Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Xã hội học – Đề 10

Quan sát tham gia là một phương pháp nghiên cứu định tính phổ biến trong xã hội học, đặc biệt trong nhân học và dân tộc học. Trong phương pháp này, nhà nghiên cứu sẽ hòa mình vào cuộc sống hàng ngày của nhóm người hoặc cộng đồng mà họ muốn nghiên cứu, quan sát và ghi chép lại các tương tác, hành vi và văn hóa của họ. Các lựa chọn khác không mô tả đúng phương pháp quan sát tham gia.

Bất bình đẳng giới đề cập đến sự bất bình đẳng giữa nam và nữ trong xã hội, bao gồm sự khác biệt về cơ hội, quyền lực, địa vị và nguồn lực. Sự phân công lao động theo giới tính, nơi phụ nữ thường đảm nhận các vai trò chăm sóc và công việc được trả lương thấp hơn, là một ví dụ điển hình của bất bình đẳng giới. Các lựa chọn khác không phải là ví dụ về bất bình đẳng giới hoặc là sự khác biệt sinh học.

Toàn cầu hóa là quá trình gia tăng sự kết nối, tương tác và phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia và xã hội trên phạm vi toàn cầu. Nó bao gồm sự hội nhập kinh tế, văn hóa, chính trị và xã hội, làm cho thế giới trở nên 'nhỏ bé' hơn và liên kết chặt chẽ hơn. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng bản chất toàn diện của toàn cầu hóa.

Lý thuyết chức năng, còn được gọi là chủ nghĩa cấu trúc chức năng, nhìn nhận xã hội như một hệ thống phức tạp với các bộ phận phụ thuộc lẫn nhau (như các thể chế xã hội) hoạt động cùng nhau để duy trì sự ổn định và trật tự xã hội. Các lý thuyết khác như lý thuyết xung đột, giao tiếp biểu tượng và nữ quyền có cách tiếp cận khác về xã hội.

Thể chế xã hội là các hệ thống được thiết lập của chuẩn mực, giá trị, vai trò và tổ chức, được phát triển để đáp ứng các nhu cầu cơ bản của xã hội, như gia đình, giáo dục, kinh tế, chính trị và tôn giáo. Các lựa chọn khác không mô tả đúng định nghĩa của thể chế xã hội.

Định kiến khuôn mẫu là những khái quát hóa quá mức, đơn giản hóa và thường tiêu cực về một nhóm người. Chúng thường dựa trên thông tin hạn chế hoặc sai lệch và có thể dẫn đến định kiến và phân biệt đối xử. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng bản chất tiêu cực và không chính xác của định kiến khuôn mẫu.

Khảo sát bằng bảng hỏi là một phương pháp nghiên cứu định lượng phổ biến trong xã hội học, cho phép thu thập dữ liệu số lượng lớn từ một mẫu đại diện, thường được phân tích thống kê. Các phương pháp khác như phỏng vấn sâu, quan sát tham gia và nghiên cứu trường hợp thường được sử dụng trong nghiên cứu định tính.

Chuẩn mực dân gian là các quy tắc ứng xử hàng ngày, ít trang trọng và thường không có hậu quả nghiêm trọng khi vi phạm. Quy tắc ứng xử trong bữa ăn, như cách sử dụng dao dĩa hoặc nói chuyện lịch sự, là ví dụ về chuẩn mực dân gian. Các lựa chọn khác như luật pháp, điều cấm kỵ và quy định giao thông thường liên quan đến các loại chuẩn mực khác như luật tục (mores) hoặc luật pháp.

Định kiến là một thái độ tiêu cực hoặc cảm xúc tiêu cực đối với một nhóm xã hội hoặc thành viên của nhóm đó, thường dựa trên những khái quát hóa không chính xác. Phân biệt đối xử là hành động không công bằng hoặc thiên vị đối với một nhóm người dựa trên định kiến. Vì vậy, định kiến là thái độ, và phân biệt đối xử là hành động.

Tầng lớp xã hội là một hình thức phân tầng xã hội dựa trên vị thế kinh tế. Nó thường được xác định bởi sự kết hợp của các yếu tố như thu nhập, của cải (tài sản), nghề nghiệp và trình độ học vấn. Các yếu tố này cùng nhau xác định vị thế kinh tế và cơ hội của một người trong xã hội. Các lựa chọn khác chỉ xem xét một phần của bức tranh về tầng lớp xã hội.

Thuyết kỳ thị cho rằng sự lệch lạc không phải là thuộc tính vốn có của hành vi mà là kết quả của quá trình xã hội, trong đó một số hành vi và người bị 'gắn nhãn' là lệch lạc. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của quyền lực xã hội trong việc định nghĩa và tạo ra sự lệch lạc.

Văn hóa vật chất bao gồm tất cả các vật thể hữu hình do con người tạo ra và sử dụng. Điện thoại di động, quần áo và nhà cửa là ví dụ về văn hóa vật chất. Phong tục cưới hỏi là một phần của văn hóa phi vật chất, bao gồm các ý tưởng, giá trị, niềm tin và tập quán.

Theo Marx, sự xa lánh là cảm giác mất kết nối và vô nghĩa mà người lao động trải qua trong xã hội tư bản công nghiệp, nơi họ bị tách rời khỏi sản phẩm lao động, quá trình lao động, bản thân mình và những người lao động khác. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng ý nghĩa cốt lõi của khái niệm 'xa lánh' theo Marx.

Văn hóa bao gồm tất cả các yếu tố phi vật chất và vật chất được chia sẻ bởi một nhóm người, bao gồm giá trị, niềm tin, phong tục, tập quán và vật thể. Các lựa chọn khác như địa vị, tầng lớp và vai trò xã hội là các khái niệm xã hội học khác nhưng không bao hàm định nghĩa này.

Thay đổi xã hội do yếu tố công nghệ đề cập đến những biến đổi trong xã hội do phát triển và ứng dụng công nghệ mới. Sự ra đời của Internet và mạng xã hội là một ví dụ điển hình, đã làm thay đổi sâu sắc cách con người giao tiếp, làm việc, học tập và tương tác xã hội. Các lựa chọn khác không phải là ví dụ về thay đổi xã hội do yếu tố công nghệ.

Vốn xã hội đề cập đến giá trị có được từ mạng lưới quan hệ xã hội. Nó bao gồm các nguồn lực, sự hỗ trợ và lợi ích mà cá nhân và nhóm có thể tiếp cận thông qua các mối quan hệ của họ. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng định nghĩa của vốn xã hội.

Vai trò xã hội là tập hợp các kỳ vọng hành vi, quyền và nghĩa vụ liên quan đến một địa vị xã hội cụ thể. Ví dụ, vai trò của sinh viên bao gồm kỳ vọng về việc học tập, tham gia lớp học và tuân thủ quy định của trường. Các lựa chọn khác không chính xác mô tả khái niệm vai trò xã hội.

Thuyết căng thẳng cấu trúc của Merton cho rằng sự lệch lạc xảy ra khi có sự không phù hợp giữa mục tiêu văn hóa được xã hội chấp nhận (như thành công về vật chất) và các phương tiện hợp pháp để đạt được những mục tiêu đó. Khi cơ hội hợp pháp bị hạn chế, đặc biệt đối với một số nhóm xã hội, căng thẳng có thể dẫn đến hành vi lệch lạc. Các lựa chọn khác đề cập đến các lý thuyết khác về sự lệch lạc.

Chức năng rõ ràng là những kết quả được dự định và công nhận của một thể chế xã hội. Giáo dục rõ ràng nhằm mục đích truyền đạt kiến thức, xã hội hóa, và chuẩn bị lực lượng lao động. Tạo mạng lưới xã hội và cơ hội hẹn hò là một chức năng tiềm ẩn (latent function), tức là kết quả không được dự định hoặc không được công nhận.

Theo Mead, 'tự thân' (self) không phải là bẩm sinh mà phát triển thông qua tương tác xã hội. Chúng ta phát triển ý thức về bản thân bằng cách tiếp thu quan điểm của 'người khác khái quát' (generalized other) và thông qua quá trình 'đóng vai' (role-taking). Các lựa chọn khác không phù hợp với lý thuyết của Mead về sự hình thành 'tự thân'.

Văn hóa phản kháng là một nền văn hóa hoặc tiểu văn hóa có các giá trị, niềm tin và chuẩn mực đối lập đáng kể với văn hóa bá quyền. Văn hóa của giới trẻ nổi loạn, như phong trào hippie trong những năm 1960, thường được coi là văn hóa phản kháng vì họ thách thức các giá trị và chuẩn mực xã hội truyền thống.

Kiểm soát xã hội phi chính thức là các cơ chế không chính thức được sử dụng để điều chỉnh hành vi, như sự chấp thuận, không chấp thuận, phê bình, tẩy chay, hoặc trừng phạt không chính thức từ gia đình, bạn bè, cộng đồng. Các lựa chọn khác như bỏ tù, áp dụng luật pháp và phạt tiền là ví dụ về kiểm soát xã hội chính thức, được thực thi bởi các thể chế chính thức như hệ thống pháp luật.

Xã hội hậu công nghiệp được đặc trưng bởi sự chuyển đổi kinh tế từ sản xuất hàng hóa vật chất sang dịch vụ và thông tin. Ngành dịch vụ, công nghệ thông tin và tri thức trở nên quan trọng hơn so với sản xuất công nghiệp truyền thống. Các lựa chọn khác mô tả các đặc điểm của xã hội tiền công nghiệp hoặc công nghiệp.

Nhóm sơ cấp được đặc trưng bởi các mối quan hệ thân mật, cá nhân, và hợp tác. Các thành viên có sự gắn bó cảm xúc mạnh mẽ và biết rõ về nhau. Các lựa chọn khác mô tả các đặc điểm của nhóm thứ cấp hoặc các loại hình nhóm khác.

Xã hội hóa là quá trình suốt đời mà qua đó cá nhân học hỏi và nội tâm hóa các giá trị, niềm tin, chuẩn mực, kỹ năng và kiến thức của văn hóa và xã hội của họ. Quá trình này giúp cá nhân trở thành thành viên có năng lực của xã hội. Các lựa chọn khác không mô tả đúng khái niệm xã hội hóa.

Tôn giáo, như một thể chế xã hội, thực hiện nhiều chức năng trong xã hội, bao gồm cung cấp ý nghĩa và mục đích sống, thúc đẩy đoàn kết xã hội giữa những người cùng tín ngưỡng, cung cấp cơ chế kiểm soát xã hội thông qua các giá trị đạo đức, và cung cấp sự hỗ trợ tâm lý cho các tín đồ. Các lựa chọn khác chỉ tập trung vào một hoặc một số chức năng hạn chế của tôn giáo.

Văn hóa bá quyền là văn hóa của nhóm thống trị trong xã hội, thường là nhóm có quyền lực kinh tế và chính trị lớn nhất. Văn hóa này thường được xem là 'chuẩn mực' và có xu hướng chi phối các giá trị, niềm tin và thực hành của xã hội, ảnh hưởng đến cả các nhóm văn hóa khác.

Nghiên cứu xã hội học về gia đình bao gồm việc xem xét sự đa dạng của các hình thức gia đình (không chỉ gia đình truyền thống), chức năng của gia đình trong xã hội (xã hội hóa, hỗ trợ kinh tế, tình cảm), và các vấn đề gia đình đương đại như ly hôn, bạo lực gia đình, và thay đổi vai trò giới. Các lựa chọn khác quá hẹp hoặc không bao quát đầy đủ phạm vi nghiên cứu về gia đình trong xã hội học.

Di động xã hội theo chiều dọc đề cập đến sự thay đổi vị trí trong hệ thống phân tầng xã hội, lên hoặc xuống. Việc một người con của công nhân nhà máy trở thành bác sĩ là một ví dụ về di động xã hội hướng lên trên. Các lựa chọn khác không phải là di động xã hội theo chiều dọc hoặc là di động xã hội ngang (horizontal mobility).

Giao tiếp biểu tượng là một lý thuyết xã hội học vi mô, nhấn mạnh cách ý nghĩa được tạo ra và duy trì thông qua tương tác xã hội, đặc biệt là qua việc sử dụng ngôn ngữ và biểu tượng. Nó tập trung vào trải nghiệm cá nhân và tương tác hàng ngày, trái ngược với việc tập trung vào các cấu trúc vĩ mô.