Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tâm lý học đại cương – Đề 3

Tâm lý học tập trung nghiên cứu hành vi, suy nghĩ, cảm xúc và các quá trình tinh thần của con người, tức là hoạt động tâm lý. Các lựa chọn khác thuộc về các lĩnh vực khoa học khác.

Phương pháp quan sát trong tâm lý học chủ yếu được chia thành hai loại chính: quan sát tự nhiên và quan sát có kiểm soát (thực nghiệm). Các phân loại khác có thể chi tiết hơn nhưng 2 loại này là cơ bản nhất.

Thuyết phân tâm học của Sigmund Freud đặc biệt chú trọng đến vô thức, cho rằng nó là động lực chính thúc đẩy hành vi con người. Các thuyết khác tập trung vào ý thức, hành vi quan sát được, hoặc tiềm năng phát triển.

Phản xạ có điều kiện hình thành khi có sự kết hợp lặp đi lặp lại giữa một kích thích trung tính với một kích thích không điều kiện, dẫn đến kích thích trung tính ban đầu trở thành kích thích có điều kiện. Đây là nguyên tắc cơ bản của học tập theo kiểu Pavlov.

Trí nhớ giác quan chỉ lưu trữ thông tin trong một khoảng thời gian rất ngắn (vài giây hoặc ít hơn), đủ để các giác quan xử lý thông tin ban đầu trước khi chuyển sang trí nhớ ngắn hạn nếu cần thiết.

Tri giác là quá trình tâm lý giúp chúng ta tổ chức, diễn giải và hiểu các thông tin cảm giác, tạo ra một bức tranh có ý nghĩa về thế giới. Cảm giác là sự ghi nhận ban đầu, chú ý là sự tập trung, và tưởng tượng là tạo ra hình ảnh tinh thần.

Động lực xã hội liên quan đến nhu cầu tương tác, hòa nhập xã hội và được đánh giá cao trong cộng đồng. Mong muốn được công nhận và thành tựu là các yếu tố quan trọng của động lực xã hội. Động lực sinh lý liên quan đến nhu cầu cơ bản của cơ thể, động lực bên ngoài và bên trong là cách phân loại khác về nguồn gốc động lực.

Giai đoạn 'Bản sắc vs. Mơ hồ vai trò' trong lý thuyết của Erikson diễn ra ở tuổi thiếu niên, khi cá nhân cố gắng tìm hiểu mình là ai, giá trị và vai trò của mình trong xã hội, từ đó hình thành bản sắc cá nhân.

Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD) được định nghĩa bằng sự lo lắng mạn tính và quá mức về nhiều chủ đề khác nhau, kéo dài ít nhất 6 tháng. Các rối loạn khác có đặc điểm lo âu nhưng tập trung vào các tình huống hoặc trải nghiệm cụ thể hơn.

Trị liệu nhận thức (Cognitive Therapy) và Trị liệu nhận thức hành vi (CBT) tập trung vào việc xác định và thay đổi các mô hình suy nghĩ tiêu cực, không thích nghi, từ đó cải thiện cảm xúc và hành vi. Các phương pháp trị liệu khác có cách tiếp cận khác nhau.

Mô hình 'Năm yếu tố nhân cách lớn' bao gồm: Hướng ngoại, Tận tâm, Dễ chịu, Ổn định cảm xúc (Neuroticism), và Sẵn sàng trải nghiệm (Openness to experience). Thông minh không nằm trong mô hình này, mặc dù nó là một khía cạnh quan trọng của cá nhân.

Thiên kiến xác nhận là một loại thiên kiến nhận thức, khiến con người có xu hướng tìm kiếm, giải thích, và ghi nhớ thông tin theo cách củng cố những niềm tin hoặc giả thuyết hiện có của họ, bỏ qua thông tin mâu thuẫn.

Trong thí nghiệm Milgram, sự tuân phục giảm khi có người khác (người mẫu) từ chối tuân phục, cho thấy ảnh hưởng của áp lực xã hội và khả năng phản kháng khi thấy người khác cũng làm như vậy. Các yếu tố khác thường làm tăng hoặc không ảnh hưởng đáng kể đến mức độ tuân phục.

Vùng phát triển gần nhất (ZPD) là một khái niệm quan trọng trong lý thuyết phát triển nhận thức của Lev Vygotsky. Nó chỉ khoảng cách giữa những gì một người có thể tự làm được và những gì họ có thể làm được với sự giúp đỡ của người khác.

Trí thông minh ngôn ngữ, theo lý thuyết đa trí tuệ của Howard Gardner, là khả năng sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả, bao gồm cả nói và viết. Các loại trí thông minh khác liên quan đến các lĩnh vực khác nhau như logic, không gian, âm nhạc, v.v.

Thăng hoa là một cơ chế phòng vệ lành mạnh, trong đó năng lượng tâm lý từ các xung năng không được chấp nhận (thường là tình dục hoặc hung hăng) được chuyển hướng sang các hoạt động sáng tạo, nghệ thuật, hoặc xã hội được coi trọng. Các lựa chọn khác mô tả các cơ chế phòng vệ khác nhau.

Thuyết bất hòa nhận thức của Leon Festinger cho rằng khi có sự mâu thuẫn giữa thái độ và hành vi (hoặc giữa các thái độ khác nhau), con người sẽ cảm thấy khó chịu (bất hòa) và có động lực để giảm sự bất hòa này bằng cách thay đổi thái độ hoặc hành vi.

Sợ đám đông (social loafing) là hiện tượng khi mọi người nỗ lực ít hơn trong một nhiệm vụ nhóm so với khi họ làm việc một mình. Điều này thường xảy ra khi trách nhiệm được chia sẻ và cá nhân cảm thấy ít bị đánh giá hơn.

Eustress, hay stress tích cực, là mức độ stress vừa phải có thể thúc đẩy sự tập trung, động lực và hiệu suất làm việc. Distress là stress tiêu cực gây hại, chronic stress là stress kéo dài, và acute stress là stress ngắn hạn.

Theo tháp nhu cầu của Maslow, nhu cầu tự thể hiện là nhu cầu cao nhất, liên quan đến việc phát huy tối đa tiềm năng cá nhân, đạt được sự hoàn thiện và ý nghĩa trong cuộc sống. Các nhu cầu khác là nhu cầu cơ bản và bậc thấp hơn.

Thực nghiệm là phương pháp duy nhất cho phép xác định mối quan hệ nhân quả vì nhà nghiên cứu chủ động kiểm soát và thao tác các biến độc lập để xem xét ảnh hưởng của chúng lên biến phụ thuộc, đồng thời kiểm soát các biến nhiễu. Các phương pháp khác chỉ có thể mô tả hoặc tìm mối tương quan.

Trí nhớ tường thuật (episodic memory) lưu trữ thông tin về các sự kiện cụ thể, thời gian, địa điểm và cảm xúc liên quan đến trải nghiệm cá nhân. Trí nhớ ngữ nghĩa lưu trữ kiến thức chung, trí nhớ thủ tục về kỹ năng vận động, và trí nhớ tiềm ẩn là trí nhớ vô thức.

Paul Ekman xác định 6 cảm xúc cơ bản phổ quát: vui mừng, buồn bã, tức giận, sợ hãi, ngạc nhiên và ghê tởm. Ghen tị là một cảm xúc phức tạp, có tính xã hội và văn hóa cao hơn, không nằm trong danh sách cảm xúc cơ bản.

Lãnh đạo dân chủ (participative leadership) đặc trưng bởi việc chia sẻ quyền lực, khuyến khích sự tham gia của các thành viên trong nhóm vào quá trình ra quyết định và giải quyết vấn đề. Lãnh đạo độc đoán thì ngược lại, lãnh đạo tự do thì buông lỏng, và lãnh đạo giao dịch tập trung vào phần thưởng và hình phạt.

Rối loạn nhân cách ranh giới (BPD) đặc trưng bởi sự bất ổn trong cảm xúc, mối quan hệ, hình ảnh bản thân và hành vi. Khó khăn trong việc điều chỉnh cảm xúc và duy trì mối quan hệ ổn định là những triệu chứng cốt lõi của BPD.

Nguyên tắc 'tính gần kề' (proximity) là một trong các nguyên tắc tổ chức tri giác của Gestalt, cho rằng chúng ta có xu hướng nhóm các đối tượng gần nhau về không gian lại với nhau thành một nhóm thống nhất. Các lựa chọn khác mô tả các nguyên tắc Gestalt khác (tương đồng, liên tục, đóng kín).

Thử nghiệm 'con búp bê Bobo' nổi tiếng của Bandura chứng minh học tập quan sát (hay học tập mô phỏng). Trẻ em quan sát hành vi hung hăng của người lớn đối với con búp bê và sau đó bắt chước hành vi đó, ngay cả khi người lớn không còn ở đó.

Linh hoạt nhận thức (cognitive flexibility) là khả năng chuyển đổi giữa các nhiệm vụ hoặc quy tắc khác nhau, điều chỉnh suy nghĩ và hành vi để đáp ứng với sự thay đổi của môi trường hoặc tình huống. Nó liên quan đến khả năng thích ứng và tư duy linh hoạt.

Mô hình 'ICE' (hoặc ABC) về thái độ bao gồm 3 thành tố: I (Information - Thông tin/Nhận thức - Cognition), C (Conation - Xu hướng hành động - Behavior tendency), và E (Emotion - Cảm xúc - Affect). Do đó, 'C' đại diện cho Conation, tức là xu hướng hành động dựa trên thái độ.

Hợp lý hóa (rationalization) là cơ chế phòng vệ khi một người cố gắng tạo ra những lời giải thích hợp lý, có vẻ chấp nhận được về mặt xã hội để biện minh cho những hành vi, suy nghĩ hoặc cảm xúc mà họ cảm thấy không thể chấp nhận được hoặc gây ra cảm giác tội lỗi, xấu hổ.