Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Vi sinh vật – Đề 10

Nấm mốc *Trichoderma reesei* là một loài nấm sợi được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp để sản xuất enzyme cellulase. Cellulase là enzyme phân hủy cellulose (thành phần chính của thành tế bào thực vật), có nhiều ứng dụng trong công nghiệp dệt may, sản xuất giấy, và nhiên liệu sinh học.

Virus cúm (Influenza virus) là một loại virus RNA mạch đơn (ssRNA). Vật liệu di truyền của nó là RNA mạch đơn, không phải DNA. Điều này khác biệt với nhiều loại virus khác có vật liệu di truyền là DNA.

Vi sinh vật, đặc biệt là vi khuẩn cố định nitơ, đóng vai trò quan trọng trong chu trình nitơ bằng cách chuyển đổi nitơ trong khí quyển (N2) thành các hợp chất nitơ hữu cơ (như amoniac, nitrat) mà cây trồng có thể hấp thụ và sử dụng để sinh trưởng. Đây là bước quan trọng để cung cấp nitơ cho hệ sinh thái.

Virus xâm nhập tế bào chủ thông qua cơ chế gắn kết đặc hiệu giữa protein bề mặt virus với thụ thể (receptor) đặc hiệu trên bề mặt tế bào chủ. Sự gắn kết này kích hoạt quá trình nhập bào hoặc dung hợp màng, cho phép virus đưa vật liệu di truyền hoặc toàn bộ virus vào tế bào chủ.

Virus không được xem là tế bào vì chúng thiếu cấu trúc tế bào hoàn chỉnh và cơ chế trao đổi chất độc lập. Virus cần xâm nhập vào tế bào sống khác để nhân lên.

Vi khuẩn xạ khuẩn (Actinobacteria) là vi khuẩn, thuộc giới Khởi sinh (Monera), không phải giới Nấm (Fungi). Nấm men, nấm mốc và nấm rơm đều thuộc giới Nấm, là sinh vật nhân chuẩn có vách tế bào chitin và dinh dưỡng dị dưỡng.

Đề kháng kháng sinh ở vi khuẩn phát sinh do nhiều cơ chế, trong đó quan trọng nhất là sự thay đổi gen của vi khuẩn. Điều này có thể dẫn đến việc thay đổi cấu trúc mục tiêu của kháng sinh (ví dụ ribosome, enzyme tổng hợp vách tế bào) khiến kháng sinh không còn tác dụng, hoặc vi khuẩn tạo ra enzyme có khả năng phân hủy hoặc bất hoạt kháng sinh.

Enzyme lysozyme là một enzyme kháng khuẩn tự nhiên có trong nhiều dịch tiết của cơ thể (nước mắt, nước bọt, dịch nhầy). Lysozyme hoạt động bằng cách phá hủy liên kết peptidoglycan trong vách tế bào vi khuẩn, đặc biệt là vi khuẩn Gram dương, dẫn đến vách tế bào bị suy yếu và vi khuẩn bị ly giải.

Vi sinh vật ưa cực đoan (extremophiles) là nhóm vi sinh vật có khả năng sinh sống và phát triển trong các điều kiện môi trường khắc nghiệt mà hầu hết các sinh vật khác không thể tồn tại được, ví dụ như nhiệt độ cực cao (vi khuẩn ưa nhiệt), độ mặn cao (vi khuẩn ưa mặn), pH cực thấp hoặc cực cao (vi khuẩn ưa axit, vi khuẩn ưa kiềm).

Nuôi cấy và phân lập vi khuẩn là phương pháp cơ bản và quan trọng trong vi sinh vật học lâm sàng để xác định loại vi khuẩn gây bệnh. Mẫu bệnh phẩm được nuôi cấy trên môi trường dinh dưỡng phù hợp, sau đó các khuẩn lạc vi khuẩn được phân lập và định danh bằng các xét nghiệm sinh hóa, hình thái, hoặc di truyền.

Hầu hết vi sinh vật phát triển tốt nhất trong môi trường có đủ nước, dinh dưỡng, nhiệt độ phù hợp và độ pH thích hợp. Môi trường khô cằn, nhiệt độ khắc nghiệt sẽ ức chế hoặc tiêu diệt phần lớn vi sinh vật.

Hệ vi sinh vật đường ruột (microbiota) đóng vai trò quan trọng trong hệ tiêu hóa của người. Chúng giúp tiêu hóa một số chất xơ phức tạp mà cơ thể không tiêu hóa được, tổng hợp một số vitamin (ví dụ vitamin K, vitamin B), và bảo vệ niêm mạc ruột khỏi vi khuẩn gây bệnh. Mặc dù một số vi sinh vật có thể gây bệnh, nhưng phần lớn vi sinh vật trong ruột là có lợi.

Ứng dụng vi sinh vật để làm sạch hoặc giảm thiểu ô nhiễm môi trường được gọi là công nghệ vi sinh vật môi trường hay bioremediation. Vi sinh vật có khả năng phân hủy nhiều chất ô nhiễm như dầu mỏ, thuốc trừ sâu, chất thải công nghiệp, giúp làm sạch đất và nước.

Tế bào vi khuẩn là tế bào nhân sơ, đặc trưng bởi việc thiếu nhân tế bào có màng bao bọc và các bào quan có màng bao bọc khác. Chúng có ribosome (để tổng hợp protein), màng tế bào (bao bọc tế bào), và thường có vách tế bào (để bảo vệ và duy trì hình dạng).

Vi khuẩn *Rhizobium* là vi khuẩn cộng sinh với rễ cây họ đậu, có khả năng cố định nitơ từ khí quyển và chuyển đổi thành dạng amoniac, cung cấp nguồn nitơ cho cây trồng. Đây là mối quan hệ cộng sinh có lợi cho cả vi khuẩn và cây họ đậu.

Sấy khô là phương pháp bảo quản thực phẩm bằng cách giảm lượng nước tự do có trong thực phẩm. Khi hoạt độ của nước giảm xuống mức thấp, vi sinh vật khó có thể phát triển và sinh sản, do đó giúp kéo dài thời gian bảo quản thực phẩm. Các phương pháp khác như làm lạnh, đóng hộp, và chiếu xạ có cơ chế bảo quản khác nhau.

Enzyme Taq polymerase là DNA polymerase chịu nhiệt được sử dụng trong PCR. Vai trò chính của nó là tổng hợp chuỗi DNA mới bằng cách kéo dài các đoạn mồi (primer) sử dụng khuôn DNA ban đầu. Enzyme này có khả năng hoạt động ổn định ở nhiệt độ cao, cần thiết cho chu trình nhiệt của PCR.

Nhuộm Gram là phương pháp nhuộm phân biệt vi khuẩn dựa trên cấu trúc và thành phần hóa học của vách tế bào. Vi khuẩn Gram dương có lớp peptidoglycan dày giữ lại màu tím crystal violet, còn vi khuẩn Gram âm có lớp peptidoglycan mỏng và lớp màng ngoài nên mất màu tím và bắt màu hồng safranin.

Tảo lục (ví dụ Chlorella) là vi sinh vật có khả năng quang hợp, tức là chúng sử dụng năng lượng ánh sáng mặt trời để tổng hợp chất hữu cơ từ CO2 và nước, tương tự như thực vật. Vi khuẩn E. coli, nấm men và virus cúm không có khả năng quang hợp.

Bệnh lao (tuberculosis) là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn *Mycobacterium tuberculosis* gây ra, thường ảnh hưởng đến phổi nhưng cũng có thể lan đến các bộ phận khác của cơ thể. Virus, nấm và nguyên sinh động vật không phải là tác nhân gây bệnh lao.

Bào tử (endospore) là dạng tế bào nghỉ của một số loài vi khuẩn (ví dụ *Bacillus*, *Clostridium*) giúp chúng tồn tại trong điều kiện môi trường khắc nghiệt như thiếu dinh dưỡng, nhiệt độ cao, hóa chất độc hại. Bào tử có lớp vỏ dày, chứa ít nước và trao đổi chất rất thấp, cho phép vi khuẩn sống sót qua thời gian dài và phát triển trở lại khi điều kiện thuận lợi.

Virus có nhiều ứng dụng trong công nghệ sinh học, bao gồm liệu pháp thực khuẩn thể (sử dụng bacteriophage để điều trị nhiễm khuẩn), làm vectơ chuyển gen trong liệu pháp gen, và sản xuất vaccine (ví dụ vaccine virus bất hoạt hoặc giảm độc lực). Sản xuất sữa chua là ứng dụng của vi khuẩn lactic, không phải virus.

Không phải tất cả vi sinh vật đều có cấu trúc tế bào phức tạp chứa nhân thật (tế bào nhân chuẩn). Vi khuẩn và cổ khuẩn là vi sinh vật nhưng có cấu trúc tế bào nhân sơ, đơn giản hơn và không có nhân thật.

Penicillin là một loại kháng sinh nhóm beta-lactam, có cơ chế tác động chính là ức chế quá trình tổng hợp vách tế bào peptidoglycan của vi khuẩn. Vách tế bào rất quan trọng cho sự tồn tại của vi khuẩn, và việc ức chế tổng hợp vách tế bào dẫn đến vi khuẩn bị suy yếu và chết.

Vi sinh vật được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp thực phẩm để sản xuất nhiều loại thực phẩm như sữa chua, phô mai (vi khuẩn lactic), bia, rượu (nấm men), bánh mì (nấm men). Sản xuất thuốc kháng sinh là ứng dụng của vi sinh vật trong công nghiệp dược phẩm, không phải thực phẩm.

Retrovirus là loại virus RNA đặc biệt sử dụng enzyme phiên mã ngược (reverse transcriptase) để chuyển đổi RNA của chúng thành DNA. DNA này sau đó được tích hợp vào bộ gen của tế bào chủ và được sử dụng để tạo ra các bản sao virus mới. Ví dụ điển hình là virus HIV.

Hiện tượng 'tảo nở hoa' (algal bloom) xảy ra khi có sự phát triển quá mức của tảo và vi khuẩn lam (cyanobacteria) trong môi trường nước. Điều này thường do sự gia tăng dinh dưỡng (đặc biệt là nitơ và photpho) trong nước, dẫn đến sự sinh sôi nhanh chóng của tảo.

Lên men lactic là quá trình trao đổi chất kỵ khí của vi sinh vật (ví dụ vi khuẩn lactic) và tế bào động vật, trong đó glucose được chuyển hóa thành axit lactic làm sản phẩm chính. Quá trình này quan trọng trong sản xuất sữa chua, phô mai và trong cơ bắp khi thiếu oxy.

Nấm và vi khuẩn đối kháng sâu bệnh được sử dụng làm tác nhân kiểm soát sinh học sâu bệnh trong nông nghiệp. Ví dụ, nấm *Beauveria bassiana* và vi khuẩn *Bacillus thuringiensis* có khả năng gây bệnh cho côn trùng gây hại, giúp kiểm soát sâu bệnh một cách tự nhiên và giảm sử dụng hóa chất bảo vệ thực vật.

Tiệt trùng (sterilization) là quá trình loại bỏ hoặc tiêu diệt hoàn toàn tất cả các dạng sống của vi sinh vật, bao gồm cả bào tử vi khuẩn, thường sử dụng nhiệt độ cao, áp suất hoặc hóa chất mạnh. Các phương pháp khác như khử trùng, thanh trùng và sát khuẩn chỉ giảm số lượng vi sinh vật đến mức an toàn chứ không loại bỏ hoàn toàn.