Dung dịch đệm là dung dịch có khả năng duy trì pH ổn định khi thêm một lượng nhỏ acid hoặc base mạnh. Điều này là do dung dịch đệm chứa hỗn hợp acid yếu và base liên hợp của nó (hoặc base yếu và acid liên hợp).

Mùi vị thuốc là tính chất cảm quan, không trực tiếp ảnh hưởng đến quá trình hấp thu và sinh khả dụng của thuốc. Độ hòa tan, kích thước hạt và hình dạng viên thuốc đều có thể tác động đến tốc độ và mức độ hấp thu thuốc vào cơ thể.

Trong HPLC, pha tĩnh là chất rắn dạng hạt nhỏ được nhồi trong cột sắc ký. Pha động là chất lỏng được bơm qua cột dưới áp suất cao để tách các thành phần trong mẫu dựa trên sự tương tác khác nhau giữa chúng và pha tĩnh.

Liên kết peptide là liên kết cộng hóa trị, hình thành giữa các amino acid trong protein. Các liên kết ion, hydro và Van der Waals là các tương tác không cộng hóa trị, đóng vai trò quan trọng trong các quá trình sinh học và dược phẩm.

Quá trình hóa dẻo vỏ nang gelatin (thường sử dụng glycerol, sorbitol) nhằm mục đích tăng tính đàn hồi và dẻo dai của vỏ nang. Điều này giúp vỏ nang mềm mại hơn, dễ dàng tạo hình và dập nang trong quá trình sản xuất, đồng thời ngăn ngừa vỏ nang trở nên giòn và dễ vỡ.

Khuếch tán thụ động là quá trình di chuyển của chất tan từ nơi có nồng độ cao đến nơi có nồng độ thấp, không cần sự tham gia của chất vận chuyển hoặc năng lượng tế bào.

Chất hoạt diện (surfactant) có cấu trúc phân tử lưỡng tính, có đầu ưa nước và đầu kỵ nước. Chúng tập trung tại bề mặt phân chia pha giữa dầu và nước, làm giảm sức căng bề mặt, ngăn chặn sự kết hợp của các giọt pha phân tán và giúp ổn định nhũ tương.

Phổ UV-Vis được tạo ra do sự hấp thụ ánh sáng tử ngoại và ánh sáng khả kiến, gây ra sự chuyển electron từ các orbital liên kết (σ, π) và không liên kết (n) lên các orbital phản liên kết (σ*, π*).

pKa là giá trị âm logarit cơ số 10 của hằng số phân ly acid (Ka). Ka càng lớn (pKa càng nhỏ) thì acid càng mạnh, tức là khả năng nhường proton càng cao.