Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Bệnh lý học – Đề 12

Bệnh lý học là ngành khoa học y tế nghiên cứu về bản chất của bệnh, đặc biệt là nguyên nhân, cơ chế phát sinh, sự phát triển và hậu quả của bệnh tật.

Hoại tử tế bào là một dạng tổn thương tế bào không hồi phục, dẫn đến chết tế bào do tổn thương nghiêm trọng màng tế bào và giải phóng các thành phần nội bào. Các lựa chọn khác (phì đại, tăng sản, dị sản) thường là các dạng thích ứng tế bào có thể hồi phục.

Các dấu hiệu chính của viêm cấp, theo mô tả cổ điển của Celsus, bao gồm sưng (tumor), nóng (calor), đỏ (rubor), đau (dolor) và mất chức năng (functio laesa). Xơ hóa là một quá trình liên quan đến viêm mạn tính và sửa chữa mô, không phải là dấu hiệu chính của viêm cấp.

Viêm mạn tính được đặc trưng bởi sự xâm nhập của các tế bào đơn nhân, chủ yếu là đại thực bào và lympho bào. Bạch cầu đa nhân trung tính chiếm ưu thế trong viêm cấp. Bạch cầu ái toan liên quan đến phản ứng dị ứng và ký sinh trùng. Tế bào mast tham gia vào phản ứng viêm cấp và dị ứng.

Phù trong viêm xảy ra do sự tăng tính thấm thành mạch máu, cho phép protein và dịch thoát ra khỏi mạch máu vào mô kẽ, và tăng áp suất thủy tĩnh trong mao mạch do giãn mạch và tăng lưu lượng máu đến vùng viêm.

Sửa chữa mô bằng mô liên kết, còn gọi là sửa chữa bằng cách thay thế, xảy ra khi tổn thương mô nghiêm trọng hoặc tế bào không có khả năng tái tạo. Quá trình này dẫn đến hình thành sẹo, bao gồm sự lắng đọng collagen bởi nguyên bào sợi. Tái tạo mô là sự thay thế hoàn toàn các tế bào và mô bị tổn thương bằng các tế bào cùng loại, không để lại sẹo.

Ba yếu tố chính góp phần vào sự hình thành huyết khối (tam giác Virchow) là tổn thương nội mạc mạch máu, rối loạn dòng máu (ví dụ: chậm trễ, xoáy), và tăng đông máu (tăng cường hoạt động của yếu tố đông máu). Tăng hoạt động của hệ thống tiêu sợi huyết (fibrinolysis) thực tế là cơ chế tự nhiên của cơ thể để phá vỡ cục máu đông, do đó nó KHÔNG góp phần vào sự hình thành huyết khối, mà ngược lại, ngăn chặn nó.

Nhồi máu cơ tim, hay còn gọi là đau tim, thường xảy ra do tắc nghẽn dòng máu đến cơ tim, chủ yếu là do thuyên tắc huyết khối động mạch vành. Thuyên tắc khí và mỡ ít khi gây nhồi máu cơ tim. Thuyên tắc tĩnh mạch sâu liên quan đến tĩnh mạch, không phải động mạch vành.

Sốc giảm thể tích (hypovolemic shock) xảy ra do giảm thể tích tuần hoàn, thường do mất máu, mất dịch (ví dụ: bỏng nặng, tiêu chảy), hoặc mất nước. Sốc tim do suy tim. Sốc nhiễm trùng do nhiễm trùng nặng gây giãn mạch và thoát dịch. Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng gây giãn mạch và tăng tính thấm thành mạch.

Ung thư biểu mô tại chỗ (carcinoma in situ) là một giai đoạn tiền xâm lấn của ung thư biểu mô, trong đó các tế bào ác tính chỉ giới hạn trong lớp biểu mô và chưa xâm lấn qua màng đáy vào mô đệm. Khi ung thư đã xâm lấn qua màng đáy, nó được coi là ung thư xâm lấn.

Di căn ung thư là quá trình lan rộng của tế bào ung thư từ vị trí ban đầu đến các vị trí xa trong cơ thể. Các giai đoạn chính của di căn bao gồm: xâm lấn màng đáy và mô đệm, xâm nhập vào mạch máu hoặc bạch mạch, lưu hành trong hệ tuần hoàn, thoát mạch ra khỏi mạch máu tại vị trí mới, và hình thành ổ di căn thứ phát. Tăng sinh tế bào tại chỗ là một đặc điểm của sự phát triển khối u ban đầu, nhưng không phải là một giai đoạn riêng biệt trong quá trình di căn.

Gen ức chế khối u (tumor suppressor genes) là các gen có chức năng kiểm soát chu kỳ tế bào, sửa chữa DNA, và gây chết tế bào theo chương trình (apoptosis). Khi các gen này bị đột biến và mất chức năng, chúng không còn khả năng kiểm soát sự tăng sinh tế bào, dẫn đến sự phát triển ung thư. Gen sinh ung thư (oncogenes) là các gen thúc đẩy sự tăng trưởng tế bào khi bị kích hoạt (thường do đột biến). Gen sửa chữa DNA giúp duy trì tính toàn vẹn của bộ gen. Gen mã hóa enzyme chuyển hóa thuốc liên quan đến chuyển hóa thuốc, không trực tiếp kiểm soát chu kỳ tế bào.

Hội chứng Down (Trisomy 21) là một bệnh di truyền do bất thường nhiễm sắc thể số lượng, cụ thể là có ba bản sao của nhiễm sắc thể số 21 thay vì hai bản sao bình thường. Đột biến gen đơn lẻ gây ra các bệnh như xơ nang (cystic fibrosis) hoặc bệnh hồng cầu hình liềm (sickle cell anemia). Đột biến đa gen liên quan đến các bệnh phức tạp như tiểu đường và bệnh tim mạch. Bất thường nhiễm sắc thể cấu trúc bao gồm mất đoạn, lặp đoạn, chuyển đoạn nhiễm sắc thể.

Bệnh xơ nang (cystic fibrosis) là một bệnh di truyền lặn trên nhiễm sắc thể thường do đột biến gen CFTR (cystic fibrosis transmembrane conductance regulator). Gen CFTR mã hóa một kênh vận chuyển clorua, và đột biến gen này gây ra rối loạn chức năng kênh clorua, dẫn đến sản xuất chất nhầy đặc và dày ở nhiều cơ quan, đặc biệt là phổi và tuyến tụy. Gen BRCA1 liên quan đến ung thư vú và ung thư buồng trứng. Gen APC liên quan đến ung thư đại trực tràng. Gen p53 là một gen ức chế khối u quan trọng.

Phản ứng quá mẫn loại I (type I hypersensitivity) còn được gọi là phản ứng dị ứng tức thì (immediate hypersensitivity) vì nó xảy ra rất nhanh, trong vòng vài phút sau khi tiếp xúc với kháng nguyên (dị ứng nguyên). Phản ứng này được trung gian bởi IgE và tế bào mast. Phản ứng tế bào T trung gian là phản ứng quá mẫn loại IV. Phản ứng phức hợp miễn dịch là phản ứng quá mẫn loại III. Phản ứng quá mẫn chậm cũng là phản ứng quá mẫn loại IV.

Bệnh tự miễn (autoimmune disease) xảy ra khi hệ miễn dịch bị rối loạn và tấn công các thành phần bình thường của chính cơ thể, coi chúng như kháng nguyên lạ. Điều này dẫn đến viêm và tổn thương mô. Phản ứng chống lại kháng nguyên từ bên ngoài cơ thể là chức năng bình thường của hệ miễn dịch. Suy giảm chức năng hệ miễn dịch dẫn đến bệnh suy giảm miễn dịch. Không phản ứng với tác nhân gây bệnh là tình trạng suy giảm miễn dịch.

HIV (Human Immunodeficiency Virus) gây suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS) bằng cách tấn công và phá hủy tế bào lympho T hỗ trợ (CD4+). Tế bào CD4+ đóng vai trò trung tâm trong hệ miễn dịch, điều phối các phản ứng miễn dịch khác. Sự suy giảm số lượng tế bào CD4+ làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư.

Bệnh lao (tuberculosis) là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Mycobacterium tuberculosis gây ra. Vi khuẩn này thường tấn công phổi, nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể. Streptococcus pneumoniae gây viêm phổi cộng đồng. Staphylococcus aureus gây nhiều loại nhiễm trùng khác nhau, bao gồm nhiễm trùng da và nhiễm trùng máu. Escherichia coli là vi khuẩn thường trú trong ruột, nhưng một số chủng có thể gây nhiễm trùng đường ruột và nhiễm trùng đường tiết niệu.

Virus Varicella-zoster (VZV) là loại virus gây bệnh thủy đậu (chickenpox) khi nhiễm trùng lần đầu và zona thần kinh (shingles) khi tái hoạt động từ trạng thái tiềm ẩn trong hạch thần kinh. Virus Herpes simplex type 1 thường gây mụn rộp môi. Virus Epstein-Barr gây bệnh tăng bạch cầu đơn nhân nhiễm trùng (infectious mononucleosis). Cytomegalovirus có thể gây nhiều bệnh khác nhau, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch.

Candida albicans là một loại nấm men cơ hội, thường gây nhiễm nấm Candida niêm mạc, đặc biệt là ở miệng (tưa miệng) và âm đạo (viêm âm đạo do nấm Candida). Nó cũng có thể gây nhiễm nấm da và nhiễm trùng huyết ở người suy giảm miễn dịch, nhưng nhiễm trùng niêm mạc là phổ biến nhất. Các loại nấm khác thường gây viêm phổi do nấm.

Bệnh sốt rét (malaria) là một bệnh do ký sinh trùng Plasmodium gây ra, lây truyền qua muỗi Anopheles. Giardia gây bệnh giardia (tiêu chảy). Entamoeba histolytica gây bệnh lỵ amip. Trypanosoma gây bệnh ngủ châu Phi và bệnh Chagas.

Thiếu vitamin D kéo dài ở trẻ em có thể dẫn đến bệnh còi xương (rickets), một tình trạng xương mềm và yếu do khoáng hóa xương không đầy đủ. Loãng xương thường gặp ở người lớn tuổi do giảm mật độ xương. Thiếu vitamin D có thể liên quan đến bệnh tim mạch và một số loại ung thư, nhưng bệnh còi xương là hậu quả điển hình và trực tiếp nhất của thiếu vitamin D ở trẻ em. Thiếu máu không phải là hậu quả trực tiếp của thiếu vitamin D.

Bệnh bướu cổ đơn thuần (simple goiter) thường do thiếu iốt trong chế độ ăn. Iốt là thành phần cần thiết để tổng hợp hormone tuyến giáp. Khi thiếu iốt, tuyến giáp phải hoạt động mạnh hơn để sản xuất đủ hormone, dẫn đến phì đại tuyến giáp và hình thành bướu cổ. Thiếu sắt gây thiếu máu. Thiếu canxi gây các vấn đề về xương và cơ. Thiếu vitamin C gây bệnh scorbut.

Bệnh Alzheimer và các bệnh amyloidosis khác được đặc trưng bởi sự tích tụ bất thường của protein amyloid trong các cơ quan và mô. Trong bệnh Alzheimer, amyloid beta tích tụ trong não, hình thành các mảng amyloid và gây thoái hóa thần kinh. Viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn. Bệnh gút do tích tụ tinh thể urat. Bệnh Parkinson liên quan đến thoái hóa tế bào thần kinh sản xuất dopamine.

Bệnh đái tháo đường tuýp 2 (type 2 diabetes mellitus) chủ yếu do kháng insulin (tế bào không đáp ứng bình thường với insulin) và suy giảm chức năng tế bào beta tuyến tụy (tế bào sản xuất insulin không sản xuất đủ insulin). Đái tháo đường tuýp 1 (type 1 diabetes mellitus) là do sự phá hủy tự miễn dịch tế bào beta tuyến tụy, dẫn đến thiếu hụt tuyệt đối insulin. Tăng sản xuất insulin quá mức không phải là cơ chế bệnh sinh chính của đái tháo đường tuýp 2, mà có thể xảy ra ở giai đoạn đầu của bệnh để cố gắng bù đắp cho kháng insulin, nhưng sau đó thường dẫn đến suy giảm chức năng tế bào beta.

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy (AML), u lympho Hodgkin, và đa u tủy xương (Multiple myeloma) đều là các bệnh lý ác tính (ung thư) của hệ tạo máu. Thiếu máu thiếu sắt (Iron deficiency anemia) là một bệnh lý lành tính, không phải là ung thư, do thiếu sắt dẫn đến giảm sản xuất hồng cầu.

Khí phế thũng (Emphysema) là một loại bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) đặc trưng bởi sự phá hủy thành phế nang, dẫn đến giãn rộng bất thường và vĩnh viễn các tiểu phế quản tận cùng và phế nang. Viêm phế quản mạn tính chủ yếu liên quan đến viêm và tăng tiết chất nhầy ở phế quản. Hen phế quản là bệnh viêm đường thở có hồi phục, đặc trưng bởi co thắt phế quản và tăng sản xuất chất nhầy. Giãn phế quản là tình trạng giãn rộng không hồi phục của phế quản.

Xơ gan (liver cirrhosis) là giai đoạn cuối của nhiều bệnh lý gan mạn tính, đặc trưng bởi xơ hóa lan tỏa (thay thế mô gan bình thường bằng mô sẹo) và hình thành các nốt tân sinh (các nốt gan tái tạo bất thường). Viêm gan cấp tính là tình trạng viêm gan đột ngột, có thể hồi phục. Tăng sinh tế bào gan lành tính không phải là đặc điểm của xơ gan. Tích tụ mỡ trong tế bào gan (gan nhiễm mỡ) là một bệnh lý gan, nhưng không phải là xơ gan, mặc dù gan nhiễm mỡ có thể tiến triển thành xơ gan.

Viêm cầu thận (glomerulonephritis) là một nhóm bệnh lý thận đặc trưng bởi tổn thương cấu trúc cầu thận. Cầu thận là đơn vị lọc máu của thận. Tổn thương cầu thận có thể dẫn đến suy giảm chức năng thận, protein niệu, và phù. Ống thận, mô kẽ thận, và bể thận là các cấu trúc khác của thận, bị ảnh hưởng trong các bệnh lý thận khác nhau, nhưng viêm cầu thận đặc biệt nhắm vào cầu thận.

Bệnh loét dạ dày tá tràng (peptic ulcer disease) thường liên quan chặt chẽ đến nhiễm trùng vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori). H. pylori là một loại vi khuẩn có thể sống trong môi trường axit của dạ dày và gây viêm niêm mạc dạ dày, dẫn đến loét. Salmonella, Shigella, và Campylobacter là các vi khuẩn gây bệnh đường ruột, thường gây viêm dạ dày ruột (gastroenteritis), không phải loét dạ dày tá tràng.