Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Huyết học – truyền máu – Đề 12

Xét nghiệm hòa hợp (crossmatching) nhằm mục đích chính là phát hiện các kháng thể bất thường trong huyết thanh người nhận có thể phản ứng với kháng nguyên trên hồng cầu người cho, từ đó ngăn ngừa phản ứng truyền máu do không tương thích kháng nguyên-kháng thể.

Dung dịch Glucose 5% là dung dịch nhược trương, có thể gây vỡ hồng cầu nếu truyền cùng đường truyền với máu hoặc chế phẩm máu. Các dung dịch muối đẳng trương, Ringer Lactate và Albumin 5% tương thích và có thể sử dụng.

Phản ứng tan máu nội mạch cấp là phản ứng truyền máu nguy hiểm nhất do phá hủy hồng cầu ồ ạt, gây sốc, suy thận cấp và rối loạn đông máu, dẫn đến tỷ lệ tử vong cao nếu không được xử trí kịp thời.

Trong truyền máu khối lượng lớn, đặc biệt trong chấn thương hoặc xuất huyết nặng, tỷ lệ 1:1:1 (hồng cầu lắng : FFP : tiểu cầu) được khuyến cáo để mô phỏng thành phần máu toàn phần và cung cấp đồng thời các yếu tố đông máu và tiểu cầu, giúp cải thiện đông máu và giảm nguy cơ tử vong.

Phản ứng tan máu muộn thường xảy ra sau truyền máu vài ngày đến vài tuần, do sự xuất hiện hoặc tăng hiệu giá của kháng thể bất thường (thường là kháng thể hệ Rh hoặc Kidd) không được phát hiện trong xét nghiệm trước truyền máu ban đầu.

Yếu tố VIII cô đặc là chế phẩm máu chứa nồng độ cao yếu tố VIII, yếu tố đông máu bị thiếu hụt trong Hemophilia A. Đây là lựa chọn điều trị ưu tiên hơn so với FFP hoặc tủa lạnh vì cung cấp yếu tố VIII chuyên biệt và giảm nguy cơ quá tải thể tích.

Dung dịch bảo quản CPDA-1 (Citrate-Phosphate-Dextrose-Adenine) cho phép bảo quản máu toàn phần hoặc hồng cầu lắng ở 2-6°C trong tối đa 35 ngày. Các dung dịch bảo quản khác có thể kéo dài thời gian bảo quản hơn.

Xét nghiệm Coombs trực tiếp (DAT) phát hiện kháng thể (IgG) hoặc bổ thể (C3d) đã gắn trực tiếp lên bề mặt hồng cầu của bệnh nhân in vivo. Xét nghiệm này quan trọng trong chẩn đoán thiếu máu tan máu tự miễn, bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh và phản ứng truyền máu tan máu.

Nhóm máu O không có kháng nguyên A và B trên bề mặt hồng cầu, do đó hồng cầu nhóm O không bị kháng thể anti-A và anti-B trong huyết thanh của hầu hết các nhóm máu khác tấn công. Vì vậy, nhóm máu O, đặc biệt là O Rh-, được coi là nhóm máu 'universal donor' cho hồng cầu trong trường hợp khẩn cấp.

Sốt do phản ứng truyền máu không tan máu là một biến chứng không nhiễm trùng, thường do các cytokine trong chế phẩm máu hoặc kháng thể của người nhận phản ứng với bạch cầu hoặc protein huyết tương của người cho. Các bệnh viêm gan B, HIV và sốt rét là các bệnh nhiễm trùng có thể lây truyền qua đường truyền máu (mặc dù nguy cơ đã giảm đáng kể nhờ sàng lọc máu).

Thiếu máu nhẹ, có thể bù trừ bằng các biện pháp khác (ví dụ: bổ sung sắt, erythropoietin) không phải là chống chỉ định tuyệt đối. Tuy nhiên, truyền máu nên được cân nhắc kỹ lưỡng và chỉ thực hiện khi lợi ích vượt trội nguy cơ. Từ chối truyền máu vì lý do tôn giáo là chống chỉ định tuyệt đối dựa trên quyền tự quyết của bệnh nhân. Quá tải tuần hoàn là chống chỉ định tương đối hoặc tuyệt đối tùy thuộc vào mức độ và tình trạng bệnh nhân.

Tủa lạnh (Cryoprecipitate) là chế phẩm máu giàu yếu tố VIII, yếu tố von Willebrand, fibrinogen và yếu tố XIII. Nó được sử dụng để điều trị bệnh von Willebrand, Hemophilia A (khi yếu tố VIII cô đặc không có sẵn) và thiếu fibrinogen.

Sàng lọc kháng thể (Antibody screening) là xét nghiệm quan trọng để phát hiện các kháng thể bất thường (ngoài kháng thể ABO tự nhiên) trong huyết thanh người nhận có thể gây phản ứng truyền máu. Nếu sàng lọc kháng thể dương tính, cần thực hiện thêm xét nghiệm định danh kháng thể để xác định đặc hiệu kháng thể và lựa chọn máu phù hợp.

Sốt và rét run thường là triệu chứng xuất hiện sớm nhất trong phản ứng truyền máu tan máu cấp, do sự giải phóng các cytokine và các chất trung gian gây viêm từ quá trình phá hủy hồng cầu. Các triệu chứng khác như đau thắt lưng/ngực, tiểu hemoglobin niệu và hạ huyết áp/sốc có thể xuất hiện sau đó.

Tiểu cầu gạn tách từ một người hiến (single donor platelets) thường được ưu tiên sử dụng cho bệnh nhân ITP vì giảm thiểu phơi nhiễm với kháng nguyên HLA, từ đó giảm nguy cơ kháng tiểu cầu và phản ứng truyền máu không mong muốn so với tiểu cầu đậm đặc từ nhiều người hiến.

Thời gian truyền một đơn vị hồng cầu lắng thông thường không nên vượt quá 4 giờ. Truyền quá chậm có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn do chế phẩm máu được giữ ở nhiệt độ phòng quá lâu. Truyền quá nhanh có thể gây quá tải tuần hoàn, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh tim mạch hoặc suy thận.

Truyền máu tự thân (truyền máu bằng máu của chính bệnh nhân) là lựa chọn ưu tiên cho bệnh nhân có tiền sử phản ứng truyền máu dị ứng hoặc có nhiều kháng thể bất thường, vì loại bỏ hoàn toàn nguy cơ phản ứng truyền máu do không tương thích kháng nguyên-kháng thể và giảm nguy cơ lây truyền bệnh nhiễm trùng. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng khả thi và phù hợp cho mọi tình huống.

Tủa lạnh (Cryoprecipitate) là chế phẩm máu giàu fibrinogen, yếu tố von Willebrand, yếu tố VIII và yếu tố XIII. Nó được chỉ định để điều trị giảm fibrinogen máu, bệnh von Willebrand và Hemophilia A (khi yếu tố VIII cô đặc không có sẵn).

Pha chéo chính (major crossmatch) trong xét nghiệm hòa hợp nhằm phát hiện kháng thể bất thường trong huyết thanh của người nhận có thể phản ứng với kháng nguyên trên hồng cầu của người cho. Đây là bước quan trọng nhất để đảm bảo tương thích giữa máu người nhận và người cho trước khi truyền máu.

Truyền khối lượng lớn dịch tinh thể (ví dụ: Ringer Lactate) trước khi truyền máu sẽ làm tăng thể tích tuần hoàn và làm tăng nguy cơ quá tải tuần hoàn, đặc biệt ở bệnh nhân có bệnh tim mạch hoặc suy thận. Các biện pháp khác như truyền máu chậm, truyền đồng thời thuốc lợi tiểu và sử dụng chế phẩm máu đậm đặc giúp giảm nguy cơ quá tải tuần hoàn.

Máu đã chiếu xạ được khuyến cáo sử dụng cho trẻ sơ sinh non tháng, bệnh nhân suy giảm miễn dịch, bệnh nhân ghép tạng/ghép tế bào gốc tạo máu và bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh ghép chống chủ do truyền máu (TA-GVHD). Chiếu xạ máu giúp bất hoạt lympho bào T trong máu truyền, ngăn ngừa TA-GVHD.

TRALI (Transfusion-Related Acute Lung Injury) là một phản ứng truyền máu nguy hiểm đặc trưng bởi suy hô hấp cấp không do tim, xuất hiện trong vòng 6 giờ sau truyền máu. Cơ chế chính liên quan đến kháng thể trong máu người cho phản ứng với bạch cầu hạt của người nhận, gây tổn thương phổi.

Tủa lạnh (Cryoprecipitate) sau khi rã đông phải được truyền trong vòng 4-6 giờ (tùy theo quy định của từng đơn vị truyền máu) để đảm bảo chất lượng và hiệu quả điều trị. FFP sau rã đông có thể bảo quản được 24 giờ ở 2-6°C. Hồng cầu lắng và tiểu cầu đậm đặc không cần rã đông.

Phản ứng truyền máu dị ứng là phản ứng quá mẫn typ I, do phản ứng IgE trung gian với protein huyết tương trong chế phẩm máu. Điều này dẫn đến giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác từ tế bào mast và bạch cầu ái kiềm, gây ra các triệu chứng như nổi mề đay, ngứa, phù mạch và khó thở.

Bệnh nhân có kháng thể kháng IgA có nguy cơ phản ứng phản vệ khi truyền các chế phẩm máu chứa IgA. Hồng cầu rửa là chế phẩm máu đã được loại bỏ hầu hết huyết tương, do đó giảm thiểu lượng IgA và giảm nguy cơ phản ứng phản vệ ở những bệnh nhân này. Các chế phẩm khác như hồng cầu lắng thông thường, FFP và tiểu cầu đậm đặc vẫn chứa IgA.

Mục tiêu chính của truyền khối lượng lớn là bù đắp nhanh chóng thể tích máu và các yếu tố đông máu bị mất trong xuất huyết nặng (thường do chấn thương, phẫu thuật hoặc xuất huyết tiêu hóa). Mục tiêu là duy trì huyết động ổn định, ngăn ngừa sốc giảm thể tích và rối loạn đông máu, chứ không chỉ đơn thuần nâng cao huyết sắc tố.

Nhóm máu của nhân viên y tế thực hiện truyền máu hoàn toàn không ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn chế phẩm máu cho bệnh nhân. Quyết định này dựa trên tình trạng lâm sàng, kết quả xét nghiệm nhóm máu và hòa hợp, mục tiêu điều trị và các chế phẩm máu có sẵn trong ngân hàng máu.

Sốt do phản ứng truyền máu không tan máu thường do các cytokine tích tụ trong chế phẩm máu, được giải phóng từ bạch cầu trong quá trình bảo quản. Sử dụng bộ lọc bạch cầu (leukoreduction) để loại bỏ bạch cầu khỏi chế phẩm máu giúp giảm đáng kể lượng cytokine và giảm nguy cơ phản ứng sốt không tan máu.

Trong truyền máu cấp cứu, ưu tiên hàng đầu là truyền máu cùng nhóm ABO và Rh với bệnh nhân. Nếu không có máu cùng nhóm, ưu tiên tiếp theo là máu nhóm O Rh- (universal donor hồng cầu). Tiếp theo là máu nhóm O Rh+. Nhóm máu AB Rh+ là lựa chọn cuối cùng trong tình huống khẩn cấp vì không phải là universal donor.

Các xét nghiệm trước truyền máu bắt buộc bao gồm định nhóm máu ABO và Rh, sàng lọc kháng thể bất thường và xét nghiệm hòa hợp (crossmatching) để đảm bảo tương thích giữa máu người nhận và người cho. Đếm số lượng bạch cầu trong máu người nhận không phải là xét nghiệm trước truyền máu bắt buộc, mà là một xét nghiệm huyết học cơ bản đánh giá tình trạng bệnh nhân.