Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tiền tệ ngân hàng – Đề 12

Nghiệp vụ thị trường mở (Open Market Operations - OMO) là công cụ chính sách tiền tệ quan trọng nhất của ngân hàng trung ương, bao gồm việc mua hoặc bán chứng khoán chính phủ trên thị trường mở để tác động đến lượng tiền cung ứng và lãi suất ngắn hạn.

Trong mô hình Mundell-Fleming với tỷ giá thả nổi và dòng vốn rất nhạy cảm với lãi suất, chính sách tiền tệ hiệu quả hơn chính sách tài khóa trong việc tác động đến sản lượng. Khi chính sách tiền tệ mở rộng (giảm lãi suất), dòng vốn chảy ra làm đồng nội tệ mất giá, kích thích xuất khẩu ròng và tăng sản lượng. Chính sách tài khóa mở rộng lại gây tăng lãi suất, thu hút dòng vốn vào, làm đồng nội tệ lên giá, giảm xuất khẩu ròng và giảm hiệu quả kích thích sản lượng (hiệu ứng lấn át - crowding out).

Chức năng 'người cho vay cuối cùng' của ngân hàng trung ương là cung cấp nguồn vốn vay khẩn cấp cho các ngân hàng thương mại khi họ gặp khó khăn về thanh khoản và không thể vay được từ các nguồn khác trên thị trường. Điều này giúp ngăn chặn nguy cơ đổ vỡ dây chuyền trong hệ thống ngân hàng.

Định nghĩa kinh tế của tiền tệ dựa trên chức năng của nó như một phương tiện trao đổi được chấp nhận rộng rãi, không chỉ đơn thuần là sự tuyên bố của chính phủ hay một loại hàng hóa cụ thể.

Đường кривой Phillips ngắn hạn thể hiện mối quan hệ nghịch biến giữa lạm phát và thất nghiệp, giữ kỳ vọng lạm phát cố định. Khi kỳ vọng lạm phát tăng lên, tại mọi mức thất nghiệp, lạm phát sẽ cao hơn, do đó đường кривой Phillips ngắn hạn dịch chuyển sang phải.

Để giảm cung tiền, ngân hàng trung ương có thể tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Khi tỷ lệ này tăng, ngân hàng thương mại phải giữ lại dự trữ nhiều hơn, giảm lượng tiền có thể cho vay, từ đó giảm cung tiền. Mua vào trái phiếu chính phủ, giảm lãi suất chiết khấu và nới lỏng quy định cho vay đều là các biện pháp làm tăng cung tiền.

Lạm phát chi phí đẩy phát sinh khi chi phí sản xuất của doanh nghiệp tăng lên (ví dụ: giá nguyên liệu, tiền lương tăng), buộc doanh nghiệp phải tăng giá bán sản phẩm để duy trì lợi nhuận, từ đó đẩy mặt bằng giá chung lên cao. Các yếu tố cầu như tăng chi tiêu chính phủ hoặc tăng cung tiền gây ra lạm phát cầu kéo.

Rủi ro đạo đức trong ngân hàng thường phát sinh từ sự bảo hiểm tiền gửi. Khi người gửi tiền được bảo hiểm, họ ít quan tâm đến rủi ro mà ngân hàng có thể gặp phải, khuyến khích ngân hàng chấp nhận rủi ro cao hơn vì biết rằng nếu có vấn đề, người gửi tiền vẫn được bảo vệ. Thông tin bất cân xứng cũng góp phần làm gia tăng rủi ro đạo đức.

Mục tiêu chính sách tiền tệ thường xoay quanh ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát) và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững và ổn định việc làm. Các mục tiêu khác như giảm nợ công hay tăng cường sức mạnh đồng tiền có thể là thứ yếu hoặc là kết quả phụ, không phải mục tiêu chính sách tiền tệ trực tiếp hướng tới.

Hiệu ứng Fisher thể hiện mối quan hệ gần đúng rằng lãi suất danh nghĩa (nominal interest rate) xấp xỉ bằng tổng của lãi suất thực tế (real interest rate) và lạm phát kỳ vọng (expected inflation). Công thức: Lãi suất danh nghĩa ≈ Lãi suất thực tế + Lạm phát kỳ vọng.

Trong hệ thống ngân hàng dự trữ một phần, ngân hàng chỉ cần giữ lại một phần nhỏ tiền gửi dưới dạng dự trữ và có thể cho vay phần còn lại. Khi ngân hàng cho vay, số tiền vay được tạo ra sẽ được gửi vào tài khoản khác, và quá trình này lặp lại, tạo ra hiệu ứng nhân tiền tệ và tăng cung tiền trong nền kinh tế.

Cơ chế truyền dẫn tiền tệ mô tả các kênh và quá trình mà thông qua đó các quyết định chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương (ví dụ: thay đổi lãi suất) tác động đến các biến số kinh tế thực như tổng cầu, sản lượng, việc làm và lạm phát. Các kênh truyền dẫn có thể bao gồm kênh lãi suất, kênh tín dụng, kênh tỷ giá hối đoái, và kênh giá tài sản.

Chính sách tiền tệ mở rộng, như giảm lãi suất hoặc tăng cung tiền, được sử dụng để kích thích kinh tế khi nền kinh tế suy thoái hoặc tăng trưởng chậm, và thất nghiệp cao. Mục tiêu là khuyến khích vay mượn, đầu tư và tiêu dùng, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và giảm thất nghiệp. Khi lạm phát cao, chính sách tiền tệ thắt chặt sẽ phù hợp hơn.

Tiền tệ thực hiện các chức năng phương tiện trao đổi, đơn vị đo lường giá trị và phương tiện tích lũy giá trị. Tuy nhiên, chức năng chính của tiền không phải là một công cụ đầu tư để sinh lời cao; các tài sản tài chính khác như cổ phiếu, trái phiếu mới phù hợp hơn cho mục đích đầu tư sinh lời.

Để kiểm soát lạm phát, ngân hàng trung ương thường sử dụng chính sách tiền tệ thắt chặt, bao gồm tăng lãi suất điều hành. Việc tăng lãi suất làm tăng chi phí vay vốn, giảm đầu tư và tiêu dùng, từ đó giảm tổng cầu và kiềm chế lạm phát. Các biện pháp khác như tăng chi tiêu chính phủ hoặc giảm thuế có thể làm tăng tổng cầu và gây áp lực lạm phát.

Ngân hàng trung ương sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ như lãi suất chiết khấu (discount rate), tỷ lệ dự trữ bắt buộc, và nghiệp vụ thị trường mở để kiểm soát cung tiền và lãi suất, từ đó tác động đến nền kinh tế. Chi tiêu chính phủ và thuế suất là công cụ của chính sách tài khóa, không phải chính sách tiền tệ.

Hiện tượng 'chạy khỏi ngân hàng' (bank run) xảy ra khi nhiều người gửi tiền đồng loạt rút tiền khỏi ngân hàng cùng một lúc, thường do lo ngại về tình hình tài chính của ngân hàng hoặc hệ thống ngân hàng nói chung. Điều này có thể dẫn đến tình trạng ngân hàng mất thanh khoản và thậm chí phá sản.

Trong mô hình IS-LM, đường LM (Liquidity preference - Money supply) biểu diễn tập hợp các kết hợp giữa lãi suất và sản lượng mà tại đó thị trường tiền tệ cân bằng, tức là lượng cung tiền bằng lượng cầu tiền. Đường IS (Investment - Saving) biểu diễn trạng thái cân bằng trên thị trường hàng hóa và dịch vụ.

Công cụ phái sinh (derivative) là một hợp đồng tài chính mà giá trị của nó phụ thuộc vào giá trị của một tài sản cơ sở khác (ví dụ: cổ phiếu, trái phiếu, hàng hóa, chỉ số). Các loại công cụ phái sinh phổ biến bao gồm hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, quyền chọn, và hợp đồng hoán đổi. Chúng được sử dụng cho mục đích phòng ngừa rủi ro, đầu cơ, hoặc kinh doanh chênh lệch giá.

Basel III là một bộ tiêu chuẩn quy định ngân hàng quốc tế được thiết kế để tăng cường sự ổn định và khả năng phục hồi của hệ thống ngân hàng toàn cầu. Các quy định Basel III tập trung vào việc tăng cường vốn, quản lý rủi ro thanh khoản và giảm đòn bẩy của các ngân hàng.

Thị trường tiền tệ là thị trường tài chính nơi giao dịch các công cụ nợ ngắn hạn, có kỳ hạn dưới một năm và tính thanh khoản cao, ví dụ như tín phiếu kho bạc, chứng chỉ tiền gửi, thương phiếu, và repo. Thị trường vốn là thị trường giao dịch các công cụ tài chính dài hạn như cổ phiếu và trái phiếu dài hạn.

Lạm phát do cầu kéo xảy ra khi tổng cầu trong nền kinh tế tăng lên quá nhanh, vượt quá khả năng sản xuất hiện tại, dẫn đến tình trạng 'quá nhiều tiền đuổi theo quá ít hàng hóa', đẩy giá cả lên cao. Tăng chi phí sản xuất gây ra lạm phát chi phí đẩy, không phải cầu kéo.

Đường кривой lợi suất bình thường có hình dạng dốc lên, nghĩa là lãi suất trái phiếu dài hạn thường cao hơn lãi suất trái phiếu ngắn hạn. Điều này phản ánh kỳ vọng rằng lãi suất sẽ tăng trong tương lai và nhà đầu tư đòi hỏi bù đắp cho rủi ro lãi suất và rủi ro lạm phát cao hơn khi nắm giữ trái phiếu dài hạn.

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc là một phần trăm nhất định của tiền gửi mà các ngân hàng thương mại phải giữ lại dưới dạng dự trữ tại ngân hàng trung ương hoặc trong kho của chính họ, và không được phép sử dụng để cho vay. Đây là một công cụ quan trọng của chính sách tiền tệ.

Điểm khác biệt chính giữa tiền kỹ thuật số (như Bitcoin) và tiền điện tử (như ví điện tử, thẻ trả trước) là công nghệ nền tảng. Tiền kỹ thuật số thường dựa trên công nghệ blockchain và có tính phi tập trung, trong khi tiền điện tử thường là biểu hiện số hóa của tiền pháp định và được quản lý bởi các tổ chức tài chính truyền thống. Tiền kỹ thuật số không được phát hành bởi ngân hàng trung ương, và giá trị của nó thường biến động mạnh hơn.

Hệ số nhân tiền tệ cho biết mức độ tổng cung tiền thay đổi khi cơ sở tiền tệ (tiền mặt trong lưu thông và dự trữ của ngân hàng) thay đổi một đơn vị. Nó đo lường khả năng tạo tiền của hệ thống ngân hàng dự trữ một phần. Hệ số nhân tiền tệ càng lớn, một sự thay đổi nhỏ trong cơ sở tiền tệ có thể dẫn đến sự thay đổi lớn hơn trong tổng cung tiền.

Tiền pháp định (fiat money) có giá trị không dựa trên giá trị nội tại của một hàng hóa vật chất (như vàng), mà dựa trên niềm tin của công chúng và sự đảm bảo của chính phủ phát hành. Tiền hàng hóa có giá trị nội tại, tiền kim loại là một dạng tiền hàng hóa, và tiền tín dụng là một khái niệm rộng hơn, bao gồm cả tiền pháp định và tiền hàng hóa.

Lãi suất liên ngân hàng là lãi suất mà các ngân hàng thương mại áp dụng khi cho nhau vay tiền trên thị trường liên ngân hàng, thường là để đáp ứng nhu cầu dự trữ ngắn hạn hoặc quản lý thanh khoản. Lãi suất chiết khấu là lãi suất cho vay của ngân hàng trung ương đối với ngân hàng thương mại.

Khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 bắt nguồn từ sự sụp đổ của thị trường bất động sản nhà ở dưới chuẩn (subprime mortgage) ở Mỹ. Việc bong bóng bất động sản vỡ và các sản phẩm tài chính phái sinh liên quan đến thế chấp dưới chuẩn sụp đổ đã gây ra khủng hoảng lan rộng ra toàn cầu.

Đường IS dịch chuyển sang phải khi có sự gia tăng trong chi tiêu tự định (autonomous expenditure) như chi tiêu chính phủ, đầu tư tự định, hoặc tiêu dùng tự định. Việc chính phủ tăng chi tiêu công trực tiếp làm tăng tổng cầu và dịch chuyển đường IS sang phải. Tăng cung tiền hoặc giảm lãi suất điều hành làm dịch chuyển đường LM, không phải IS.