Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Công nghệ sản xuất dược phẩm – Đề 1

Sắc ký lỏng hiệu năng cao (HPLC) là một kỹ thuật phân tích quan trọng trong sản xuất dược phẩm, được sử dụng chủ yếu để phân tích định tính (xác định sự hiện diện) và định lượng (xác định hàm lượng) dược chất và tạp chất trong nguyên liệu, bán thành phẩm và thành phẩm.

Sản xuất liên tục có ưu điểm về giảm thời gian sản xuất, kiểm soát chất lượng tốt hơn (do giám sát liên tục), và giảm lãng phí nguyên liệu. Tuy nhiên, việc thay đổi công thức sản phẩm trong hệ thống sản xuất liên tục có thể phức tạp và tốn thời gian hơn so với sản xuất theo lô do tính liên tục và tích hợp của quy trình.

Phương pháp trộn bột kép (geometric dilution) được sử dụng khi cần trộn một lượng nhỏ dược chất có hoạt tính cao với lượng lớn tá dược để đảm bảo dược chất phân tán đều trong toàn bộ khối bột, tránh hiện tượng phân bố không đồng đều do tỷ lệ khác biệt lớn về khối lượng.

Công nghệ tạo hạt tầng sôi được ứng dụng rộng rãi trong sản xuất dược phẩm để tạo hạt đồng đều, sấy khô hạt và bao phim hạt trong cùng một thiết bị, giúp tiết kiệm thời gian và quy trình. Nghiền mịn dược chất là công đoạn khác, thường được thực hiện trước khi tạo hạt bằng các thiết bị nghiền chuyên dụng.

Lọc tiệt trùng là phương pháp loại bỏ vi sinh vật bằng cách sử dụng màng lọc có kích thước lỗ lọc nhỏ, thường 0.22 micromet, mà không cần sử dụng nhiệt độ cao. Các phương pháp còn lại đều sử dụng nhiệt độ cao (nhiệt ẩm, nhiệt khô) hoặc bức xạ năng lượng cao (gamma) để tiêu diệt vi sinh vật.

Chiết xuất bằng dung môi hữu cơ thường được sử dụng cho các hoạt chất tan tốt trong dung môi hữu cơ như alkaloid, flavonoid, glycosid tim. Dược liệu chứa tinh dầu dễ bay hơi thường được chiết xuất bằng phương pháp lôi cuốn hơi nước hoặc ép lạnh để tránh làm mất mát hoặc biến đổi tinh dầu do nhiệt độ và dung môi hữu cơ.

Lớp bao phim trên viên thuốc có nhiều chức năng quan trọng như che giấu mùi vị khó chịu, kiểm soát giải phóng dược chất (bao tan ở ruột, bao phóng thích kéo dài), và tăng độ ổn định bảo quản viên thuốc. Lớp bao phim thường không có chức năng tăng khả năng hòa tan của dược chất; việc cải thiện độ hòa tan thường được thực hiện bằng các biện pháp khác như sử dụng tá dược thích hợp hoặc thay đổi dạng bào chế.

Tá dược dập thẳng chủ yếu được sử dụng để cải thiện tính chất lý học của bột dập viên như độ trơn chảy và khả năng chịu nén, giúp quá trình dập viên diễn ra dễ dàng và tạo ra viên nén đạt yêu cầu. Vai trò điều chỉnh độ hòa tan thường do các loại tá dược khác đảm nhiệm.

Chất bảo quản trong thuốc nước có vai trò ngăn chặn sự phát triển của vi sinh vật (vi khuẩn, nấm mốc), từ đó kéo dài thời hạn sử dụng và duy trì tính ổn định của sản phẩm trong quá trình bảo quản. Chất bảo quản không có vai trò cải thiện độ tan của dược chất; việc cải thiện độ tan do các tá dược khác như chất diện hoạt, chất đồng dung môi đảm nhiệm.

Quy trình sản xuất dược phẩm bắt đầu từ giai đoạn nghiên cứu và phát triển công thức để tạo ra sản phẩm dược phẩm mong muốn trước khi tiến hành sản xuất và các công đoạn khác.

Thẩm định (validation) là quá trình chứng minh bằng văn bản rằng một quy trình, thiết bị, hoặc hệ thống sản xuất luôn tạo ra sản phẩm đạt chất lượng như mong muốn một cách ổn định. Mục đích chính là đảm bảo chất lượng sản phẩm và sự tin cậy của quy trình sản xuất.

Chất diện hoạt trong thuốc mỡ có vai trò nhũ hóa pha dầu và pha nước trong trường hợp thuốc mỡ nhũ tương, tăng cường khả năng thấm của dược chất qua da, và ổn định hệ phân tán. Chất diện hoạt thường không có vai trò làm giảm độ nhớt của thuốc mỡ; độ nhớt của thuốc mỡ chủ yếu được điều chỉnh bởi tá dược nền (base).

Tiệt trùng bằng ethylene oxide (ETO) là phương pháp tiệt trùng hóa học, thường được sử dụng cho các vật liệu chịu nhiệt kém như các sản phẩm nhựa, cao su, thiết bị y tế, dụng cụ đóng gói không chịu được nhiệt độ cao của phương pháp tiệt trùng bằng nhiệt ẩm hoặc nhiệt khô. ETO có khả năng thẩm thấu tốt và tiêu diệt vi sinh vật hiệu quả.

Hệ thống HVAC (Hệ thống sưởi ấm, thông gió và điều hòa không khí) đặc biệt quan trọng trong sản xuất thuốc vô khuẩn vì nó kiểm soát nhiệt độ, độ ẩm, áp suất và độ sạch của không khí, đảm bảo môi trường sản xuất vô trùng, ngăn ngừa ô nhiễm vi sinh vật và các hạt tiểu phân. Mặc dù HVAC cũng quan trọng ở các công đoạn khác nhưng vai trò của nó là thiết yếu nhất trong sản xuất thuốc vô khuẩn.

CAPA (Corrective and Preventive Action) là một hệ thống quan trọng trong quản lý chất lượng GMP, bao gồm các hành động khắc phục (corrective action) để giải quyết các vấn đề hoặc sai lệch đã xảy ra, và hành động phòng ngừa (preventive action) để ngăn chặn các vấn đề hoặc sai lệch có thể xảy ra trong tương lai. Mục tiêu của CAPA là cải tiến liên tục hệ thống chất lượng và ngăn ngừa tái diễn các lỗi.

Trong GMP (Good Manufacturing Practice) về sản xuất thuốc vô khuẩn, cấp độ A là cấp độ sạch không khí nghiêm ngặt nhất, được yêu cầu tại khu vực thao tác vô trùng trực tiếp (ví dụ: khu vực chiết rót). Các cấp độ B, C, D có mức độ sạch giảm dần.

Yêu cầu về bao bì thuốc nhỏ mắt tập trung vào bảo vệ chất lượng thuốc (khỏi ánh sáng, tác động hóa học), đảm bảo tính vô trùng và thuận tiện cho người sử dụng (dễ nhỏ giọt). Giá thành sản xuất là yếu tố quan trọng nhưng không phải là yêu cầu hàng đầu, đặc biệt khi so sánh với các yếu tố an toàn và hiệu quả của thuốc.

Nguyên tắc 5S trong GMP là một phương pháp quản lý và tổ chức nơi làm việc tập trung vào 5 yếu tố: Sàng lọc (Seiri), Sắp xếp (Seiton), Sạch sẽ (Seiso), Săn sóc (Seiketsu), Sẵn sàng (Shitsuke), nhằm tạo môi trường làm việc sạch sẽ, ngăn nắp, hiệu quả và an toàn.

Chiếu xạ gamma là phương pháp tiệt trùng, không phải phương pháp kiểm tra độ vô khuẩn. Dược điển chấp nhận các phương pháp kiểm tra độ vô khuẩn như cấy trực tiếp, lọc màng và cấy môi trường để phát hiện vi sinh vật trong mẫu. Phương pháp thử nhanh dựa trên ATP có thể được sử dụng như một phương pháp sàng lọc nhanh nhưng cần được xác nhận bằng các phương pháp dược điển.

Máy trộn lập phương được sử dụng để trộn các thành phần bột hoặc hạt trong sản xuất dược phẩm, không phải là thiết bị nghiền. Máy nghiền búa, máy nghiền bi và máy nghiền phản lực khí là các loại máy nghiền được sử dụng để giảm kích thước dược liệu.

Xử lý vô trùng cuối cùng (terminal sterilization), thường là tiệt trùng bằng nhiệt ẩm (autoclave), là phương pháp tiệt trùng sản phẩm cuối cùng sau khi đã đóng gói kín. Phương pháp này không áp dụng được cho vaccine sống giảm độc lực vì nhiệt độ cao sẽ làm bất hoạt hoặc tiêu diệt vi sinh vật sống trong vaccine, làm mất tác dụng của vaccine. Các dạng bào chế khác như thuốc tiêm truyền, thuốc nhỏ mắt, thuốc tiêm bột đông khô có thể được tiệt trùng cuối cùng.

Quality by Design (QbD) là một phương pháp tiếp cận khoa học và dựa trên rủi ro, tập trung vào việc thiết kế và phát triển sản phẩm và quy trình sản xuất để đảm bảo chất lượng sản phẩm ngay từ đầu. QbD nhấn mạnh việc hiểu rõ sản phẩm và quy trình, xác định các yếu tố chất lượng quan trọng và kiểm soát chúng để đạt được chất lượng mong muốn. GMP là tiêu chuẩn thực hành sản xuất tốt, Lean Manufacturing và Six Sigma là các phương pháp quản lý hiệu suất và chất lượng nhưng QbD đặc trưng cho việc thiết kế chất lượng từ giai đoạn phát triển.

Độ cứng của viên nén ảnh hưởng đến độ hòa tan, độ rã và ngoại quan của viên thuốc. Viên quá cứng có thể chậm rã và hòa tan, viên quá mềm dễ vỡ và không đảm bảo ngoại quan. Tuy nhiên, độ cứng không ảnh hưởng trực tiếp đến hàm lượng dược chất đã được định lượng trong quá trình sản xuất, mặc dù nó có thể gián tiếp ảnh hưởng đến tính đồng nhất hàm lượng nếu quá trình dập viên không ổn định do độ cứng không đạt.

Gelatin là thành phần chính tạo nên vỏ nang mềm trong sản xuất thuốc nang mềm. Gelatin tạo thành lớp vỏ bao bọc dịch thuốc bên trong, bảo vệ thuốc và dễ dàng hòa tan trong đường tiêu hóa để giải phóng dược chất.

Bioreactor (nồi phản ứng sinh học) là thiết bị quan trọng trong sản xuất vaccine, được sử dụng để nuôi cấy tế bào hoặc vi sinh vật (như vi khuẩn, virus, tế bào động vật) trong điều kiện kiểm soát chặt chẽ về nhiệt độ, pH, oxy, chất dinh dưỡng… nhằm sản xuất kháng nguyên vaccine (ví dụ: protein, virus bất hoạt, virus giảm độc lực) với số lượng lớn.

Công nghệ sinh học đóng vai trò quan trọng trong sản xuất vaccine tái tổ hợp, insulin người tái tổ hợp và kháng thể đơn dòng thông qua việc sử dụng tế bào sống và các quy trình sinh học. Thuốc kháng sinh bán tổng hợp thường được sản xuất bằng cách biến đổi hóa học các kháng sinh tự nhiên, ít phụ thuộc vào công nghệ sinh học ở giai đoạn sản xuất chính.

Chỉ tiêu hóa học của nước bao gồm độ pH, độ dẫn điện và hàm lượng kim loại nặng. Tổng số vi khuẩn hiếu khí là chỉ tiêu vi sinh vật, đánh giá mức độ nhiễm vi sinh vật trong nước, không thuộc nhóm chỉ tiêu hóa học.

Đối với thuốc nhỏ mũi, độ vô khuẩn, độ pH và độ đẳng trương là các yếu tố quan trọng cần được kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng. Màu sắc của sản phẩm không phải là yếu tố quan trọng cần kiểm soát chặt chẽ về mặt chất lượng và an toàn, trừ khi màu sắc đó là đặc trưng của sản phẩm và cần đảm bảo tính đồng nhất giữa các lô.

Kiểm soát sinh học (bioburden control) là một phần quan trọng của GMP, tập trung vào việc kiểm soát và giảm thiểu tổng số vi sinh vật (vi khuẩn, nấm mốc, virus) có mặt trong nguyên liệu, bán thành phẩm, thành phẩm, môi trường sản xuất và thiết bị. Mục tiêu là đảm bảo sản phẩm dược phẩm đạt yêu cầu về giới hạn vi sinh vật và an toàn cho người sử dụng.

Phương pháp sấy tầng sôi hoạt động hiệu quả với các vật liệu dạng hạt, cốm, hoặc miếng thái có kích thước tương đối lớn và đồng đều, cho phép dòng khí nóng lưu thông dễ dàng. Dược liệu dạng bột mịn có thể bị cuốn theo dòng khí, gây thất thoát và khó kiểm soát quá trình sấy.