Đề thi, bài tập trắc nghiệm online WTO và các hiệp định thương mại song và đa phương – Đề 14

TPRM là một cơ chế quan trọng của WTO, giúp tăng cường tính minh bạch của hệ thống thương mại đa phương. Thông qua TPRM, WTO định kỳ rà soát và đánh giá chính sách thương mại của các quốc gia thành viên, đảm bảo các chính sách này phù hợp với các cam kết WTO và thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau.

Bán phá giá (Dumping) trong thương mại quốc tế, theo định nghĩa của WTO, xảy ra khi một doanh nghiệp xuất khẩu hàng hóa sang thị trường nước ngoài với giá thấp hơn giá bán thông thường của hàng hóa đó ở thị trường nội địa, gây thiệt hại cho ngành sản xuất tương tự ở nước nhập khẩu.

Biện pháp tự vệ thương mại là một công cụ hợp pháp trong WTO, cho phép một quốc gia tạm thời hạn chế nhập khẩu một sản phẩm khi nhập khẩu tăng đột biến và gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho ngành sản xuất trong nước. Nó khác với biện pháp chống bán phá giá và chống trợ cấp, vốn nhằm đối phó với hành vi thương mại không công bằng.

Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO là một trong những trụ cột quan trọng, đảm bảo tính ràng buộc của các quy tắc thương mại. Các phán quyết từ Ban Hội thẩm và Cơ quan Phúc thẩm (nay tạm ngưng hoạt động) có tính cưỡng chế, các thành viên phải tuân thủ hoặc chấp nhận biện pháp trả đũa thương mại.

Thuế nhập khẩu là một loại rào cản thuế quan, trực tiếp đánh vào giá trị hàng hóa nhập khẩu. Các lựa chọn còn lại (hạn ngạch, tiêu chuẩn kỹ thuật, trợ cấp) đều là các hình thức rào cản phi thuế quan, tác động đến thương mại thông qua các biện pháp không phải thuế.

Đối với các quốc gia đang phát triển, hiệp định song phương có thể mang lại nhiều thách thức. Họ thường có vị thế đàm phán yếu hơn, ít được ưu tiên các vấn đề phát triển, và dễ rơi vào tình trạng phụ thuộc kinh tế vào đối tác lớn hơn.

NAFTA (nay là USMCA) là hiệp định thương mại khu vực (ban đầu giữa ba quốc gia Bắc Mỹ), không phải là hiệp định đa phương theo nghĩa rộng như GATT hoặc GATS, vốn có phạm vi thành viên toàn cầu hơn. CPTPP, dù có nhiều thành viên, vẫn thường được coi là hiệp định khu vực hoặc siêu khu vực, nhưng có tính chất đa phương hơn so với NAFTA về số lượng quốc gia tham gia ban đầu.

Hiệp định thương mại ưu đãi (PTA) thường chỉ giảm thuế quan cho một số nhóm hàng hóa nhất định giữa các nước thành viên, mức độ tự do hóa hạn chế hơn so với khu vực thương mại tự do (FTA). FTA thường hướng tới việc loại bỏ thuế quan và các rào cản thương mại khác cho hầu hết hoặc toàn bộ các mặt hàng giữa các thành viên.

Các SMEs thường gặp nhiều thách thức khi tham gia thương mại quốc tế, bao gồm chi phí tuân thủ quy tắc, hạn chế về thông tin và năng lực, và khó khăn trong cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn có lợi thế về quy mô và nguồn lực. Các hiệp định thương mại có thể tạo ra cơ hội, nhưng SMEs cần được hỗ trợ để vượt qua những rào cản này.

Quy tắc xuất xứ (ROO) là các quy định để xác định quốc gia xuất xứ của hàng hóa. Trong các hiệp định thương mại ưu đãi, ROO có vai trò quan trọng để đảm bảo rằng chỉ hàng hóa có xuất xứ từ các nước thành viên mới được hưởng ưu đãi thuế quan theo hiệp định.

Hài hòa hóa tiêu chuẩn (ví dụ: tiêu chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn vệ sinh dịch tễ) nhằm giảm thiểu sự khác biệt giữa các tiêu chuẩn quốc gia, qua đó giảm rào cản kỹ thuật đối với thương mại, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho dòng chảy hàng hóa và dịch vụ quốc tế.

GATS (General Agreement on Trade in Services) là Hiệp định chung về Thương mại Dịch vụ, một trong ba trụ cột chính của WTO (cùng với GATT và TRIPS). GATS thiết lập khuôn khổ pháp lý cho việc tự do hóa thương mại dịch vụ trên phạm vi toàn cầu.

Điều XVI của Hiệp định Marrakech quy định về việc rút khỏi WTO. Một thành viên có thể rút lui, nhưng phải thông báo bằng văn bản cho Tổng Giám đốc WTO và việc rút lui có hiệu lực sau 6 tháng kể từ ngày Tổng Giám đốc nhận được thông báo.

Hiệp định thương mại đa phương là thỏa thuận thương mại giữa ba quốc gia trở lên, khác với hiệp định song phương (giữa hai quốc gia).

Hiệp định thương mại song phương là thỏa thuận giữa hai quốc gia, không phải là hiệp định khu vực. Khu vực thương mại tự do, liên minh thuế quan và thị trường chung là các cấp độ khác nhau của hội nhập kinh tế khu vực, liên quan đến nhiều quốc gia trong cùng khu vực địa lý.

TRIPS (Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) là Hiệp định về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ, thiết lập các tiêu chuẩn tối thiểu về bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực thương mại quốc tế.

Nguyên tắc S&DT thừa nhận sự khác biệt về trình độ phát triển và nhu cầu của các nước đang phát triển. Theo đó, các nước này được hưởng sự linh hoạt và ưu đãi đặc biệt trong việc thực hiện các cam kết WTO, ví dụ như thời gian chuyển đổi dài hơn, hỗ trợ kỹ thuật, và một số miễn trừ nhất định, nhằm giúp họ hội nhập thành công vào hệ thống thương mại toàn cầu.

Hiệp định song phương tập trung vào quan hệ thương mại giữa hai quốc gia cụ thể. Việc tạo ra một sân chơi thương mại bình đẳng trên toàn cầu là mục tiêu của WTO và các hiệp định đa phương, không phải là mục tiêu trực tiếp của hiệp định song phương.

Ba trụ cột chính của hệ thống thương mại đa phương WTO là GATT (thương mại hàng hóa), GATS (thương mại dịch vụ), và TRIPS (quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến thương mại). TRIMS (Hiệp định về các Biện pháp Đầu tư liên quan đến Thương mại) là một hiệp định quan trọng khác của WTO, nhưng không được coi là một trong ba trụ cột chính.

Vòng Uruguay (1986-1994) là vòng đàm phán quan trọng nhất trong lịch sử GATT, đánh dấu bước chuyển đổi sang WTO. Vòng đàm phán này đã mở rộng phạm vi điều chỉnh của hệ thống thương mại đa phương sang các lĩnh vực mới như nông nghiệp, dịch vụ và quyền sở hữu trí tuệ, đồng thời giảm thuế quan và thành lập WTO như một tổ chức quốc tế chính thức.

Sự bế tắc và chậm trễ của vòng đàm phán Doha, cùng với mong muốn tự do hóa nhanh hơn và sâu rộng hơn, và xu hướng bảo hộ thương mại gia tăng, đã thúc đẩy các quốc gia tìm kiếm các thỏa thuận thương mại song phương và khu vực như một phương án thay thế hoặc bổ sung cho hệ thống thương mại đa phương WTO. Sự thành công của vòng Doha (thực tế là sự trì trệ) không phải là yếu tố thúc đẩy xu hướng này.

Hiệp định đa phương có phạm vi rộng hơn, ảnh hưởng đến nhiều quốc gia và lĩnh vực, tạo ra một hệ thống quy tắc thương mại toàn cầu hoặc khu vực lớn. Hiệp định song phương, dù có thể sâu sắc hơn về tự do hóa giữa hai nước, nhưng phạm vi ảnh hưởng hẹp hơn.

Nguyên tắc MFN (Most-Favored-Nation) yêu cầu các thành viên WTO không được phân biệt đối xử giữa các đối tác thương mại. Bất kỳ lợi thế nào được cấp cho một quốc gia cũng phải được mở rộng ngay lập tức và vô điều kiện cho tất cả các thành viên WTO khác.

Trong WTO, 'cam kết ràng buộc' (binding commitment) là các cam kết mà các quốc gia thành viên có nghĩa vụ pháp lý phải thực hiện theo các hiệp định WTO. Các cam kết này, ví dụ như mức thuế quan trần, tạo ra sự ổn định và dự đoán được trong môi trường thương mại quốc tế.

Việc gia nhập WTO mang lại nhiều lợi ích cho các quốc gia đang phát triển, bao gồm cơ hội tiếp cận thị trường xuất khẩu lớn hơn, được hưởng lợi từ hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng năng lực, và tạo ra một môi trường chính sách thương mại minh bạch và ổn định hơn, thu hút đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Nguyên tắc 'Đối xử Quốc gia' (National Treatment) quy định rằng sau khi hàng hóa, dịch vụ hoặc quyền sở hữu trí tuệ từ nước ngoài đã nhập khẩu vào một quốc gia, quốc gia đó phải đối xử với chúng không kém thuận lợi hơn so với hàng hóa, dịch vụ hoặc quyền sở hữu trí tuệ tương tự có nguồn gốc trong nước.

WTO cho phép các quốc gia áp dụng thuế chống bán phá giá để đối phó với hành vi bán phá giá gây thiệt hại. Tuy nhiên, việc áp dụng hạn ngạch nhập khẩu thường không được coi là biện pháp phù hợp để chống bán phá giá. Yêu cầu doanh nghiệp xuất khẩu tăng giá và khởi kiện lên WTO là các biện pháp khác có thể được sử dụng.

Vòng đàm phán Doha, được khởi động năm 2001, có mục tiêu chính là thúc đẩy phát triển và hội nhập các nước đang phát triển vào hệ thống thương mại toàn cầu. Trọng tâm chính là giải quyết vấn đề trợ cấp nông nghiệp và mở cửa thị trường nông sản, vốn gây nhiều tranh cãi và bất đồng giữa các nước phát triển và đang phát triển.

WTO chính thức được thành lập vào ngày 1 tháng 1 năm 1995, kế thừa Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại (GATT) từ năm 1948.

WTO tập trung vào việc tạo ra một hệ thống thương mại dựa trên quy tắc, đàm phán giảm rào cản thương mại và giải quyết tranh chấp. WTO không cung cấp viện trợ tài chính trực tiếp; các tổ chức như IMF và World Bank đảm nhận vai trò này.