Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Sinh lý hệ tiêu hóa – Đề 12

Lớp cơ niêm mạc là một lớp cơ trơn mỏng nằm ngay dưới lớp niêm mạc. Sự co bóp của lớp cơ này tạo ra các nếp gấp niêm mạc và di chuyển các nhung mao và vi nhung mao, giúp tăng diện tích bề mặt tiếp xúc để hấp thụ chất dinh dưỡng.

Cơ vòng môn vị là một vòng cơ trơn nằm ở vị trí nối giữa dạ dày và tá tràng (đoạn đầu ruột non). Chức năng chính của cơ vòng môn vị là điều chỉnh tốc độ đẩy dịch vị (chyme) từ dạ dày vào tá tràng, đảm bảo ruột non có đủ thời gian để tiêu hóa và hấp thụ thức ăn.

Nhu động đẩy là các sóng co thắt cơ trơn liên tiếp, đẩy thức ăn (bolus) xuống dọc theo ống tiêu hóa, đặc biệt quan trọng trong thực quản để vận chuyển thức ăn từ miệng xuống dạ dày.

Glucose và galactozơ được hấp thụ qua màng đỉnh tế bào biểu mô ruột non bằng cơ chế vận chuyển tích cực thứ phát, đồng vận chuyển với ion natri (Na+) thông qua chất vận chuyển SGLT1. Năng lượng cho quá trình này gián tiếp từ bơm Na+-K+ ATPase ở màng đáy bên.

Ruột già là nơi vi khuẩn chí sinh sống và sản xuất ra một số vitamin, trong đó có vitamin K. Vitamin K được hấp thụ qua thành ruột già và đóng vai trò quan trọng trong quá trình đông máu.

Ruột già có chức năng chính là hấp thụ nước và điện giải từ chất cặn bã còn lại sau khi qua ruột non, cô đặc chất thải thành phân và lưu trữ phân cho đến khi thải ra ngoài. Ruột già không có vai trò đáng kể trong tiêu hóa và hấp thụ chất dinh dưỡng chính.

Tế bào thành, còn gọi là tế bào viền, nằm trong tuyến vị của niêm mạc dạ dày, chịu trách nhiệm tiết axit hydrochloric (HCl) vào lòng dạ dày. HCl tạo môi trường acid, hoạt hóa pepsinogen thành pepsin và tiêu diệt vi khuẩn.

Pepsin là enzyme protease chính trong dạ dày, được tiết ra dưới dạng pepsinogen không hoạt động và hoạt hóa bởi axit hydrochloric (HCl) trong dạ dày. Pepsin phân cắt protein thành các peptide nhỏ hơn.

Fructose được hấp thụ qua màng đỉnh tế bào biểu mô ruột non bằng cơ chế khuếch tán được hỗ trợ thông qua chất vận chuyển GLUT5. Khuếch tán được hỗ trợ không đòi hỏi năng lượng ATP trực tiếp, nhưng cần chất vận chuyển màng để tăng tốc độ khuếch tán.

Ống tiêu hóa bao gồm các cơ quan mà thức ăn đi qua trực tiếp: miệng, hầu họng, thực quản, dạ dày, ruột non, ruột già và hậu môn. Gan là một cơ quan phụ trợ của hệ tiêu hóa, sản xuất mật nhưng không phải là một phần của ống tiêu hóa.

Nhu động phân đoạn là các cơn co thắt cục bộ, không liên tục của cơ trơn ruột non, giúp trộn thức ăn với dịch tiêu hóa (mật, dịch tụy, dịch ruột) và tăng cường tiếp xúc giữa thức ăn và niêm mạc ruột để hấp thụ. Nhu động phân đoạn không đẩy thức ăn đi xa mà chủ yếu để trộn.

Tuyến tụy là cơ quan chính sản xuất bicarbonate (HCO3-) và tiết vào tá tràng qua ống tụy. Bicarbonate có tính kiềm, giúp trung hòa axit hydrochloric (HCl) từ dạ dày khi thức ăn (dịch vị) đi vào tá tràng, tạo môi trường pH tối ưu cho các enzyme tụy hoạt động.

Gastrin là hormone peptide được tiết ra từ tế bào G ở niêm mạc dạ dày, đặc biệt là khi có protein trong dạ dày hoặc khi thần kinh phó giao cảm được kích thích. Tác dụng chính của gastrin là kích thích tế bào thành dạ dày tiết axit hydrochloric (HCl) và pepsinogen.

Ruột non là nơi hấp thụ hầu hết các chất dinh dưỡng: carbohydrate (glucose), protein (axit amin), chất béo (axit béo và glycerol), vitamin, khoáng chất và nước. Cellulose là một loại chất xơ không tiêu hóa được, nó đi qua ruột non và phần lớn được thải ra ngoài qua phân.

Phản xạ ruột-dạ dày là một phản xạ thần kinh, khi thức ăn đi vào ruột non (đặc biệt là khi chứa nhiều axit, chất béo hoặc hypertonic), nó sẽ ức chế nhu động và tiết axit dạ dày để làm chậm quá trình đẩy thức ăn từ dạ dày xuống ruột non, giúp ruột non có đủ thời gian tiêu hóa và hấp thụ.

Yếu tố nội tại là một glycoprotein được tiết ra bởi tế bào thành dạ dày. Vitamin B12 cần liên kết với yếu tố nội tại trong dạ dày để được hấp thụ ở hồi tràng (đoạn cuối ruột non). Thiếu yếu tố nội tại dẫn đến kém hấp thụ vitamin B12, gây thiếu máu ác tính.

Hệ thần kinh ruột (ENS), còn gọi là 'bộ não thứ hai' của ruột, là một mạng lưới thần kinh phức tạp nằm trong thành ống tiêu hóa. ENS có khả năng tự chủ điều hòa nhu động ruột, tiết dịch và lưu lượng máu mà không cần sự chỉ huy trực tiếp từ hệ thần kinh trung ương. Tuy nhiên, ENS vẫn chịu ảnh hưởng điều chỉnh từ hệ thần kinh tự chủ.

Mật, do gan sản xuất và dự trữ trong túi mật, chứa muối mật giúp nhũ tương hóa chất béo trong ruột non. Quá trình này phá vỡ các giọt chất béo lớn thành các giọt nhỏ hơn, tăng diện tích bề mặt cho enzyme lipase hoạt động hiệu quả hơn.

Nhu động khối là các cơn co thắt mạnh, ít thường xuyên (1-3 lần/ngày) xảy ra ở ruột già, đặc biệt là đại tràng. Chức năng chính của nhu động khối là đẩy chất thải (phân) dọc theo ruột già về phía trực tràng để chuẩn bị cho quá trình đại tiện.

Tiêu hóa hóa học carbohydrate bắt đầu ngay ở miệng, nhờ enzyme amylase nước bọt (salivary amylase) được tiết ra từ tuyến nước bọt. Amylase nước bọt bắt đầu phân cắt tinh bột thành các đường đôi (maltose).

Secretin là hormone peptide được tiết ra từ tế bào S ở niêm mạc tá tràng khi pH trong tá tràng giảm xuống (do dịch vị axit từ dạ dày). Tác dụng chính của secretin là kích thích tuyến tụy tiết ra dịch tụy giàu bicarbonate (HCO3-) để trung hòa axit trong tá tràng.

pH acid (1.5-3.5) trong dạ dày, chủ yếu do axit hydrochloric (HCl) tiết ra, có vai trò quan trọng trong việc tiêu diệt hầu hết vi khuẩn và các vi sinh vật khác có trong thức ăn, bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng đường tiêu hóa.

Cholecystokinin (CCK) là hormone peptide được tiết ra từ tế bào I ở niêm mạc tá tràng và hỗng tràng khi có chất béo và protein trong ruột non. CCK kích thích túi mật co bóp giải phóng mật, và kích thích tuyến tụy ngoại tiết giải phóng enzyme tụy vào ruột non, hỗ trợ tiêu hóa chất béo và protein.

Tuyến tụy ngoại tiết bao gồm các tế bào acinar, chúng tập trung thành các nang tuyến (acini). Tế bào acinar chịu trách nhiệm sản xuất và tiết ra các enzyme tiêu hóa khác nhau (như amylase tụy, lipase tụy, protease tụy) vào ống tụy để đổ vào ruột non.

Protease là nhóm enzyme tiêu hóa protein. Trypsin, chymotrypsin và carboxypeptidase là các protease chính được tiết ra từ tuyến tụy. Amylase là enzyme tiêu hóa carbohydrate (tinh bột), không phải protease.

Ợ nóng xảy ra khi van tâm vị, van giữa thực quản và dạ dày, không đóng kín hoàn toàn, cho phép dịch vị dạ dày có tính axit trào ngược lên thực quản. Axit này gây kích ứng niêm mạc thực quản, tạo cảm giác nóng rát khó chịu ở ngực.

Lipase tụy là một enzyme quan trọng được tiết ra từ tuyến tụy vào ruột non, có vai trò chính trong việc tiêu hóa lipid (chất béo). Lipase tụy thủy phân triglyceride thành monoglyceride và axit béo.

Van hồi tràng nằm ở vị trí nối giữa hồi tràng (đoạn cuối ruột non) và manh tràng (đoạn đầu ruột già). Chức năng chính của van hồi tràng là ngăn chặn sự trào ngược chất chứa (đặc biệt là vi khuẩn) từ ruột già trở lại ruột non, duy trì sự khác biệt về môi trường vi sinh vật giữa hai đoạn ruột.

Chức năng chính của hệ tiêu hóa là phân hủy thức ăn thành các phân tử nhỏ (như glucose, axit amin, axit béo) để cơ thể có thể hấp thụ và sử dụng cho năng lượng, tăng trưởng và sửa chữa tế bào.

Diện tích bề mặt hấp thụ ở ruột non được tăng lên đáng kể nhờ ba cấu trúc: nếp gấp vòng của niêm mạc, nhung mao (các ngón tay nhô vào lòng ruột) và vi nhung mao (các nếp gấp nhỏ trên màng tế bào biểu mô của nhung mao). Lớp cơ dọc là một lớp cơ trơn bên ngoài, tham gia vào nhu động ruột, không trực tiếp tăng diện tích hấp thụ.