Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tâm lý y học – Đề 7

Tâm lý y học đóng vai trò quan trọng trong quản lý đau mãn tính bằng cách trang bị cho bệnh nhân các kỹ năng và chiến lược tâm lý để đối phó với cơn đau, cải thiện chất lượng cuộc sống, chứ không chỉ đơn thuần dựa vào thuốc giảm đau.

Sự phủ nhận (denial) là một cơ chế đối phó tâm lý, trong đó một người từ chối chấp nhận thực tế đau buồn hoặc đe dọa. Nó có thể hữu ích trong giai đoạn đầu để giảm sốc và cho thời gian để thích nghi, nhưng kéo dài có thể cản trở việc tìm kiếm sự giúp đỡ và đối phó hiệu quả với vấn đề.

Các 'yếu tố bảo vệ' sức khỏe tâm thần giúp giảm nguy cơ phát triển các vấn đề tâm lý khi đối mặt với bệnh tật thể chất. Kỹ năng đối phó hiệu quả (ví dụ: giải quyết vấn đề, quản lý cảm xúc) và mạng lưới xã hội hỗ trợ (gia đình, bạn bè, nhóm hỗ trợ) là những yếu tố bảo vệ quan trọng.

Mô hình niềm tin sức khỏe (Health Belief Model) là một mô hình tâm lý xã hội quan trọng, giải thích hành vi sức khỏe dựa trên các yếu tố nhận thức của cá nhân, bao gồm: nhận thức về tính dễ mắc bệnh, nhận thức về mức độ nghiêm trọng của bệnh, nhận thức về lợi ích của hành động phòng ngừa, và nhận thức về các rào cản.

Liệu pháp nhóm trong y tế cung cấp một không gian an toàn và hỗ trợ, nơi bệnh nhân có thể chia sẻ kinh nghiệm, cảm xúc, học hỏi các kỹ năng đối phó từ những người có vấn đề tương tự, và nhận được sự đồng cảm và hỗ trợ xã hội, bên cạnh sự hỗ trợ từ chuyên gia.

Placebo là một phương pháp điều trị giả, thường ở dạng viên thuốc hoặc thủ thuật, không chứa hoạt chất điều trị thực sự. Tác dụng placebo là hiện tượng người bệnh cảm thấy cải thiện sau khi sử dụng placebo, do kỳ vọng và yếu tố tâm lý.

Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT) tập trung vào việc xác định và thay đổi các mô hình suy nghĩ tiêu cực, méo mó và các hành vi không lành mạnh hiện tại, nhằm cải thiện sức khỏe tâm thần và thể chất.

Tâm lý y học nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa sức khỏe tâm thần và sức khỏe thể chất. Chúng không phải là hai phạm trù tách biệt mà tác động qua lại lẫn nhau. Sức khỏe tâm thần tốt góp phần vào sức khỏe thể chất tốt và ngược lại.

Tái cấu trúc nhận thức (cognitive restructuring) là một kỹ thuật cốt lõi trong Liệu pháp Nhận thức - Hành vi (CBT). Nó tập trung vào việc giúp bệnh nhân nhận biết, thách thức và thay thế các suy nghĩ tiêu cực, méo mó và không hợp lý bằng những suy nghĩ thực tế và tích cực hơn.

Phản hồi sinh học (biofeedback) là một kỹ thuật sử dụng các thiết bị điện tử để cung cấp cho bệnh nhân thông tin 'phản hồi' về các chức năng sinh lý của cơ thể (ví dụ: nhịp tim, huyết áp, căng cơ). Thông qua phản hồi này, bệnh nhân học cách tự điều chỉnh và kiểm soát các chức năng này.

Nguyên tắc 'tôn trọng quyền tự chủ' (autonomy) trong đạo đức y học khẳng định quyền của bệnh nhân được tự đưa ra quyết định về sức khỏe và điều trị của mình, dựa trên thông tin đầy đủ và không bị ép buộc. Bệnh nhân có quyền chấp nhận hoặc từ chối điều trị.

Sự phục hồi (resilience) là khả năng của một người để phục hồi, thích ứng và vượt qua những trải nghiệm tiêu cực, căng thẳng, hoặc nghịch cảnh, bao gồm cả bệnh tật. Nó không phải là việc tránh né khó khăn, mà là khả năng đối phó và trưởng thành từ những thử thách.

Chăm sóc giảm nhẹ (palliative care) tập trung vào việc cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân và gia đình khi đối diện với bệnh tật nghiêm trọng, đặc biệt là bệnh đe dọa tính mạng. Tâm lý y học đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề tâm lý, cảm xúc, xã hội và tinh thần của bệnh nhân và gia đình trong giai đoạn này.

Các giai đoạn phản ứng tâm lý thường gặp khi đối diện với tin xấu như chẩn đoán bệnh mãn tính thường bao gồm sốc, phủ nhận, giận dữ, thương lượng, trầm cảm và cuối cùng là chấp nhận. Đây là một quá trình phức tạp và cá nhân hóa.

Hội chứng kiệt sức (burnout) là một trạng thái suy kiệt nghiêm trọng, đặc trưng bởi sự mệt mỏi về cảm xúc, mất nhân cách hóa và giảm hiệu quả công việc, thường gặp ở những người làm việc trong môi trường căng thẳng cao như nhân viên y tế.

Thở sâu là một kỹ thuật thư giãn đơn giản nhưng hiệu quả, thường được sử dụng trong tâm lý y học để giảm căng thẳng, lo âu, hạ huyết áp và tạo cảm giác thư thái. Nó kích hoạt hệ thần kinh đối giao cảm, giúp cơ thể bình tĩnh lại.

Mức độ căng thẳng và lo âu cao trước phẫu thuật có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hệ thống miễn dịch và quá trình phục hồi sau phẫu thuật. Các yếu tố tâm lý tích cực như lạc quan, hỗ trợ xã hội và niềm tin thường có lợi cho quá trình phục hồi.

Giáo dục sức khỏe trong tâm lý y học tập trung vào việc cung cấp thông tin, kỹ năng và động lực để giúp mọi người thay đổi hành vi không lành mạnh (ví dụ: hút thuốc, ăn uống không lành mạnh) và áp dụng các hành vi tích cực (ví dụ: tập thể dục, ăn uống cân bằng) nhằm cải thiện sức khỏe.

Tích hợp tâm lý y học vào chăm sóc sức khỏe nhằm mục đích trao quyền cho bệnh nhân, giúp họ chủ động hơn trong việc quản lý sức khỏe của mình, chứ không phải tăng sự phụ thuộc vào bác sĩ. Các lợi ích khác bao gồm cải thiện tuân thủ điều trị, giảm chi phí và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Sự thấu cảm (empathy) trong chăm sóc sức khỏe là khả năng hiểu và chia sẻ cảm xúc của bệnh nhân, đặt mình vào vị trí của họ để cảm nhận và hiểu được trải nghiệm của họ, chứ không chỉ đơn thuần là đồng ý hay thương hại.

'Sự tuân thủ' trong y tế ám chỉ mức độ bệnh nhân thực hiện đúng theo các chỉ dẫn, lời khuyên và kế hoạch điều trị được đề xuất bởi các chuyên gia y tế, bao gồm việc dùng thuốc, thay đổi lối sống, tái khám, v.v.

Hành vi sức khỏe là những hành động mà con người thực hiện để duy trì hoặc cải thiện sức khỏe của mình. Tập thể dục, ăn uống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ là ví dụ về hành vi sức khỏe. Di truyền học là yếu tố sinh học, không phải hành vi.

Sự kỳ thị (stigma) liên quan đến bệnh tật, đặc biệt là bệnh tâm thần hoặc các bệnh truyền nhiễm, có thể dẫn đến nhiều hậu quả tiêu cực. Bệnh nhân có thể cảm thấy xấu hổ, bị cô lập, sợ bị phán xét, dẫn đến việc ngại tìm kiếm sự giúp đỡ y tế, giảm tuân thủ điều trị và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể.

'Locus of control' (điểm kiểm soát) đề cập đến niềm tin của một người về việc họ có kiểm soát bao nhiêu đối với các sự kiện trong cuộc sống của họ. Điểm kiểm soát bên trong (internal locus of control) là tin rằng bản thân có kiểm soát, trong khi điểm kiểm soát bên ngoài (external locus of control) là tin rằng các yếu tố bên ngoài kiểm soát.

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng căng thẳng mãn tính, đặc biệt là sự thù địch và tức giận thường xuyên, có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Các yếu tố tâm lý tích cực như lạc quan, hỗ trợ xã hội và kỹ năng quản lý căng thẳng lại có tác dụng bảo vệ tim mạch.

Liệu pháp chánh niệm (mindfulness) tập trung vào việc rèn luyện khả năng chú ý một cách có chủ ý đến trải nghiệm hiện tại (cảm xúc, suy nghĩ, cảm giác cơ thể) mà không phán xét. Nó giúp giảm căng thẳng, lo âu, cải thiện sự tập trung và tăng cường khả năng chấp nhận.

Các kỹ thuật thư giãn và giảm căng thẳng, như thở sâu, thiền định, hình dung, và thư giãn cơ tiến triển, là những can thiệp tâm lý hiệu quả để giúp bệnh nhân giảm lo âu trước, trong và sau các thủ thuật y tế.

Mô hình sinh học - tâm lý - xã hội nhấn mạnh sự tương tác và ảnh hưởng lẫn nhau giữa ba yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội trong việc hình thành, phát triển và điều trị bệnh tật. Đây là một cách tiếp cận toàn diện, không coi nhẹ bất kỳ yếu tố nào.

Giao tiếp hiệu quả đòi hỏi sự rõ ràng và dễ hiểu. Sử dụng thuật ngữ y khoa phức tạp có thể gây khó khăn cho bệnh nhân, làm giảm hiệu quả giao tiếp và gây hiểu lầm.

'Hardiness' (bản lĩnh) là một khái niệm trong tâm lý học, mô tả một tập hợp các đặc điểm tính cách (cam kết, kiểm soát, thách thức) giúp con người có khả năng chống chọi và phục hồi tốt hơn trước căng thẳng và nghịch cảnh. Người có bản lĩnh cao thường xem căng thẳng là cơ hội để phát triển.