Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Thủy khí – Đề 1

Đo mực nước (water level measurement) là phương pháp trực tiếp và phổ biến nhất để xác định độ cao của mực nước trong sông, hồ, biển hoặc các công trình thủy lợi. Các thiết bị đo mực nước có thể là thước đo mực nước, phao đo mực nước, hoặc các cảm biến mực nước điện tử.

Bốc hơi là quá trình nước chuyển từ trạng thái lỏng (ví dụ: từ đại dương, sông, hồ, đất ẩm) sang trạng thái khí (hơi nước) và đi vào khí quyển. Quá trình này cần năng lượng nhiệt để phá vỡ liên kết giữa các phân tử nước.

Lưu vực sông (hay còn gọi là vùng thu nước, watershed) là toàn bộ diện tích đất mà nước mưa và dòng chảy bề mặt từ đó đều đổ vào một con sông chính và các nhánh của nó. Lưu vực sông là đơn vị cơ bản để quản lý tài nguyên nước và các hoạt động liên quan đến nước.

Nước biển dâng chủ yếu do hai nguyên nhân chính liên quan đến biến đổi khí hậu: (1) Sự tan chảy của băng ở các sông băng và các tảng băng lớn ở Greenland và Nam Cực làm tăng lượng nước đổ vào đại dương. (2) Sự giãn nở nhiệt của nước biển khi nhiệt độ đại dương tăng lên, làm tăng thể tích nước.

Thẩm thấu (infiltration) là quá trình nước từ bề mặt đất thấm xuống các lớp đất đá bên dưới do tác dụng của trọng lực và mao dẫn. Đây là quá trình chính bổ sung nước cho các tầng chứa nước ngầm, duy trì nguồn cung cấp nước ngầm.

Tầng chứa nước (aquifer) là một lớp đất đá ngầm có độ xốp và thấm nước cao, chứa một lượng nước ngầm đáng kể và có khả năng cho phép nước chảy qua đủ nhanh để có thể khai thác kinh tế bằng các công trình giếng hoặc mạch lộ.

Sông phù sa (hay còn gọi là sông bồi tích) thường chảy ở vùng đồng bằng, có đặc điểm lòng sông rộng, độ dốc nhỏ, tốc độ dòng chảy chậm, và thường mang theo lượng phù sa lớn do xói mòn từ thượng nguồn và hai bên bờ.

Năng lượng hải lưu (ocean current energy) là một dạng năng lượng tái tạo khai thác động năng của các dòng hải lưu mạnh và ổn định trong đại dương để sản xuất điện. Đây là một nguồn năng lượng sạch và tiềm năng lớn nhưng công nghệ khai thác vẫn đang trong giai đoạn phát triển.

Milimet (mm) là đơn vị đo lượng mưa tiêu chuẩn trong hệ thống SI và được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới trong khí tượng thủy văn. Các đơn vị khác như inch và feet thuộc hệ đo lường Anh-Mỹ.

Tốc độ bốc hơi nước phụ thuộc vào nhiều yếu tố khí tượng và thủy văn, bao gồm: nhiệt độ không khí (nhiệt độ cao làm tăng tốc độ bốc hơi), độ ẩm không khí (độ ẩm thấp làm tăng tốc độ bốc hơi), tốc độ gió (gió mạnh giúp mang hơi nước đi và tăng bốc hơi), và diện tích bề mặt nước (diện tích lớn hơn bốc hơi nhiều hơn). Áp suất khí quyển có ảnh hưởng nhưng không trực tiếp và mạnh mẽ như các yếu tố khác.

Sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu tràn lan trong nông nghiệp là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm nguồn nước. Các chất hóa học này có thể ngấm vào đất và nước ngầm, hoặc theo dòng chảy bề mặt vào sông hồ, gây ô nhiễm và ảnh hưởng đến hệ sinh thái.

La Nina, ngược lại với El Nino, thường gây ra nhiệt độ bề mặt nước biển lạnh hơn bình thường ở khu vực trung tâm và đông Thái Bình Dương. Điều này thường dẫn đến sự thay đổi mô hình thời tiết, gây ra hạn hán nghiêm trọng ở Đông Nam Á và Úc, cùng với mưa nhiều hơn ở một số khu vực khác trên thế giới.

Chỉ số BOD (Biological Oxygen Demand - Nhu cầu oxy sinh hóa) là một chỉ tiêu quan trọng đánh giá mức độ ô nhiễm hữu cơ của nước. BOD đo lượng oxy hòa tan cần thiết cho vi sinh vật (chủ yếu là vi khuẩn) để phân hủy các chất hữu cơ có trong nước trong một khoảng thời gian nhất định (thường là 5 ngày). BOD càng cao, mức độ ô nhiễm hữu cơ càng lớn.

Hồ chứa nước là công trình thủy lợi đa mục tiêu quan trọng, được xây dựng để trữ nước từ sông suối hoặc nguồn khác. Hồ chứa có vai trò cung cấp nước tưới cho nông nghiệp, nước sinh hoạt, công nghiệp, đồng thời có khả năng điều tiết dòng chảy, giảm lũ và phát điện.

Tưới nhỏ giọt là phương pháp tưới tiết kiệm nước nhất vì nước được cung cấp trực tiếp đến gốc cây qua hệ thống ống dẫn và đầu tưới nhỏ giọt, giảm thiểu sự thất thoát nước do bốc hơi và dòng chảy bề mặt. Các phương pháp tưới khác như tưới tràn, tưới rãnh và tưới phun mưa có hiệu quả sử dụng nước thấp hơn.

Sa mạc hóa là quá trình suy thoái đất đai ở các vùng khô hạn, bán khô hạn và cận ẩm ướt, dẫn đến việc đất mất đi khả năng sản xuất sinh học. Nguyên nhân chính của sa mạc hóa thường là do biến đổi khí hậu (giảm lượng mưa, tăng nhiệt độ) và các hoạt động của con người (phá rừng, chăn thả quá mức, canh tác không bền vững).

Phú dưỡng (eutrophication) là hiện tượng tăng quá mức nồng độ chất dinh dưỡng, đặc biệt là nitrat và phosphat, trong các водоём (hồ, sông, biển). Nguồn dinh dưỡng dư thừa này thường từ nước thải sinh hoạt, công nghiệp và nông nghiệp. Phú dưỡng gây ra sự bùng phát tảo, làm giảm oxy hòa tan, gây hại cho sinh vật thủy sinh.

Sông băng và băng hà chứa phần lớn lượng nước ngọt trên Trái Đất, chiếm khoảng 68.7% tổng lượng nước ngọt. Tuy nhiên, phần lớn lượng nước này ở dạng băng đá và khó khai thác trực tiếp. Nước ngầm là nguồn nước ngọt lớn thứ hai, dễ khai thác hơn và quan trọng cho sinh hoạt và sản xuất.

Xâm nhập mặn là hiện tượng nước biển xâm nhập sâu vào đất liền và các tầng chứa nước ngọt ven biển. Nguyên nhân chính thường là do khai thác nước ngầm quá mức ở vùng ven biển, làm giảm áp lực nước ngọt, tạo điều kiện cho nước mặn xâm nhập vào thay thế.

ENSO là một hiện tượng khí hậu tự nhiên liên quan đến sự dao động nhiệt độ bề mặt nước biển ở khu vực trung tâm và đông Thái Bình Dương nhiệt đới. Sự thay đổi nhiệt độ này kéo theo sự thay đổi đáng kể về lượng mưa và nhiệt độ trên toàn cầu, gây ra các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt ở nhiều nơi.

Chu trình thủy văn bao gồm các quá trình chính như bốc hơi, ngưng tụ, kết tủa, thẩm thấu, dòng chảy bề mặt, và dòng chảy ngầm. Quang hợp là quá trình sinh học mà thực vật sử dụng năng lượng mặt trời để tổng hợp chất hữu cơ, không trực tiếp thuộc chu trình thủy văn.

Bão, đặc biệt là bão nhiệt đới, thường gây ra nguy hiểm lớn cho vùng ven biển do sự kết hợp của nhiều yếu tố: gió mạnh gây sóng lớn, mưa lớn gây lũ lụt, và triều cường làm tăng mực nước biển, gây ngập lụt nghiêm trọng.

Dòng hải lưu là các dòng chảy nước quy mô lớn trong các đại dương, vận chuyển một lượng nhiệt khổng lồ từ vùng xích đạo (nơi nhận nhiều năng lượng mặt trời) về phía các vùng cực, giúp phân phối lại nhiệt độ trên toàn cầu và điều hòa khí hậu.

Hiệu ứng nhà kính là hiện tượng khí quyển Trái Đất giữ lại nhiệt, làm cho bề mặt Trái Đất ấm hơn. Các khí nhà kính (như CO2, CH4, N2O, hơi nước) hấp thụ và phát xạ lại bức xạ hồng ngoại từ bề mặt Trái Đất, ngăn không cho nhiệt thoát ra ngoài vũ trụ.

Bốc thoát hơi nước (evapotranspiration - ET) là tổng lượng nước mất đi từ bề mặt Trái Đất vào khí quyển thông qua hai quá trình chính: bốc hơi (evaporation) từ bề mặt đất, mặt nước, và thoát hơi nước (transpiration) từ lá cây thông qua các lỗ khí khổng.

Đường đẳng vũ (isohyet) là đường cong trên bản đồ khí tượng thủy văn, nối các điểm có cùng lượng mưa trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: ngày, tháng, năm). Đường đẳng vũ được sử dụng để biểu diễn sự phân bố không gian của lượng mưa và phân tích đặc điểm mưa của một khu vực.

Bản đồ ngập lụt (flood map) là công cụ quan trọng trong quản lý rủi ro lũ lụt. Nó thể hiện các khu vực có nguy cơ bị ngập lụt và mức độ ngập lụt (độ sâu ngập, thời gian ngập) cho các kịch bản lũ khác nhau (ví dụ: lũ quét, lũ sông). Bản đồ ngập lụt giúp chính quyền và người dân lập kế hoạch ứng phó và giảm thiểu thiệt hại do lũ.

Xây dựng đê điều dọc các sông và hồ chứa nước là các biện pháp công trình phổ biến và hiệu quả để kiểm soát lũ lụt. Đê điều ngăn chặn nước lũ tràn vào khu dân cư, còn hồ chứa giúp điều tiết dòng chảy, giảm đỉnh lũ.

Thủy triều đỏ là hiện tượng tự nhiên xảy ra khi có sự bùng phát tảo biển (algae bloom) với mật độ rất cao. Một số loài tảo này sản sinh ra độc tố mạnh, gây hại cho sinh vật biển, con người và môi trường.

Vết chân nước (water footprint) là một chỉ số đo lường tổng lượng nước ngọt được sử dụng để sản xuất hàng hóa và dịch vụ mà một cá nhân, cộng đồng hoặc doanh nghiệp tiêu thụ. Nó bao gồm nước trực tiếp sử dụng và nước gián tiếp sử dụng trong chuỗi cung ứng.