Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Phôi thai học – Đề 10

Ngoại bì phôi là nguồn gốc của hệ thần kinh (trung ương và ngoại biên), biểu bì da và các phần phụ của da (tóc, móng), men răng và tuyến yên. Hệ tuần hoàn và trung bì có nguồn gốc từ trung bì, hệ tiêu hóa và hô hấp có nguồn gốc từ nội bì.

Nội bì phôi là nguồn gốc của lớp lót biểu mô của đường tiêu hóa, đường hô hấp, bàng quang, niệu đạo, và các tuyến liên quan đến đường tiêu hóa như gan, tụy, túi mật.

Nhau thai đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sự phát triển của thai nhi bằng cách cung cấp dinh dưỡng và oxy, loại bỏ chất thải, sản xuất hormone (như hCG, estrogen, progesterone) để duy trì thai kỳ, và cung cấp một hàng rào bảo vệ một phần cho thai nhi.

Chọc dò dịch ối (amniocentesis) và sinh thiết gai nhau (chorionic villus sampling - CVS) là các phương pháp chẩn đoán trước sinh xâm lấn, có nguy cơ gây sảy thai nhất định (dù thấp). Siêu âm và xét nghiệm máu mẹ là các phương pháp không xâm lấn và an toàn hơn.

Vùng hoạt động phân cực (ZPA) là một vùng tín hiệu nằm ở phía sau của mầm chi, tiết ra yếu tố hình thái Sonic hedgehog (Shh). Shh đóng vai trò quan trọng trong việc quy định sự phát triển chiều trước-sau (ngón cái đến ngón út/ngón chân út) của chi.

Tế bào gốc là những tế bào chưa biệt hóa, có khả năng tự làm mới (self-renewal) và biệt hóa thành nhiều loại tế bào chuyên biệt khác nhau. Chúng đóng vai trò quan trọng trong phát triển phôi, duy trì và sửa chữa mô trong cơ thể trưởng thành.

Tế bào mào thần kinh có nguồn gốc từ ngoại bì thần kinh, tại rìa của tấm thần kinh khi ống thần kinh đóng lại. Chúng di cư khắp cơ thể và biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau, bao gồm tế bào thần kinh ngoại biên, tế bào Schwann, tế bào sắc tố, sụn và xương mặt.

Màng đệm là màng thai ngoài cùng, bao bọc phôi và các màng thai khác. Nó được hình thành từ hai lớp: tế bào lá nuôi (trophoblast) có nguồn gốc từ phôi và trung bì ngoài phôi có nguồn gốc từ trung bì phôi ngoài. Màng đệm góp phần hình thành nhau thai.

Apoptosis là quá trình chết tế bào theo chương trình, đóng vai trò quan trọng trong phát triển phôi để loại bỏ các tế bào không cần thiết (ví dụ, các tế bào giữa các ngón tay trong quá trình hình thành ngón tay), các tế bào bất thường, và giúp định hình các cấu trúc và cơ quan.

Ống thần kinh, tiền thân của hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống), được hình thành từ ngoại bì phôi. Cụ thể, từ phần ngoại bì thần kinh (neuroectoderm).

Cửa sổ phát triển (hay giai đoạn nhạy cảm) là khoảng thời gian cụ thể trong quá trình phát triển phôi, khi một cơ quan hoặc hệ thống đang phát triển nhanh chóng và đặc biệt nhạy cảm với các tác động từ môi trường, đặc biệt là các tác nhân gây quái thai. Tổn thương trong giai đoạn này có thể gây dị tật bẩm sinh nghiêm trọng.

Trong IVF, phôi thường được nuôi cấy trong ống nghiệm đến giai đoạn phôi nang (blastocyst), thường là khoảng 5-6 ngày sau thụ tinh, trước khi được chuyển vào tử cung người mẹ. Giai đoạn phôi nang có tỷ lệ làm tổ thành công cao hơn.

Ba lá phôi chính hình thành trong quá trình phôi vị là ngoại bì (ectoderm), trung bì (mesoderm) và nội bì (endoderm). 'Nguyên bì' không phải là một lớp mầm phôi thai chính thức.

Phản ứng vỏ trứng là một loạt các sự kiện xảy ra sau khi tinh trùng đầu tiên thụ tinh thành công với trứng. Mục đích chính là tạo ra một hàng rào ngăn chặn sự xâm nhập của các tinh trùng khác, đảm bảo chỉ có một tinh trùng thụ tinh với trứng, tránh hiện tượng đa thụ tinh có thể dẫn đến phôi bất thường.

Giai đoạn thai nhi (fetal period) bắt đầu từ tuần thứ 9 của thai kỳ cho đến khi sinh. Giai đoạn này đặc trưng bởi sự tăng trưởng nhanh chóng về kích thước của thai nhi, sự hoàn thiện và biệt hóa chức năng của các cơ quan đã hình thành trong giai đoạn phôi.

Dị tật ống thần kinh xảy ra khi ống thần kinh không đóng kín hoàn toàn trong quá trình hình thành ống thần kinh (neurulation), thường xảy ra trong 3-4 tuần đầu tiên của thai kỳ. Tật nứt đốt sống và tật vô não (anencephaly) là các ví dụ về dị tật ống thần kinh.

Phôi tiền làm tổ bao gồm các giai đoạn từ thụ tinh đến khi phôi nang bám vào thành tử cung (làm tổ). Sự tạo phôi vị là giai đoạn tiếp theo, đánh dấu sự hình thành ba lá phôi, xảy ra sau khi phôi đã làm tổ.

Gen homeobox (Hox genes) là các gen điều hòa chính, đóng vai trò quan trọng trong việc xác định trục trước-sau của cơ thể và quy định vị trí và bản sắc của các phần cơ thể dọc theo trục này. Chúng kiểm soát sự biểu hiện của các gen khác để định hình cấu trúc cơ thể.

Dây rốn thường chứa ba mạch máu chính: một tĩnh mạch rốn (umbilical vein) mang máu giàu oxy và dinh dưỡng từ nhau thai về thai nhi, và hai động mạch rốn (umbilical arteries) mang máu nghèo oxy và chất thải từ thai nhi đến nhau thai.

Hội chứng Down thường phát sinh do sự không phân ly nhiễm sắc thể (nondisjunction) trong quá trình giảm phân tạo giao tử (trứng hoặc tinh trùng) ở bố hoặc mẹ, dẫn đến giao tử có thêm một nhiễm sắc thể số 21. Khi thụ tinh, hợp tử sẽ có ba nhiễm sắc thể số 21 (trisomy 21).

Biệt hóa tế bào là quá trình mà các tế bào ít chuyên biệt trở nên chuyên biệt hơn về cấu trúc và chức năng. Trong phát triển phôi, các tế bào gốc đa năng dần dần biệt hóa thành các loại tế bào chuyên biệt khác nhau (tế bào thần kinh, tế bào cơ, tế bào biểu mô, v.v.) để tạo thành các mô và cơ quan.

Bổ sung axit folic trước và trong giai đoạn đầu thai kỳ đã được chứng minh là giảm đáng kể nguy cơ dị tật ống thần kinh (như tật nứt đốt sống và tật vô não) ở thai nhi.

Chất gây quái thai là bất kỳ tác nhân nào từ môi trường (hóa chất, thuốc, virus, bức xạ, v.v.) có thể gây ra dị tật bẩm sinh hoặc các bất thường phát triển khác khi phôi hoặc thai nhi tiếp xúc với chúng trong giai đoạn phát triển nhạy cảm.

Toàn năng (totipotency) là khả năng cao nhất của tế bào gốc, đặc trưng cho hợp tử và các tế bào phôi sớm (tế bào phôi dâu). Tế bào toàn năng có thể phát triển thành một cá thể hoàn chỉnh, bao gồm tất cả các loại tế bào của cơ thể và các mô ngoài phôi như nhau thai.

Cảm ứng phôi là quá trình trong đó một nhóm tế bào hoặc mô (tác nhân cảm ứng) tác động lên một nhóm tế bào hoặc mô khác (mô phản ứng), làm thay đổi số phận phát triển của mô phản ứng. Đây là một cơ chế quan trọng trong việc định hình và biệt hóa các mô và cơ quan trong quá trình phát triển phôi.

Các yếu tố ngoại sinh ảnh hưởng đến sự phát triển phôi bao gồm các chất gây quái thai, dinh dưỡng của mẹ, môi trường tử cung (nhiệt độ, áp suất, v.v.). Đột biến gen là yếu tố nội sinh (bên trong tế bào), thuộc về bộ gen của phôi.

Tim phát triển từ trung mô tim sinh tim (cardiogenic mesoderm), một vùng trung bì đặc biệt nằm ở vùng đầu phôi. Các tế bào trung mô tim sinh tim di chuyển và hợp nhất để tạo thành ống tim nguyên thủy, sau đó phát triển thành tim hoàn chỉnh.

Trung bì phôi là nguồn gốc của nhiều mô và cơ quan quan trọng, bao gồm cơ xương, xương, sụn, mô liên kết, hệ tuần hoàn (tim, mạch máu), hệ tiết niệu, và hệ sinh dục. Biểu mô ruột có nguồn gốc từ nội bì phôi.

Nước ối bao quanh thai nhi trong túi ối, có chức năng chính là bảo vệ thai nhi khỏi các va đập cơ học, cho phép thai nhi tự do di chuyển để phát triển cơ xương khớp, và duy trì nhiệt độ ổn định cho môi trường phát triển.

Giới tính sinh học của người được quyết định chủ yếu bởi nhiễm sắc thể giới tính. Sự hiện diện của nhiễm sắc thể Y (đặc biệt là gen SRY trên nhiễm sắc thể Y) quyết định sự phát triển theo hướng nam. Nữ giới có cặp nhiễm sắc thể XX, nam giới có cặp nhiễm sắc thể XY.