Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Vi sinh đại cương – Đề 10

Trong một mạch đơn DNA (hoặc RNA), các nucleotide được liên kết với nhau thông qua liên kết phosphodiester, hình thành bộ khung đường-phosphate. Liên kết hydrogen liên kết các base nitrogen giữa hai mạch DNA trong cấu trúc mạch kép. Liên kết glycosidic liên kết base nitrogen với đường deoxyribose (hoặc ribose).

Tiên mao (flagella) và roi (cilia - ở một số vi khuẩn) là các cấu trúc chuyên biệt cho vận động ở vi khuẩn. Lông nhung (pili) thường liên quan đến sự bám dính và tiếp hợp gene. Fimbriae chủ yếu đóng vai trò trong sự bám dính của vi khuẩn vào bề mặt hoặc tế bào chủ, không trực tiếp tham gia vào vận động.

Vi khuẩn là tế bào nhân sơ, do đó chúng thiếu các bào quan có màng bao bọc như lưới nội chất, bộ Golgi, ty thể và nhân tế bào. Ribosome, plasmid và màng tế bào chất đều là thành phần của tế bào vi khuẩn.

Phản ứng nhuộm Gram phân loại vi khuẩn thành hai nhóm chính: Gram dương và Gram âm, dựa trên sự khác biệt về cấu trúc thành tế bào. Vi khuẩn Gram dương có lớp peptidoglycan dày hơn và giữ màu tím crystal violet, trong khi vi khuẩn Gram âm có lớp peptidoglycan mỏng hơn và bị rửa trôi màu tím, sau đó bắt màu đỏ safranin.

Virus không phải là tế bào. Chúng thiếu cấu trúc tế bào hoàn chỉnh, không có ribosome và các bào quan cần thiết cho trao đổi chất độc lập. Virus là các tác nhân lây nhiễm bắt buộc ký sinh nội bào, chứa một loại vật chất di truyền (DNA hoặc RNA) và có khả năng tiến hóa.

ELISA là một xét nghiệm miễn dịch enzyme được sử dụng rộng rãi để phát hiện và định lượng kháng nguyên (như protein virus, vi khuẩn) hoặc kháng thể đặc hiệu trong mẫu sinh học. Nó dựa trên phản ứng kháng nguyên-kháng thể và sử dụng enzyme để tạo ra tín hiệu có thể đo lường được.

Sinh vật hóa dưỡng (chemoautotroph) sử dụng năng lượng từ các phản ứng hóa học vô cơ hoặc hữu cơ và lấy carbon từ CO2 để tổng hợp chất hữu cơ. Ngược lại, sinh vật quang dưỡng lấy năng lượng từ ánh sáng.

Lysozyme phá vỡ lớp peptidoglycan. Trong môi trường nhược trương (nồng độ chất tan bên ngoài thấp hơn bên trong tế bào), nước sẽ đi vào tế bào. Do thành tế bào đã bị phá hủy bởi lysozyme, tế bào Gram âm (có lớp peptidoglycan mỏng) sẽ không thể chống lại áp suất thẩm thấu và sẽ bị vỡ.

Đột biến mất đoạn hoặc thêm đoạn (insertion) số lượng nucleotide không chia hết cho 3 sẽ gây ra sự thay đổi khung đọc mã di truyền, dẫn đến việc dịch mã protein bị sai lệch hoàn toàn từ điểm đột biến trở đi. Đột biến thay thế base, vô nghĩa và sai nghĩa thường không gây ra frameshift.

Clostridium tetani là một loại vi khuẩn Gram dương, sinh bào tử, yếm khí bắt buộc, và là tác nhân gây bệnh uốn ván. Độc tố tetanospasmin do vi khuẩn này sản xuất gây ra các triệu chứng co cứng cơ đặc trưng của bệnh uốn ván.

Vi khuẩn lactic (ví dụ: Lactobacillus, Streptococcus) là nhóm vi khuẩn lên men đường, chủ yếu là lên men lactic. Quá trình này chuyển đổi đường thành axit lactic, đồng thời tạo ra ATP. Chúng không sử dụng hô hấp hiếu khí, yếm khí hoặc quang hợp để tạo năng lượng.

Reovirus là một họ virus có vật chất di truyền là RNA mạch kép (dsRNA). Đây là một nhóm virus độc đáo vì hầu hết các virus RNA khác có vật chất di truyền là RNA mạch đơn (ssRNA). Retrovirus có RNA mạch đơn nhưng trải qua giai đoạn DNA trung gian trong chu trình nhân lên. Adenovirus và Herpesvirus có vật chất di truyền là DNA mạch kép.

Vi sinh vật đóng vai trò quan trọng trong nhiều lĩnh vực của công nghiệp thực phẩm, bao gồm sản xuất thực phẩm lên men, enzyme công nghiệp và kiểm soát chất lượng/an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, sản xuất vaccine phòng bệnh cho người thuộc lĩnh vực công nghiệp dược phẩm và y tế, không phải là ứng dụng chính của vi sinh vật trong công nghiệp thực phẩm.

Hấp tiệt trùng sử dụng hơi nước bão hòa dưới áp suất (thường là 121°C, 15 psi trong 15-20 phút) để tiêu diệt tất cả các dạng sống, bao gồm cả nội bào tử vi khuẩn, làm cho nó trở thành phương pháp tiệt trùng hiệu quả nhất cho nhiều ứng dụng.

Cộng sinh (mutualism) là một loại tương tác sinh thái trong đó cả hai loài tham gia đều nhận được lợi ích. Ví dụ kinh điển là mối quan hệ giữa vi khuẩn cố định đạm Rhizobium và cây họ đậu, trong đó vi khuẩn cung cấp đạm cho cây, và cây cung cấp chất dinh dưỡng và môi trường sống cho vi khuẩn.

Vi khuẩn Gram dương có lớp peptidoglycan dày hơn nhiều so với vi khuẩn Gram âm, đây là sự khác biệt cấu trúc chính quyết định sự khác biệt trong nhuộm Gram.

Kháng sinh đồ là báo cáo tóm tắt kết quả xét nghiệm độ nhạy cảm kháng sinh của một chủng vi khuẩn phân lập được đối với một loạt các loại kháng sinh. Nó giúp bác sĩ lâm sàng lựa chọn kháng sinh phù hợp và hiệu quả nhất để điều trị nhiễm trùng do chủng vi khuẩn đó gây ra.

Nội bào tử là dạng tế bào ngủ đông đặc biệt của một số chi vi khuẩn Gram dương (ví dụ: Bacillus, Clostridium), có khả năng kháng chịu cực kỳ cao với nhiệt độ, hóa chất, bức xạ và các điều kiện môi trường khắc nghiệt khác. Nội bào tử giúp vi khuẩn tồn tại qua các giai đoạn bất lợi và nảy mầm trở lại khi điều kiện thuận lợi.

Virion là hạt virus hoàn chỉnh, có cấu trúc đầy đủ, bao gồm vật chất di truyền (DNA hoặc RNA) được bao bọc bởi lớp vỏ protein capsid, và đôi khi có thêm lớp vỏ ngoài (envelope). Virion là dạng virus lây nhiễm, tồn tại bên ngoài tế bào chủ và có khả năng xâm nhập tế bào mới.

Môi trường phân biệt chứa các chất chỉ thị cho phép phân biệt các nhóm vi khuẩn khác nhau dựa trên các phản ứng sinh hóa đặc trưng của chúng. Ví dụ, môi trường MacConkey chứa lactose và chất chỉ thị pH để phân biệt vi khuẩn lên men lactose (khuẩn lạc màu hồng) và không lên men lactose (khuẩn lạc không màu).

Giai đoạn hấp phụ (adsorption) trong chu trình nhân lên của virus là bước đầu tiên, trong đó virus gắn kết một cách đặc hiệu với các thụ thể bề mặt tế bào chủ. Sự gắn kết này quyết định tính đặc hiệu của virus đối với tế bào chủ.

Vi khuẩn lam (cyanobacteria) là vi sinh vật quang hợp, có khả năng sử dụng ánh sáng mặt trời để tổng hợp chất hữu cơ từ CO2 và giải phóng oxy (quang hợp oxy hóa). Nhiều loài vi khuẩn lam cũng có khả năng cố định đạm khí quyển, chuyển đổi N2 thành dạng amoni dễ sử dụng cho sinh vật, đóng vai trò quan trọng trong chu trình nitơ và hệ sinh thái.

Enzyme giới hạn (restriction enzyme) là enzyme endonuclease có nguồn gốc từ vi khuẩn, có khả năng nhận diện và cắt DNA tại các trình tự nucleotide đặc hiệu (trình tự nhận biết). Chúng là công cụ quan trọng trong kỹ thuật di truyền để tạo ra các đoạn DNA có đầu dính hoặc đầu bằng, phục vụ cho việc tạo DNA tái tổ hợp.

Chuyển nạp gene (transformation) là quá trình vi khuẩn tiếp nhận DNA tự do (naked DNA) từ môi trường xung quanh và kết hợp nó vào bộ gene của mình. Các cơ chế khác bao gồm tiếp hợp (conjugation - truyền DNA qua cầu sinh dục) và tải nạp (transduction - truyền DNA qua virus bacteriophage).

Plasmid là DNA ngoại nhiễm sắc thể và thường chứa các gen không thiết yếu nhưng có lợi cho tế bào trong các điều kiện nhất định (ví dụ: gen kháng kháng sinh, gen độc lực). Các gen thiết yếu cho sự sống của vi khuẩn nằm trên nhiễm sắc thể.

Chuỗi vận chuyển electron, diễn ra trên màng tế bào chất ở vi khuẩn, tạo ra phần lớn ATP thông qua phosphoryl hóa oxy hóa trong điều kiện hiếu khí. Đường phân và chu trình Krebs tạo ra ít ATP hơn trực tiếp, và lên men là quá trình yếm khí tạo ra rất ít ATP.

Đại thực bào, tế bào đuôi gai (dendritic cells) và tế bào lympho B là các tế bào trình diện kháng nguyên chuyên nghiệp. Trong số này, đại thực bào đóng vai trò quan trọng trong việc thực bào mầm bệnh, xử lý kháng nguyên và trình diện chúng cho tế bào T hỗ trợ, khởi động đáp ứng miễn dịch tế bào.

Đáp ứng miễn dịch tế bào được thực hiện chủ yếu bởi tế bào lympho T, đặc biệt là tế bào lympho T gây độc tế bào (CTLs hay CD8+ T cells). CTLs nhận diện và tiêu diệt trực tiếp các tế bào bị nhiễm virus, tế bào ung thư hoặc tế bào ghép. Tế bào lympho B và tế bào plasma liên quan đến đáp ứng miễn dịch dịch thể (antibody-mediated immunity).

Polymerase Taq là một DNA polymerase chịu nhiệt, được phân lập từ vi khuẩn Thermus aquaticus. Đặc tính chịu nhiệt cao cho phép enzyme này hoạt động ổn định và không bị biến tính trong các chu kỳ nhiệt của PCR, đặc biệt là ở giai đoạn biến tính DNA (khoảng 95°C).

Cấu trúc bậc hai của protein (alpha-helix và beta-sheet) được hình thành chủ yếu nhờ liên kết hydrogen giữa các nhóm carboxyl và amino của các acid amin trong chuỗi polypeptide. Liên kết peptide là liên kết bậc nhất, liên kết disulfide và ion đóng vai trò trong cấu trúc bậc ba và bậc bốn.