Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tài chính công – Đề 9

Nguyên tắc hưởng lợi (benefit principle) cho rằng những người nhận được lợi ích từ các dịch vụ công cộng (như đường giao thông, công viên, dịch vụ phòng cháy chữa cháy) nên đóng góp vào việc tài trợ cho các dịch vụ đó, tương ứng với mức độ lợi ích mà họ nhận được.

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: tính không loại trừ (non-excludability), nghĩa là không thể ngăn chặn người khác sử dụng hàng hóa này, ngay cả khi họ không trả tiền; và tính không cạnh tranh (non-rivalry), nghĩa là việc một người sử dụng hàng hóa này không làm giảm khả năng sử dụng của người khác.

Để đối phó với giảm phát (tình trạng giá cả giảm liên tục), chính phủ cần giảm tổng cầu bằng cách thực hiện chính sách tài khóa thắt chặt. Điều này có nghĩa là giảm chi tiêu công (để giảm dòng tiền vào nền kinh tế) và tăng thuế (để giảm thu nhập khả dụng và chi tiêu của người dân và doanh nghiệp), từ đó kiềm chế lạm phát.

Ngoại ứng (hoặc tác động ngoại lai) xảy ra khi một hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng gây ra chi phí hoặc lợi ích cho bên thứ ba không trực tiếp tham gia vào giao dịch đó. Ngoại ứng có thể là tích cực (lợi ích) hoặc tiêu cực (chi phí).

Theo Luật Ngân sách nhà nước Việt Nam, ngân sách nhà nước bao gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương. Các quỹ tài chính nhà nước (như Quỹ Bảo hiểm xã hội, Quỹ Bảo hiểm y tế, Quỹ Đầu tư phát triển...) tuy không trực thuộc ngân sách nhà nước nhưng có mối quan hệ chặt chẽ và đóng vai trò quan trọng trong hệ thống tài chính công, thường được xem xét cùng với ngân sách nhà nước trong phân tích tài chính công tổng thể.

Tài chính công liên quan đến việc quản lý thu chi của nhà nước và các cấp chính quyền, bao gồm cả việc phân bổ và sử dụng nguồn lực công để thực hiện các chức năng của nhà nước.

Trong suy thoái kinh tế, chính phủ nên áp dụng chính sách tài khóa mở rộng, tức là tăng chi tiêu công (ví dụ đầu tư vào cơ sở hạ tầng, tăng trợ cấp) và giảm thuế (để tăng thu nhập khả dụng của người dân và doanh nghiệp), nhằm kích thích tổng cầu và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Chính sách tài khóa được sử dụng để tác động đến nền kinh tế vĩ mô thông qua việc điều chỉnh chi tiêu và thuế của chính phủ, nhằm đạt được các mục tiêu kinh tế vĩ mô như ổn định giá cả, tăng trưởng và việc làm.

Thuế gián thu là loại thuế mà người nộp thuế và người chịu thuế không phải là một, thường được thông qua giá cả hàng hóa và dịch vụ. VAT là một ví dụ điển hình vì doanh nghiệp thu thuế từ người tiêu dùng nhưng lại nộp cho nhà nước.

Một trong những thách thức lớn nhất trong quản lý nợ công ở nhiều quốc gia đang phát triển là thiếu minh bạch và trách nhiệm giải trình. Điều này có thể dẫn đến việc sử dụng vốn vay kém hiệu quả, tăng rủi ro tham nhũng và làm giảm lòng tin của công chúng cũng như nhà đầu tư vào khả năng quản lý tài chính của chính phủ.

Chính sách thuế không chỉ dùng để tăng thu ngân sách mà còn là một công cụ quan trọng để đạt được nhiều mục tiêu kinh tế - xã hội khác. Thuế có thể được điều chỉnh để kích thích đầu tư và tạo việc làm (giảm thuế doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân), phân phối lại thu nhập (thuế lũy tiến), và kiểm soát lạm phát (tăng thuế để giảm tổng cầu).

TABMIS (Treasury and Budget Management Information System) là hệ thống thông tin quản lý ngân sách được triển khai ở Việt Nam với mục tiêu chính là hiện đại hóa quy trình quản lý ngân sách nhà nước. Hệ thống này giúp cải thiện tính minh bạch, hiệu quả và kiểm soát trong quản lý thu chi ngân sách, từ khâu lập dự toán, chấp hành đến quyết toán ngân sách.

Đường кривой Laffer mô tả mối quan hệ giữa thuế suất và tổng thu ngân sách. Ban đầu, khi thuế suất tăng, tổng thu ngân sách cũng tăng. Tuy nhiên, khi thuế suất vượt quá một điểm tối ưu nào đó, việc tăng thuế suất tiếp tục sẽ làm giảm tổng thu ngân sách do tác động tiêu cực đến động lực làm việc, đầu tư và tiết kiệm, dẫn đến giảm hoạt động kinh tế và trốn thuế.

Tăng chi tiêu của chính phủ (trong trường hợp này là cho giáo dục và y tế) là một biện pháp của chính sách tài khóa mở rộng. Chính sách này thường được áp dụng để kích thích kinh tế, tăng tổng cầu, và cải thiện các dịch vụ công cộng. Nó đối lập với chính sách tài khóa thắt chặt, là giảm chi tiêu hoặc tăng thuế.

Kiểm toán nhà nước là cơ quan độc lập, có chức năng kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp, kinh tế, hiệu lực và hiệu quả của việc quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước. Vai trò chính của kiểm toán nhà nước là đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và sử dụng hiệu quả nguồn lực công.

Nợ công là tổng các khoản nợ mà chính phủ và các tổ chức thuộc khu vực công phải trả cho các chủ nợ, bao gồm cả nợ trong nước và nợ nước ngoài. Nó phản ánh nghĩa vụ tài chính của nhà nước.

Lãi suất là công cụ của chính sách tiền tệ, do ngân hàng trung ương điều chỉnh, không phải là công cụ của chính sách tài khóa. Chính sách tài khóa sử dụng thuế, chi tiêu chính phủ và đầu tư công để tác động đến nền kinh tế.

Chi thường xuyên là các khoản chi có tính chất lặp đi lặp lại, phục vụ cho hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, ví dụ như chi lương, chi quản lý hành chính, chi sự nghiệp công lập (một phần).

Thuế tiêu thụ đặc biệt (excise tax) thường được áp dụng đối với một số hàng hóa và dịch vụ nhất định, như thuốc lá, rượu, xăng dầu, ô tô, nhằm tăng giá thành của chúng và từ đó giảm tiêu thụ hoặc sử dụng, đồng thời tăng nguồn thu cho ngân sách.

Thuế tài sản, như thuế đất đai, thuế nhà ở, khó trốn thuế hơn so với thuế thu nhập vì tài sản là hữu hình và ít di động hơn thu nhập. Do đó, thuế tài sản có thể cung cấp nguồn thu ổn định hơn cho ngân sách nhà nước, đặc biệt trong giai đoạn suy thoái kinh tế khi thu nhập và lợi nhuận doanh nghiệp có thể giảm sút.

Bộ Tài chính là cơ quan của Chính phủ Việt Nam, chịu trách nhiệm chính trong việc quản lý và điều hành ngân sách nhà nước, bao gồm việc lập dự toán, thực hiện, quyết toán ngân sách, quản lý thuế, phí, lệ phí, và nợ công. Quốc hội có vai trò phê chuẩn ngân sách và giám sát việc thực hiện ngân sách.

Phân tích chi phí - lợi ích dự án đầu tư công nên dựa trên các yếu tố khách quan, có thể định lượng hoặc định tính được, liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế, xã hội và môi trường của dự án. Mục tiêu chính trị ngắn hạn của chính phủ đương nhiệm không nên là yếu tố quyết định trong phân tích này, vì nó có thể dẫn đến các quyết định đầu tư kém hiệu quả về mặt kinh tế và xã hội trong dài hạn.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi nhằm tạo ra tài sản cố định, tăng cường cơ sở hạ tầng và năng lực sản xuất của nền kinh tế trong tương lai. Xây dựng bệnh viện và trường học mới là ví dụ điển hình vì chúng tạo ra cơ sở vật chất phục vụ cho y tế và giáo dục.

Chức năng phân bổ của tài chính công tập trung vào việc chính phủ can thiệp vào nền kinh tế để cung cấp hàng hóa công và hàng hóa công cộng (như quốc phòng, đèn đường), và khắc phục các thất bại thị trường (như ngoại ứng, độc quyền tự nhiên), đảm bảo nguồn lực được phân bổ hiệu quả hơn cho xã hội.

Ngân sách trung ương đóng vai trò chủ đạo trong hệ thống ngân sách nhà nước vì nó chịu trách nhiệm quản lý các nguồn lực tài chính lớn nhất và thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội quan trọng trên phạm vi toàn quốc, bao gồm cả chính sách tài khóa, đầu tư công, và các chương trình phúc lợi xã hội lớn.

Thuế lũy tiến là hệ thống thuế mà trong đó thuế suất tăng lên khi thu nhập hoặc tài sản của người nộp thuế tăng lên. Mục đích là để đảm bảo công bằng hơn trong phân phối gánh nặng thuế, người có thu nhập cao hơn đóng góp tỷ lệ lớn hơn vào ngân sách.

Chính phủ can thiệp vào thị trường thông qua tài chính công chủ yếu khi có thất bại thị trường, tức là khi thị trường tự do không thể phân bổ nguồn lực một cách hiệu quả hoặc công bằng. Các thất bại thị trường bao gồm ngoại ứng (tiêu cực hoặc tích cực), hàng hóa công cộng không được cung cấp đủ, độc quyền tự nhiên, và thông tin bất cân xứng.

Nguyên tắc công bằng theo chiều ngang (horizontal equity) đòi hỏi những người có điều kiện kinh tế tương tự nhau (ví dụ, cùng mức thu nhập và số lượng người phụ thuộc) nên được đối xử công bằng trong hệ thống thuế, tức là nộp thuế tương đương nhau.

Thâm hụt ngân sách là tình trạng tổng chi tiêu của chính phủ vượt quá tổng thu nhập trong một khoảng thời gian nhất định (thường là một năm tài chính).

Quản lý ngân quỹ nhà nước hiệu quả không chỉ đảm bảo việc chi tiêu đúng kế hoạch mà còn tối ưu hóa việc sử dụng nguồn tiền mặt tạm thời nhàn rỗi của nhà nước. Bằng cách đầu tư ngắn hạn hoặc giảm thiểu việc giữ tiền mặt không sinh lời, nhà nước có thể giảm chi phí vay nợ và tăng hiệu quả sử dụng vốn công, góp phần vào ổn định tài chính quốc gia.