Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Y học cổ truyền – Đề 7

Trong Y học cổ truyền, Khí là khái niệm rộng lớn, chỉ năng lượng sống, động lực thúc đẩy mọi hoạt động chức năng của cơ thể, duy trì sự sống và sức khỏe. Nó khác với các khái niệm hẹp hơn như chất dinh dưỡng, hơi thở hay máu.

Các sản phẩm thực phẩm chức năng có nguồn gốc thảo dược, được bào chế dựa trên các bài thuốc cổ phương và kinh nghiệm sử dụng dược liệu trong Y học cổ truyền, là một nhánh phát triển mạnh mẽ và có liên quan mật thiết đến Y học cổ truyền.

'Tạng tượng học' là một học thuyết quan trọng trong Y học cổ truyền, không chỉ đơn thuần mô tả cấu trúc vật lý của tạng phủ mà chủ yếu tập trung vào quan niệm về chức năng sinh lý, vai trò của từng tạng, và mối liên hệ mật thiết giữa chúng trong hoạt động của cơ thể như một chỉnh thể.

Thuốc sắc (nước sắc) là dạng bào chế truyền thống và phổ biến nhất của thuốc Y học cổ truyền. Phương pháp sắc thuốc giúp chiết xuất hoạt chất từ dược liệu và dễ dàng sử dụng bằng đường uống. Các dạng bào chế hiện đại như viên nén cũng được phát triển, nhưng thuốc sắc vẫn giữ vai trò quan trọng.

Tạng 'Phế' trong Y học cổ truyền chủ về 'khí' và 'hô hấp', quản lý việc hít vào khí trời và thở ra khí tr濁, đồng thời chi phối sự vận hành của khí trong cơ thể. Nó đóng vai trò quan trọng trong hệ thống hô hấp và năng lượng.

Mối quan hệ 'Tương khắc' trong Ngũ hành thể hiện sự chế ước, hạn chế và kiểm soát lẫn nhau giữa các hành, nhằm duy trì sự cân bằng và ổn định của hệ thống. Trong Y học cổ truyền, sự tương khắc này được ứng dụng để giải thích các mối quan hệ bệnh lý và điều trị.

'Bát pháp' (tám pháp trị liệu) là nhóm các phương pháp điều trị cơ bản trong Y học cổ truyền, bao gồm: hãn (làm ra mồ hôi), thổ (gây nôn), hạ (tẩy xổ), hòa (điều hòa), ôn (làm ấm), thanh (thanh nhiệt), tiêu (tiêu đạo), bổ (bồi bổ). Chúng được sử dụng linh hoạt tùy theo chứng trạng bệnh.

'Tân dịch' trong Y học cổ truyền chỉ các chất dịch sinh lý bình thường trong cơ thể, có tác dụng nuôi dưỡng, bôi trơn và duy trì độ ẩm cho các tổ chức, cơ quan. Chúng khác với các chất dịch bệnh lý như mủ hay đờm.

Tạng 'Can' trong Y học cổ truyền chủ về 'sơ tiết', có nghĩa là giúp khí cơ trong cơ thể lưu thông thông suốt, điều đạt, đồng thời cũng liên quan đến việc điều hòa cảm xúc. Chức năng này rất quan trọng để duy trì sự cân bằng và hài hòa trong cơ thể.

Hệ thống 'Kinh lạc' trong Y học cổ truyền là mạng lưới các đường dẫn năng lượng (khí) và huyết đi khắp cơ thể, kết nối các tạng phủ, cân bằng âm dương và duy trì sự sống. Nó không hoàn toàn tương đồng với hệ mạch máu hay thần kinh theo y học hiện đại.

'Hàn chứng' và 'Nhiệt chứng' là hai cương lĩnh quan trọng trong Bát cương biện chứng, thể hiện tính chất âm và dương của bệnh. 'Hàn chứng' thuộc âm, biểu hiện các triệu chứng lạnh, suy nhược, còn 'Nhiệt chứng' thuộc dương, biểu hiện các triệu chứng nóng, kích thích, hưng phấn.

Vọng chẩn là một trong 'tứ chẩn' của Y học cổ truyền, tập trung vào việc quan sát toàn diện người bệnh từ sắc mặt, hình dáng, tinh thần, cử chỉ, đến các biểu hiện bên ngoài khác để đánh giá tình trạng bệnh.

Cứu ngải là phương pháp dùng nhiệt từ ngải cứu đốt nóng để tác động lên huyệt vị hoặc vùng da nhất định, nhằm ôn ấm kinh mạch, trục hàn, hoạt huyết, giảm đau. Ngải cứu là nguyên liệu đặc trưng và quan trọng nhất của phương pháp này.

Trong Y học cổ truyền, 'Tâm' không chỉ là tim vật lý mà còn bao hàm chức năng tinh thần, ý thức, tư duy và cảm xúc. Nó được coi là 'quân chủ' của cơ thể, chi phối hoạt động tinh thần và tình cảm.

Y học cổ truyền thường có tác dụng chậm và cần thời gian để cơ thể điều chỉnh và phục hồi cân bằng, do đó có thể kém hiệu quả trong các trường hợp bệnh cấp tính, khẩn cấp cần can thiệp nhanh chóng và mạnh mẽ, so với các phương pháp của y học hiện đại.

Phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa là sáu loại 'tà khí' trong Y học cổ truyền, được gọi là 'lục khí' hoặc 'lục dâm', được coi là nguyên nhân gây bệnh từ bên ngoài do ảnh hưởng của môi trường, thời tiết.

Tạng 'Tỳ' trong Y học cổ truyền đóng vai trò trung tâm trong quá trình tiêu hóa, chủ yếu là 'vận hóa thủy cốc', tức là vận chuyển, biến đổi và hấp thu các chất dinh dưỡng từ thức ăn, đồng thời vận chuyển và bài tiết chất thải.

Trong Y học cổ truyền, Thận được coi là 'gốc của tiên thiên', tàng chứa tinh, chủ về sinh trưởng, phát dục, sinh sản và tuổi thọ. Nó đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì năng lượng cơ bản và sức khỏe tổng thể.

'Biện chứng luận trị' là nguyên tắc cốt lõi của Y học cổ truyền, nhấn mạnh việc chẩn đoán và điều trị bệnh phải dựa trên sự phân tích, biện luận một cách toàn diện về tình trạng bệnh, thể trạng người bệnh, chứ không chỉ đơn thuần dựa vào triệu chứng bề ngoài.

'Tam tiêu' là một khái niệm độc đáo trong Y học cổ truyền, chia cơ thể thành ba vùng chính: Thượng tiêu (phần trên), Trung tiêu (phần giữa), Hạ tiêu (phần dưới), mỗi tiêu có chức năng và liên quan đến các tạng phủ khác nhau trong quá trình vận hành khí hóa toàn thân.

Y học cổ truyền đặc biệt coi trọng 'phòng bệnh hơn chữa bệnh', nhấn mạnh việc chủ động phòng ngừa bằng cách sống thuận theo tự nhiên, ăn uống điều độ, tập luyện dưỡng sinh, giữ tinh thần thoải mái, nhằm tăng cường chính khí và phòng tránh tà khí xâm nhập.

Trong Y học cổ truyền, 'đờm' được xem là một loại 'tân dịch bệnh lý', tức là dịch cơ thể bị ngưng trệ, biến đổi do rối loạn chức năng tạng phủ, gây ra các bệnh lý khác nhau. Nó khác với các loại tân dịch bình thường như dịch vị hay tinh dịch.

Châm cứu là phương pháp đặc trưng của Y học cổ truyền, sử dụng kim châm hoặc cứu (ngải cứu) tác động lên các huyệt vị trên hệ kinh lạc, nhằm điều hòa khí huyết, cân bằng âm dương và chữa bệnh.

Giác hơi là phương pháp tạo áp lực âm trên da bằng ống giác, giúp tăng cường tuần hoàn máu tại chỗ, làm giãn mạch máu, giảm đau, giảm sưng, và cải thiện lưu thông khí huyết. Cơ chế chính là tăng cường tuần hoàn máu cục bộ.

Theo Y học cổ truyền, 'huyết' được tạo ra từ 'thủy cốc tinh vi' (tinh chất từ thức ăn) do Tỳ Vị vận hóa, kết hợp với 'tinh khí tiên thiên' (tinh chất bẩm sinh từ Thận). Do đó, nguồn gốc của huyết không chỉ đơn thuần từ nước uống hay không khí.

Xoa bóp bấm huyệt là một phương pháp vật lý trị liệu trong Y học cổ truyền, tác động trực tiếp lên cơ, xương, khớp và huyệt vị bằng tay để điều chỉnh khí huyết, giảm đau và phục hồi chức năng. Nó thuộc nhóm 'lý liệu pháp' (phương pháp vật lý trị liệu).

Thuyết tế bào là một nguyên lý cơ bản của y học hiện đại, không thuộc về nền tảng lý luận của Y học cổ truyền. Y học cổ truyền dựa trên các học thuyết Âm dương ngũ hành, Tạng tượng, Kinh lạc và Bát cương biện chứng.

Bát cương biện chứng là phương pháp phân tích bệnh theo tám cương lĩnh, trong đó 'Biểu chứng' chỉ bệnh ở phần nông, bên ngoài cơ thể (da, lông, cơ, biểu), còn 'Lý chứng' chỉ bệnh ở phần sâu, bên trong cơ thể (tạng phủ, kinh lạc).

Trong Y học cổ truyền, 'tinh' là vật chất tinh túy, cơ bản nhất của cơ thể, có vai trò quan trọng trong sinh trưởng, phát dục, sinh sản và duy trì sự sống. Nó được coi là 'gốc của sự sống' và được tàng trữ chủ yếu ở Thận.

Y học cổ truyền thường chú trọng vào việc điều chỉnh sự cân bằng tổng thể của cơ thể, sử dụng các phương pháp và dược liệu tự nhiên, do đó thường có xu hướng ít tác dụng phụ hơn và an toàn hơn trong điều trị các bệnh mãn tính, so với một số phương pháp điều trị mạnh mẽ của y học hiện đại.