Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Tài chính công – Đề 5

Trái phiếu chính phủ là một công cụ vay nợ của chính phủ. Mục đích phát hành trái phiếu chủ yếu là để huy động vốn, bù đắp phần thâm hụt ngân sách khi chi tiêu vượt quá thu ngân sách.

Hàng hóa công cộng có hai đặc điểm chính: tính không loại trừ (không thể ngăn cản người khác sử dụng) và tính không cạnh tranh (việc một người sử dụng không làm giảm khả năng sử dụng của người khác). Tính cạnh tranh (rivalry) là đặc điểm của hàng hóa tư nhân.

Ngân sách cân bằng (balanced budget) là loại ngân sách mà tổng thu ngân sách bằng tổng chi ngân sách, không có thâm hụt hoặc bội thu. Chi tiêu bị giới hạn bởi nguồn thu hiện có.

Chi đầu tư vào cơ sở hạ tầng (infrastructure spending) có tác động trực tiếp và lâu dài đến tăng trưởng kinh tế bằng cách nâng cao năng lực sản xuất, giảm chi phí giao dịch, thu hút đầu tư, và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các loại chi tiêu khác thường có tác động ngắn hạn hoặc thiên về an sinh xã hội.

Giảm thuế thu nhập doanh nghiệp làm tăng lợi nhuận sau thuế của doanh nghiệp, khuyến khích đầu tư và sản xuất. Điều này dẫn đến chi phí sản xuất giảm (tương đối), và đường tổng cung ngắn hạn (SRAS) dịch chuyển sang phải, thể hiện khả năng cung ứng nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn ở mọi mức giá.

Chính sách tài khóa mở rộng (expansionary fiscal policy) có thể kích thích kinh tế, giảm thất nghiệp, nhưng đồng thời có thể dẫn đến tăng chi ngân sách hoặc giảm thu ngân sách, gây ra thâm hụt ngân sách và làm tăng nợ công nếu không được quản lý hiệu quả.

Một hệ thống thuế hiệu quả cần đảm bảo các tiêu chí như tính hiệu quả (không gây méo mó lớn đến kinh tế), tính công bằng (theo chiều dọc và chiều ngang), tính đơn giản và dễ thực hiện, và chi phí quản lý thấp. Tính phức tạp (complexity) KHÔNG phải là một tiêu chí tích cực, mà ngược lại, hệ thống thuế càng đơn giản càng tốt.

Mặc dù ngân sách trung ương có vai trò quan trọng trong điều phối và định hướng, ngân sách cấp huyện và cấp xã thường trực tiếp thực hiện nhiều nhiệm vụ chi thường xuyên liên quan đến giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội ở địa phương. Tuy nhiên, trong các lựa chọn đưa ra, ngân sách cấp huyện có vai trò lớn hơn cấp xã và thường được coi là cấp thực hiện chính các nhiệm vụ chi thường xuyên ở địa phương, đặc biệt là so với cấp tỉnh và trung ương tập trung vào chi đầu tư và điều phối vĩ mô hơn.

Chính sách tài khóa thắt chặt (contractionary fiscal policy) được sử dụng để giảm tổng cầu, hạ nhiệt nền kinh tế khi lạm phát cao hoặc để giảm thâm hụt ngân sách bằng cách giảm chi tiêu hoặc tăng thu (thuế).

Thâm hụt ngân sách (deficit) là tình trạng chi vượt thu, tức là tổng chi ngân sách lớn hơn tổng thu ngân sách trong một thời kỳ nhất định.

Chính sách tài khóa sử dụng thuế và chi tiêu chính phủ để tác động đến nền kinh tế. Lãi suất là công cụ của chính sách tiền tệ, do ngân hàng trung ương thực hiện, không phải chính sách tài khóa.

Theo Hiến pháp và Luật Ngân sách nhà nước của Việt Nam, Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, có thẩm quyền quyết định dự toán ngân sách nhà nước, phân bổ ngân sách trung ương, phê chuẩn quyết toán ngân sách nhà nước.

Thuế lũy thoái có tỷ lệ thuế giảm khi thu nhập tăng. Thuế tiêu thụ đặc biệt đánh vào hàng hóa thiết yếu như xăng dầu có tính lũy thoái vì tỷ trọng chi tiêu cho các hàng hóa này trong thu nhập của người nghèo thường lớn hơn so với người giàu. Khi thu nhập tăng, tỷ lệ thuế này trên thu nhập có xu hướng giảm.

Công bằng theo chiều dọc (vertical equity) trong thuế khóa nhấn mạnh việc những người có khả năng kinh tế khác nhau (thường đo bằng thu nhập) nên có mức đóng góp thuế khác nhau, và thường là người thu nhập cao hơn đóng góp nhiều hơn (tỷ lệ cao hơn hoặc số tuyệt đối lớn hơn).

Viện trợ không hoàn lại từ nước ngoài là nguồn thu nhưng không mang tính chủ yếu và thường biến động, phụ thuộc vào yếu tố bên ngoài. Các loại thuế (VAT, TNDN, xuất nhập khẩu) là nguồn thu thường xuyên và chủ yếu hơn nhiều.

Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) đánh vào thu nhập của doanh nghiệp, do đó nó thuộc loại thuế thu nhập. Thuế tiêu dùng đánh vào tiêu dùng, thuế tài sản đánh vào tài sản, và thuế giá trị gia tăng đánh vào giá trị gia tăng của hàng hóa, dịch vụ.

Hàng hóa công thuần túy có tính không loại trừ và không cạnh tranh. Tính không loại trừ dẫn đến vấn đề 'người ăn không' khi mọi người có thể sử dụng hàng hóa công mà không phải trả tiền, làm giảm động lực cung cấp hàng hóa này bởi khu vực tư nhân.

Thuế gián thu là thuế mà người nộp thuế và người chịu thuế không phải là một. Thuế VAT là thuế gián thu vì doanh nghiệp nộp thuế nhưng người tiêu dùng cuối cùng mới là người chịu thuế thông qua giá hàng hóa, dịch vụ. Các loại thuế còn lại thường là thuế trực thu.

Chính sách tài khóa hướng đến các mục tiêu kinh tế vĩ mô, trong đó có kiểm soát lạm phát, ổn định kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng, và giảm thất nghiệp. Ổn định tỷ giá, tăng trưởng tín dụng, và điều chỉnh lãi suất thuộc về chính sách tiền tệ.

Chức năng phân bổ nguồn lực (allocation function) của tài chính công liên quan đến việc nhà nước sử dụng ngân sách để cung cấp hàng hóa công và dịch vụ công, điều chỉnh các thất bại thị trường, phân bổ nguồn lực xã hội vào các lĩnh vực ưu tiên như giáo dục, y tế, cơ sở hạ tầng.

Giảm phát (deflation) là tình trạng mức giá chung giảm liên tục, gây ra nhiều hệ lụy tiêu cực. Để đối phó với giảm phát, chính phủ nên sử dụng chính sách tài khóa mở rộng (tăng chi tiêu công hoặc giảm thuế) để kích thích tổng cầu, tăng mức giá và đưa nền kinh tế thoát khỏi tình trạng giảm phát.

Ngoại ứng (externality) là chi phí hoặc lợi ích phát sinh từ một hoạt động kinh tế mà không được phản ánh đầy đủ trong giá thị trường và tác động đến bên thứ ba không trực tiếp tham gia giao dịch. Ví dụ: ô nhiễm môi trường là ngoại ứng tiêu cực.

Chi ngân sách cho giáo dục ưu tiên các hoạt động thường xuyên, hỗ trợ học sinh sinh viên, và nghiên cứu phát triển. Chi đầu tư xây dựng trường học mới ở trung tâm thành phố, trong khi cần thiết, có thể không được ưu tiên bằng các chi phí đảm bảo chất lượng và công bằng giáo dục.

Chi đầu tư phát triển là các khoản chi tạo ra tài sản cố định, cơ sở hạ tầng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Chi xây dựng đường giao thông mới là ví dụ điển hình. Các lựa chọn khác thuộc chi thường xuyên hoặc chi an sinh xã hội.

Tài chính công không nhằm thay thế cơ chế thị trường mà đóng vai trò bổ sung và điều chỉnh các khuyết tật của thị trường (market failures) như ngoại ứng, hàng hóa công, thông tin bất cân xứng,... để đảm bảo hiệu quả và công bằng trong nền kinh tế.

Hệ thống thuế lũy tiến (progressive tax system) là hệ thống mà thuế suất biên (marginal tax rate) tăng lên khi thu nhập chịu thuế tăng. Điều này có nghĩa là phần thu nhập tăng thêm sẽ bị đánh thuế với tỷ lệ cao hơn.

Tăng chi tiêu công (G) là một thành phần của tổng cầu (AD = C + I + G + NX). Khi G tăng, các yếu tố khác không đổi, tổng cầu có xu hướng tăng lên trong ngắn hạn, kích thích sản xuất và tăng trưởng kinh tế.

Thuế có các chức năng chính là tạo nguồn thu, điều tiết thu nhập, và điều chỉnh hành vi kinh tế. Ổn định tỷ giá hối đoái là chức năng của chính sách tiền tệ, không phải chức năng chính của thuế.

Nguyên tắc 'hưởng lợi' (benefit principle) cho rằng việc phân bổ gánh nặng thuế nên dựa trên lợi ích mà mỗi cá nhân nhận được từ các dịch vụ công do chính phủ cung cấp. Ai hưởng lợi nhiều hơn nên đóng góp nhiều hơn để tài trợ cho dịch vụ đó.

Chi thường xuyên là các khoản chi có tính chất lặp đi lặp lại, đảm bảo hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước và cung cấp dịch vụ công. Chi đầu tư xây dựng bệnh viện mới là chi đầu tư phát triển, tạo tài sản cố định, không phải chi thường xuyên.