Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Nghiệp vụ cho thuê tài chính – Đề 9

Về mặt pháp lý, trong thuê tài chính, bên cho thuê vẫn là chủ sở hữu tài sản. Do đó, khi bên đi thuê phá sản, tài sản thuê **vẫn thuộc sở hữu của bên cho thuê** và bên cho thuê có quyền thu hồi tài sản để bảo toàn quyền lợi của mình.

**Hàng tồn kho** thường không thích hợp cho thuê tài chính vì chúng có vòng quay nhanh, giá trị biến động và không phải là tài sản cố định sử dụng lâu dài. Thuê tài chính thường áp dụng cho các tài sản cố định có giá trị lớn và thời gian sử dụng kinh tế dài, như máy móc, phương tiện vận tải, bất động sản.

Giá trị tài sản thuê giảm (ví dụ do khấu hao) **không trực tiếp** làm tăng chi phí thuê tài chính. Các yếu tố còn lại (lãi suất tăng, thời hạn thuê dài, rủi ro tín dụng cao) đều làm tăng chi phí cho bên đi thuê vì chúng làm tăng rủi ro và chi phí vốn của bên cho thuê, từ đó được phản ánh vào phí thuê.

Thông thường, **tổng chi phí thuê trong suốt thời hạn thuê tài chính thường cao hơn** so với thuê hoạt động. Điều này là do thuê tài chính bao gồm cả chi phí khấu hao tài sản (dưới dạng tài sản quyền sử dụng) và chi phí lãi vay, trong khi thuê hoạt động thường chỉ bao gồm chi phí thuê đơn thuần.

Trong **thuê hoạt động**, bên cho thuê vẫn chịu phần lớn rủi ro và lợi ích liên quan đến quyền sở hữu tài sản. Bên cho thuê vẫn chịu rủi ro về giá trị còn lại của tài sản khi hết hạn thuê và có thể cho thuê lại tài sản đó nhiều lần. Thuê tài chính thì ngược lại, phần lớn rủi ro và lợi ích chuyển sang bên đi thuê.

Mục đích chính của thuê tài chính cho bên đi thuê là **sử dụng** tài sản mà không cần vốn đầu tư ban đầu lớn để mua đứt. Các lựa chọn khác có thể là lợi ích phụ hoặc không chính xác (ví dụ, thuê tài chính vẫn có thể dẫn đến ghi nhận nợ trên bảng cân đối kế toán theo chuẩn mực kế toán hiện hành).

Điều khoản 'quyền chọn mua lại giá ưu đãi' (bargain purchase option) cho phép bên đi thuê **quyền lựa chọn** mua lại tài sản vào cuối kỳ hạn thuê với một mức giá ưu đãi, thường thấp hơn giá trị thị trường dự kiến tại thời điểm đó. Đây là một đặc điểm quan trọng của thuê tài chính.

Ưu điểm chính giúp doanh nghiệp tiếp cận công nghệ mới nhanh hơn là **yêu cầu vốn đầu tư ban đầu thấp**. Thay vì phải bỏ ra vốn lớn để mua tài sản công nghệ, doanh nghiệp có thể thuê tài chính và sử dụng vốn đó cho các mục đích khác, đồng thời vẫn được sử dụng công nghệ mới.

Sự **chuyển giao rủi ro và lợi ích** liên quan đến quyền sở hữu tài sản là điểm khác biệt cốt lõi giữa thuê tài chính và thuê hoạt động. Thuê tài chính chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích này cho bên đi thuê, trong khi thuê hoạt động thì không.

Tỷ lệ chiết khấu sử dụng để tính giá trị hiện tại của khoản thanh toán tiền thuê tối thiểu thường là **lãi suất biên đi vay của bên đi thuê** (incremental borrowing rate) hoặc **lãi suất ngầm định trong hợp đồng thuê** (interest rate implicit in the lease), tùy theo lãi suất nào xác định được.

Theo chuẩn mực kế toán, khi thuê tài chính, bên đi thuê sẽ ghi nhận **Tài sản quyền sử dụng** (Right-of-use asset) và **Nợ thuê tài chính** (Lease liability) trên bảng cân đối kế toán, phản ánh quyền sử dụng tài sản và nghĩa vụ thanh toán tiền thuê.

Lợi ích chính của thuê tài chính cho bên cho thuê là **duy trì quyền sở hữu tài sản** trong suốt thời gian thuê, đồng thời thu được lợi nhuận từ việc cho thuê (thông qua tiền thuê). Điều này giúp bên cho thuê kiểm soát rủi ro và đảm bảo thu hồi vốn.

Thuê tài chính xuyên biên giới phát sinh thêm **rủi ro tỷ giá** (do thanh toán bằng ngoại tệ) và **rủi ro chính trị** (do khác biệt về pháp luật, chính trị giữa các quốc gia) so với thuê tài chính trong nước. Các rủi ro khác như tín dụng, hoạt động, lãi suất đều có trong cả hai loại hình thuê.

Trong thuê tài chính, bên đi thuê thường chịu trách nhiệm chính về việc bảo dưỡng và sửa chữa tài sản thuê, tương tự như khi sở hữu tài sản đó. Bên cho thuê chủ yếu đóng vai trò là người cung cấp vốn.

Tại Việt Nam, **VAS 06 - Thuê tài sản** là chuẩn mực kế toán quy định về các nguyên tắc và phương pháp kế toán đối với nghiệp vụ thuê tài sản, bao gồm cả thuê tài chính và thuê hoạt động.

Rủi ro tín dụng trong thuê tài chính chủ yếu xuất phát từ khả năng **không thanh toán** tiền thuê đúng hạn của **bên đi thuê**. Bên cho thuê phải đánh giá và quản lý rủi ro này để đảm bảo thu hồi vốn và lợi nhuận.

Các bên tham gia **trực tiếp** vào nghiệp vụ thuê tài chính bao gồm bên cho thuê, bên đi thuê và nhà cung cấp tài sản. Cơ quan quản lý thuế là bên liên quan nhưng không phải là bên tham gia trực tiếp vào giao dịch thuê tài chính cụ thể.

Các **điều khoản về phạt chậm trả** và **quyền chấm dứt hợp đồng** là cơ chế bảo vệ quyền lợi của bên cho thuê khi bên đi thuê không thực hiện nghĩa vụ thanh toán. Các điều khoản này cho phép bên cho thuê áp dụng các biện pháp chế tài và thu hồi tài sản nếu cần.

Trong thuê tài chính trực tiếp, **bên cho thuê** (công ty cho thuê tài chính) sẽ **mua tài sản trực tiếp** từ nhà cung cấp, sau đó cho bên đi thuê thuê lại tài sản đó. Đây là mô hình thuê tài chính phổ biến.

Một trong những ưu điểm chính của thuê tài chính so với vay ngân hàng là yêu cầu về **tài sản thế chấp** thường ít khắt khe hơn. Tài sản thuê chính là tài sản đảm bảo cho hợp đồng thuê. Các ưu điểm khác có thể đúng trong một số trường hợp nhưng không phải là ưu điểm chính và phổ biến.

Chi phí lãi vay thuê tài chính (financial expense) được ghi nhận **đều đặn vào chi phí** trong báo cáo kết quả kinh doanh **trong suốt thời gian thuê**, phản ánh chi phí sử dụng vốn vay để thuê tài sản. Việc phân bổ này thường theo phương pháp lãi suất hiệu lực.

**Mục đích sử dụng tài sản thuê** của bên đi thuê **không phải là** tiêu chí để xác định hợp đồng thuê là thuê tài chính hay không. Các tiêu chí chính tập trung vào thời hạn thuê, giá trị hiện tại của tiền thuê, quyền chọn mua lại và việc chuyển giao quyền sở hữu.

Đối với doanh nghiệp có tình hình tài chính mạnh, **khả năng tiếp cận vốn vay ngân hàng dễ dàng với lãi suất thấp** có thể làm giảm tính hấp dẫn của thuê tài chính. Vay vốn ngân hàng có thể có chi phí vốn thấp hơn và linh hoạt hơn về mặt sử dụng vốn so với thuê tài chính.

Việc **chuyển giao quyền sở hữu** tài sản cho bên đi thuê vào cuối thời hạn thuê là một trong những tiêu chí **chắc chắn** để phân loại hợp đồng thuê là thuê tài chính. Các tiêu chí khác có thể là dấu hiệu nhưng không nhất thiết là điều kiện đủ.

Khi bên đi thuê vi phạm hợp đồng thuê tài chính (ví dụ, không thanh toán tiền thuê), **bên cho thuê có quyền** áp dụng các biện pháp chế tài, bao gồm **yêu cầu thanh toán toàn bộ tiền thuê còn lại** và **thu hồi tài sản thuê** để đảm bảo quyền lợi.

Theo chuẩn mực kế toán, bên đi thuê sẽ khấu hao tài sản thuê tài chính như tài sản thuộc sở hữu của mình. Phương pháp khấu hao thường là đường thẳng, và thời gian khấu hao là thời gian thuê hoặc thời gian sử dụng hữu ích, **tùy thời gian nào ngắn hơn** (nếu không có quyền sở hữu chuyển giao).

Nghiệp vụ 'bán và thuê lại' thường được doanh nghiệp sử dụng khi cần **huy động vốn lưu động** từ tài sản hiện có mà **vẫn muốn tiếp tục sử dụng** tài sản đó. Doanh nghiệp bán tài sản cho công ty cho thuê tài chính và thuê lại chính tài sản đó.

Theo chuẩn mực kế toán hiện hành (IFRS 16 và VAS 16), thuê tài chính thường dẫn đến việc bên đi thuê ghi nhận **tài sản quyền sử dụng** và **nợ thuê tài chính** trên bảng cân đối kế toán. Điều này thường làm **tăng** cả nợ và tài sản, và có xu hướng làm **tăng tỷ lệ nợ trên vốn chủ sở hữu**.

'Giá trị còn lại đảm bảo' là phần giá trị tài sản mà **bên đi thuê cam kết** sẽ trả cho bên cho thuê khi kết thúc thời hạn thuê. Cam kết này có thể là một khoản tiền cố định hoặc một tỷ lệ phần trăm giá trị tài sản.

Trong thuê tài chính, quyền sở hữu tài sản **không nhất thiết** chuyển giao cho bên đi thuê khi kết thúc thời hạn thuê. Các đặc điểm còn lại (thời hạn thuê dài, quyền mua lại giá ưu đãi, giá trị hiện tại tiền thuê xấp xỉ giá trị hợp lý) đều là dấu hiệu của thuê tài chính.