Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tâm lý y học – Đề 9

Sức mạnh tinh thần (resilience) là khả năng phục hồi và thích ứng tốt trước những khó khăn và nghịch cảnh. Ở bệnh nhân mắc bệnh mãn tính, sức mạnh tinh thần đóng vai trò quan trọng giúp họ đối phó hiệu quả hơn với các thách thức về thể chất và tâm lý, duy trì tinh thần lạc quan, chất lượng cuộc sống và sức khỏe tâm thần.

Tâm lý học đóng vai trò quan trọng trong quản lý đau mãn tính bằng cách cung cấp các kỹ thuật và chiến lược giúp bệnh nhân đối phó với cơn đau, giảm tác động tiêu cực của đau lên tâm lý và sinh hoạt hàng ngày, cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm sự phụ thuộc vào thuốc giảm đau.

Mô hình niềm tin sức khỏe là một mô hình tâm lý xã hội cố gắng giải thích và dự đoán hành vi sức khỏe bằng cách tập trung vào niềm tin và thái độ của cá nhân. Các thành phần chính bao gồm: tính dễ bị tổn thương cảm nhận, mức độ nghiêm trọng cảm nhận, lợi ích cảm nhận, rào cản cảm nhận và các yếu tố gợi ý hành động. Khả năng tự kiểm soát không phải là một thành phần cốt lõi của mô hình này.

Đạo đức y học và tâm lý y học giao nhau ở việc cùng xem xét các khía cạnh đạo đức trong chăm sóc sức khỏe. Tâm lý y học góp phần làm sáng tỏ các yếu tố tâm lý ảnh hưởng đến quyết định của bệnh nhân và nhân viên y tế, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tôn trọng quyền tự chủ, bảo mật thông tin và đối xử công bằng với bệnh nhân.

Lợi ích thứ phát đề cập đến những lợi ích không mong muốn về mặt tâm lý hoặc xã hội mà một người có thể nhận được từ việc bị bệnh. Ví dụ, sự quan tâm, chăm sóc từ người khác, tránh được trách nhiệm hoặc công việc không mong muốn. Nhận diện lợi ích thứ phát có thể quan trọng trong quá trình điều trị.

Chối bỏ là một cơ chế phòng vệ tâm lý phổ biến trong giai đoạn đầu khi đối diện với tin xấu về sức khỏe. Bệnh nhân có thể từ chối tin vào chẩn đoán, phủ nhận sự nghiêm trọng của bệnh, hoặc tìm kiếm ý kiến chuyên gia khác để xác nhận lại, nhằm giảm bớt sự lo lắng và sợ hãi ban đầu.

Để giảm stress và cải thiện sức khỏe tâm thần cho nhân viên y tế, các can thiệp tâm lý như chương trình dựa trên chánh niệm, hỗ trợ từ đồng nghiệp, kỹ năng quản lý thời gian, và các kỹ thuật tự chăm sóc bản thân được chứng minh là hiệu quả. Những can thiệp này giúp tăng cường khả năng đối phó với stress, cải thiện tinh thần và giảm nguy cơ kiệt sức.

Lắng nghe tích cực là một kỹ năng giao tiếp quan trọng, đặc biệt trong y tế. Nó bao gồm việc tập trung toàn bộ sự chú ý vào bệnh nhân, không chỉ lắng nghe lời nói mà còn quan sát ngôn ngữ cơ thể, thể hiện sự đồng cảm và đưa ra phản hồi (như tóm tắt, đặt câu hỏi) để đảm bảo hiểu đúng ý của bệnh nhân.

Các vấn đề tâm lý như trầm cảm, lo âu và cảm giác gánh nặng điều trị có thể làm giảm động lực và khả năng tuân thủ điều trị của bệnh nhân. Những yếu tố này có thể khiến bệnh nhân cảm thấy bi quan, mệt mỏi và khó khăn trong việc thực hiện theo các chỉ dẫn y tế.

Chiến lược đối phó tập trung vào vấn đề hướng đến việc giải quyết trực tiếp nguồn gốc gây stress bằng cách thay đổi tình huống hoặc hành vi của bản thân. Ngược lại, chiến lược đối phó tập trung vào cảm xúc nhằm điều chỉnh cảm xúc tiêu cực và phản ứng của bản thân đối với tình huống stress, đặc biệt khi tình huống khó thay đổi.

Trong mô hình sinh học - tâm lý - xã hội, khía cạnh 'tâm lý' bao gồm các yếu tố như hành vi sức khỏe, niềm tin, thái độ, cảm xúc, cơ chế đối phó với stress và các yếu tố nhận thức khác. Hệ thống miễn dịch thuộc về khía cạnh 'sinh học' của mô hình, liên quan đến các quá trình sinh học và chức năng cơ thể.

Sự kiệt sức (burnout) là một hội chứng nghề nghiệp đặc trưng bởi sự mệt mỏi về cảm xúc, giảm cảm giác thành tựu cá nhân và sự lãnh đạm. Nó thường xảy ra ở nhân viên y tế và những người làm việc trong các ngành dịch vụ khác, đặc biệt trong môi trường làm việc căng thẳng và đòi hỏi sự đồng cảm cao.

Stress mãn tính gây ra nhiều tác động tiêu cực lên cơ thể, bao gồm suy giảm chức năng hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, rối loạn tiêu hóa và nhiều vấn đề sức khỏe khác. Cơ chế liên quan đến việc giải phóng hormone stress kéo dài gây rối loạn các hệ thống cơ thể.

Dự phòng cấp 1 trong y học công cộng và tâm lý y học tập trung vào các biện pháp ngăn chặn bệnh tật phát sinh ngay từ đầu. Điều này bao gồm việc thúc đẩy các hành vi sức khỏe tích cực (như ăn uống lành mạnh, tập thể dục), tiêm chủng, và các biện pháp thay đổi lối sống khác để giảm nguy cơ mắc bệnh.

Mô hình sinh học - tâm lý - xã hội là một khung lý thuyết quan trọng trong y học hiện đại, nhấn mạnh rằng sức khỏe và bệnh tật được ảnh hưởng bởi sự tương tác phức tạp giữa ba nhóm yếu tố: sinh học (gen, vi khuẩn), tâm lý (hành vi, niềm tin, stress) và xã hội (văn hóa, kinh tế, hỗ trợ xã hội).

Thuyết phục trong tâm lý y học nên được sử dụng một cách đạo đức, tập trung vào việc cung cấp thông tin chính xác, rõ ràng và thuyết phục để giúp bệnh nhân hiểu rõ lợi ích của việc thay đổi hành vi sức khỏe theo hướng tích cực. Điều quan trọng là phải tôn trọng quyền tự chủ của bệnh nhân và không sử dụng các biện pháp lừa dối hoặc ép buộc.

Điểm khác biệt chính là trọng tâm lo lắng. Trong bệnh tưởng (illness anxiety disorder), mối bận tâm chính là nỗi sợ hãi hoặc tin chắc mình đang mắc bệnh nghiêm trọng, ngay cả khi không có hoặc có ít triệu chứng cơ thể. Trong rối loạn triệu chứng cơ thể (somatic symptom disorder), trọng tâm là chính các triệu chứng cơ thể gây khó chịu và ảnh hưởng đến cuộc sống, kèm theo những suy nghĩ, cảm xúc và hành vi quá mức liên quan đến triệu chứng.

Điểm khác biệt chính giữa đau mãn tính và đau cấp tính là thời gian và mục đích sinh học. Đau cấp tính thường ngắn hạn và có mục đích báo hiệu tổn thương, trong khi đau mãn tính kéo dài trên 3 tháng, thường không còn vai trò bảo vệ và có thể trở thành một bệnh lý riêng biệt.

Việc ứng dụng tâm lý y học vào thực hành lâm sàng đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm sự thiếu kiến thức về tâm lý y học ở một số nhân viên y tế, thời gian hạn chế trong các buổi khám bệnh để thăm khám và can thiệp tâm lý, và sự phức tạp của các vấn đề tâm lý và hành vi liên quan đến sức khỏe. Tất cả những yếu tố này đòi hỏi sự nỗ lực và phối hợp để tích hợp hiệu quả tâm lý y học vào chăm sóc sức khỏe.

Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) là một phương pháp điều trị tâm lý hiệu quả, được ứng dụng rộng rãi trong tâm lý y học. CBT tập trung vào việc giúp bệnh nhân nhận diện và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực, không lành mạnh có ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình đối phó với bệnh tật.

Tuân thủ điều trị là mức độ mà hành vi của bệnh nhân (ví dụ: dùng thuốc, thay đổi lối sống) phù hợp với các khuyến nghị đã được thống nhất từ nhân viên y tế. Nó rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và cải thiện sức khỏe bệnh nhân.

Tâm lý y học nghiên cứu sự ảnh hưởng qua lại giữa các yếu tố tâm lý, hành vi và các quá trình sinh học trong sức khỏe và bệnh tật. Nó xem xét cách các yếu tố tâm lý có thể tác động đến sức khỏe thể chất và ngược lại.

Để xây dựng mối quan hệ tin tưởng giữa bác sĩ và bệnh nhân, giao tiếp hiệu quả là yếu tố then chốt. Lắng nghe tích cực, thể hiện sự đồng cảm và tôn trọng giúp bệnh nhân cảm thấy được quan tâm và thấu hiểu, từ đó tạo dựng niềm tin và sự hợp tác trong quá trình điều trị.

Sự đồng cảm là khả năng hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác. Trong y tế, sự đồng cảm của nhân viên y tế đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng mối quan hệ tin tưởng với bệnh nhân, giúp bệnh nhân cảm thấy được quan tâm và thấu hiểu, từ đó cải thiện sự hài lòng và hiệu quả điều trị.

Thuyết tự quyết cho rằng con người có động lực nội tại khi các nhu cầu tâm lý cơ bản của họ được đáp ứng. Để thúc đẩy hành vi sức khỏe tích cực, cần tạo điều kiện để bệnh nhân cảm thấy có năng lực (competence), tự chủ (autonomy) trong quyết định của mình và có mối quan hệ (relatedness) tích cực với nhân viên y tế và những người xung quanh.

Phản hồi sinh học là một kỹ thuật cho phép bệnh nhân nhận được thông tin phản hồi theo thời gian thực về các chức năng sinh lý của cơ thể, thường thông qua màn hình hoặc âm thanh. Bằng cách này, bệnh nhân học cách nhận biết và kiểm soát các phản ứng sinh lý, giúp giảm stress, đau và các triệu chứng khác.

Các yếu tố tâm lý như lo âu, trầm cảm, kỳ vọng về cơn đau, khả năng kiểm soát đau, và chiến lược đối phó có ảnh hưởng đáng kể đến trải nghiệm đau của bệnh nhân. Màu sắc của phòng bệnh không được coi là một yếu tố tâm lý trực tiếp ảnh hưởng đến trải nghiệm đau.

Phỏng vấn mở, với các câu hỏi gợi mở và khuyến khích bệnh nhân tự do chia sẻ, giúp bác sĩ thu thập thông tin phong phú và sâu sắc về tình trạng tâm lý của bệnh nhân. Cách phỏng vấn này tạo không gian an toàn và thoải mái để bệnh nhân bày tỏ những suy nghĩ, cảm xúc và trải nghiệm của mình.

Hỗ trợ xã hội, bao gồm sự quan tâm, giúp đỡ, và thông tin từ gia đình, bạn bè, cộng đồng, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ bệnh nhân đối phó với bệnh tật và quá trình điều trị. Hỗ trợ xã hội giúp giảm stress, cải thiện tâm trạng, tăng cường động lực tuân thủ điều trị và thúc đẩy quá trình phục hồi.

Mục tiêu chính của giáo dục sức khỏe là trang bị cho bệnh nhân kiến thức, kỹ năng và sự tự tin để tự quản lý sức khỏe của mình. Điều này bao gồm nâng cao hiểu biết về bệnh tật, thay đổi niềm tin và thái độ không lành mạnh, thúc đẩy hành vi sức khỏe tích cực và tăng cường sự tuân thủ điều trị. Mục tiêu KHÔNG phải là tăng sự phụ thuộc vào nhân viên y tế mà là tăng cường khả năng tự chủ của bệnh nhân.