Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Sinh lý nội tiết – Đề 11

Testosterone là hormone sinh dục nam chính, thuộc nhóm androgen. Nó được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn và chịu trách nhiệm cho sự phát triển và duy trì các đặc tính sinh dục thứ phát ở nam giới, cũng như chức năng sinh sản và ham muốn tình dục.

Trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến giáp được điều hòa bởi cơ chế phản hồi ngược âm tính. Khi nồng độ hormone tuyến giáp T3 và T4 trong máu tăng cao, chúng sẽ ức chế vùng dưới đồi giảm sản xuất TRH (Thyrotropin-releasing hormone) và ức chế tuyến yên giảm sản xuất TSH (Thyroid-stimulating hormone), từ đó giảm sản xuất T3 và T4, duy trì sự ổn định.

Cortisol là hormone stress, có tác dụng tăng đường huyết (bằng cách tăng tân tạo glucose, giảm sử dụng glucose ở ngoại vi), ức chế miễn dịch và viêm, tăng phân hủy protein và lipid để cung cấp năng lượng cho cơ thể đối phó với stress. Cortisol KHÔNG tăng cường dự trữ glycogen; insulin mới có tác dụng này.

Hormone cận giáp (PTH) là hormone chính điều hòa calcium máu. PTH tác động lên xương, thận và ruột để tăng nồng độ calcium máu. Calcitonin (từ tuyến giáp) có tác dụng ngược lại, làm giảm calcium máu.

Glucocorticoid là một nhóm hormone steroid được sản xuất bởi vỏ thượng thận, có vai trò chính trong điều hòa chuyển hóa glucose, phản ứng stress, và ức chế viêm. Cortisol là glucocorticoid chính ở người. Aldosterone là mineralocorticoid, testosterone là androgen, estrogen là estrogen.

Phản hồi ngược âm tính là cơ chế điều hòa phổ biến trong hệ nội tiết. Khi nồng độ hormone tăng cao vượt ngưỡng, nó sẽ gửi tín hiệu ngược về tuyến nội tiết để giảm sản xuất và giải phóng hormone, giúp duy trì sự ổn định nội môi.

Tuyến yên, tuyến giáp, và tuyến tụy là các tuyến nội tiết điển hình, chuyên biệt sản xuất và giải phóng hormone. Tim cũng có chức năng nội tiết, sản xuất hormone ANP (Atrial Natriuretic Peptide) điều hòa huyết áp và thể tích máu, nhưng nó không phải là tuyến nội tiết chuyên biệt như các tuyến kia; chức năng chính của tim là bơm máu.

Iodine là thành phần thiết yếu của hormone tuyến giáp. T4 chứa 4 nguyên tử iodine, và T3 chứa 3 nguyên tử iodine. Thiếu iodine dẫn đến giảm sản xuất hormone tuyến giáp, gây ra các rối loạn như bướu cổ đơn thuần.

GHRH (Growth hormone-releasing hormone) là hormone vùng dưới đồi, kích thích tế bào somatotroph của tuyến yên trước giải phóng hormone tăng trưởng (GH). Somatostatin (cũng từ vùng dưới đồi) có tác dụng ngược lại, ức chế giải phóng GH.

Tuyến yên sau (neurohypophysis) phát triển từ mô thần kinh của vùng dưới đồi và được coi là một phần mở rộng của hệ thần kinh. Vùng dưới đồi sản xuất hormone ADH và oxytocin, được vận chuyển và dự trữ ở tuyến yên sau, sau đó giải phóng vào máu. Tuyến yên trước (adenohypophysis) có nguồn gốc từ mô biểu mô.

Hormone steroid có bản chất lipid, dễ dàng khuếch tán qua màng tế bào. Chúng gắn vào thụ thể nội bào (trong bào tương hoặc nhân), tạo phức hợp hormone-thụ thể, phức hợp này tác động lên DNA, điều chỉnh quá trình phiên mã và tổng hợp protein, từ đó gây ra đáp ứng tế bào.

Oxytocin được gọi là 'hormone tình yêu′ hoặc 'hormone gắn kết′. Chức năng chính của nó liên quan đến sinh sản và gắn kết xã hội, bao gồm gây co bóp tử cung khi sinh và kích thích tiết sữa khi cho con bú. Nó cũng có vai trò trong các hành vi xã hội và gắn kết.

Aldosterone là mineralocorticoid, tác động chủ yếu lên ống lượn xa và ống góp của thận. Nó kích thích tái hấp thu natri và nước, đồng thời tăng bài tiết kali vào nước tiểu, giúp duy trì cân bằng điện giải và điều hòa huyết áp.

Prolactin là hormone chính kích thích tuyến vú sản xuất sữa mẹ sau khi sinh. Tên gọi 'prolactin′ bắt nguồn từ vai trò 'pro-lactation′ (hỗ trợ tạo sữa). Các hormone khác liên quan đến hệ sinh dục hoặc chuyển hóa, không phải sản xuất sữa.

Melatonin là hormone chính được sản xuất bởi tuyến tùng. Sự tiết melatonin chịu ảnh hưởng bởi ánh sáng, tăng cao vào ban đêm và giảm vào ban ngày, giúp điều hòa chu kỳ ngủ-thức và các nhịp sinh học khác.

Insulin là hormone hạ đường huyết. Ở tế bào cơ vân, insulin kích thích kênh vận chuyển glucose GLUT4 di chuyển ra màng tế bào, tăng cường hấp thu glucose từ máu vào tế bào cơ. Insulin cũng kích thích tổng hợp glycogen (dự trữ glucose) trong cơ.

ADH là hormone chống bài niệu, tác động lên ống góp của thận, làm tăng tính thấm nước của ống này, dẫn đến tăng tái hấp thu nước trở lại máu, giảm lượng nước tiểu, giúp duy trì thể tích máu và huyết áp, đặc biệt khi cơ thể bị mất nước.

Estrogen đóng vai trò quan trọng trong phát triển đặc tính sinh dục nữ, điều hòa chu kỳ kinh nguyệt, duy trì thai nghén, và có lợi cho xương và tim mạch. Prolactin và oxytocin là các hormone chính kích thích sản xuất và giải phóng sữa mẹ, không phải estrogen.

Hormone tăng trưởng (GH) tác động lên gan và các mô khác để sản xuất IGF-1 (Insulin-like growth factor 1). IGF-1 là hormone trung gian chính chịu trách nhiệm cho nhiều tác dụng của GH, bao gồm kích thích tăng trưởng chiều cao, tăng trưởng cơ bắp và chuyển hóa.

Hội chứng Cushing (hoặc bệnh Cushing nếu do tuyến yên) là tình trạng gây ra bởi sự phơi nhiễm kéo dài với nồng độ cortisol cao trong máu. Nguyên nhân có thể do sử dụng glucocorticoid kéo dài hoặc do các bệnh lý nội sinh làm tăng sản xuất cortisol.

Phản ứng 'chiến đấu hoặc bỏ chạy′ là phản ứng cấp tính với stress, được điều phối bởi hệ thần kinh giao cảm và hormone epinephrine (adrenaline) và norepinephrine (noradrenaline) từ tủy thượng thận. Epinephrine gây ra nhiều thay đổi sinh lý nhanh chóng giúp cơ thể đối phó với tình huống nguy hiểm.

LH (Luteinizing hormone) có đỉnh cao vào giữa chu kỳ kinh nguyệt, gây ra rụng trứng. FSH (Follicle-stimulating hormone) cũng quan trọng trong giai đoạn nang trứng phát triển, nhưng đỉnh LH là yếu tố chính gây rụng trứng.

Thyroxine (T4) và triiodothyronine (T3) là hormone tuyến giáp, được tổng hợp từ amino acid tyrosine và iodine. Epinephrine và norepinephrine cũng là dẫn xuất của tyrosine. Insulin là hormone peptide, cortisol và aldosterone là hormone steroid.

Đái tháo đường type 1 là bệnh tự miễn, trong đó hệ miễn dịch tấn công và phá hủy tế bào beta của tuyến tụy, là tế bào sản xuất insulin. Hậu quả là thiếu hụt insulin tuyệt đối, dẫn đến tăng đường huyết.

Tuyến cận giáp thường có 4 tuyến nhỏ, nằm ở mặt sau của tuyến giáp ở cổ. Chúng sản xuất hormone cận giáp (PTH) điều hòa calcium máu.

ACTH (Adrenocorticotropic hormone) là hormone được tuyến yên trước tiết ra, có tác dụng chính là kích thích vỏ thượng thận sản xuất và giải phóng cortisol.

Insulin là hormone hạ đường huyết, thúc đẩy dự trữ glucose (glycogenesis) và tăng hấp thu glucose vào tế bào (đặc biệt là cơ và mô mỡ). Glucagon là hormone tăng đường huyết, thúc đẩy phân giải glycogen (glycogenolysis) và tân tạo glucose (gluconeogenesis) ở gan, giải phóng glucose vào máu.

Cường giáp làm tăng chuyển hóa cơ bản, dẫn đến các triệu chứng như giảm cân, nhịp tim nhanh, tăng hoạt động thần kinh, run tay, chịu nóng kém, và thường tăng cảm giác thèm ăn. Tăng cân và mệt mỏi là triệu chứng của suy giáp, tình trạng ngược lại.

Epinephrine (adrenaline), được giải phóng từ tủy thượng thận trong tình huống stress hoặc gắng sức, có tác dụng làm tăng nhịp tim, tăng lực co bóp cơ tim, giãn phế quản, tăng đường huyết, và chuyển hướng máu đến cơ bắp và não, chuẩn bị cơ thể cho phản ứng 'chiến đấu hoặc bỏ chạy′.

HbA1c (hemoglobin A1c) phản ánh tỷ lệ hemoglobin gắn glucose trong hồng cầu. Vì hồng cầu sống khoảng 120 ngày, HbA1c cho biết mức độ đường huyết trung bình trong khoảng 2-3 tháng trước xét nghiệm, hữu ích để theo dõi kiểm soát đường huyết dài hạn ở bệnh nhân đái tháo đường.