Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Miễn dịch – Nhiễm trùng – Đề 14

Đại thực bào và bạch cầu trung tính là các tế bào thực bào chuyên biệt, chúng nhận diện, nuốt và tiêu hóa các tác nhân gây bệnh, cũng như loại bỏ các mảnh vụn tế bào trong quá trình phản ứng miễn dịch và duy trì sự cân bằng nội môi.

Tế bào trình diện kháng nguyên (APCs), đặc biệt là tế bào đuôi gai, đóng vai trò quan trọng như cầu nối giữa miễn dịch không đặc hiệu và miễn dịch đặc hiệu. APCs bắt giữ và xử lý kháng nguyên trong bối cảnh phản ứng miễn dịch không đặc hiệu ban đầu, sau đó trình diện kháng nguyên cho tế bào lympho T (tế bào của miễn dịch đặc hiệu) ở hạch bạch huyết, khởi động phản ứng miễn dịch đặc hiệu.

Xét nghiệm ELISA là một kỹ thuật miễn dịch enzyme phổ biến được sử dụng để phát hiện và định lượng kháng thể hoặc kháng nguyên đặc hiệu trong mẫu bệnh phẩm (ví dụ, máu, dịch). ELISA dựa trên nguyên tắc phản ứng kháng nguyên-kháng thể và sử dụng enzyme để tạo ra tín hiệu có thể đo lường được, giúp xác định sự hiện diện và nồng độ của chất cần tìm.

Hệ thống bổ thể là một phần quan trọng của hệ miễn dịch không đặc hiệu (bẩm sinh). Nó bao gồm một loạt protein huyết tương hoạt động theo chuỗi phản ứng. Hệ thống bổ thể có nhiều chức năng, bao gồm tăng cường phản ứng viêm, opson hóa (tạo điều kiện cho thực bào) và ly giải trực tiếp vi khuẩn gây bệnh.

Tế bào trình diện kháng nguyên (Antigen-Presenting Cells - APCs) như tế bào đuôi gai, đại thực bào và tế bào B chuyên biệt trong việc bắt giữ, xử lý và trình diện kháng nguyên (thường là các peptide kháng nguyên) trên bề mặt tế bào của chúng, kết hợp với phân tử MHC (Major Histocompatibility Complex), cho tế bào lympho T. Quá trình này kích hoạt tế bào lympho T và khởi động phản ứng miễn dịch đặc hiệu.

Phản ứng miễn dịch thứ phát (phản ứng tăng cường) xảy ra khi cơ thể tái tiếp xúc với cùng một kháng nguyên đã gặp trước đó. Nhờ trí nhớ miễn dịch đã được thiết lập trong phản ứng nguyên phát, phản ứng thứ phát diễn ra nhanh hơn, mạnh hơn và kéo dài hơn do có sẵn các tế bào nhớ (tế bào B nhớ và tế bào T nhớ) đã được mẫn cảm với kháng nguyên đó.

Các tác nhân gây bệnh, đặc biệt là virus và vi khuẩn, có thể phát triển các cơ chế 'thoát khỏi miễn dịch' để tồn tại và gây bệnh trong vật chủ. Các cơ chế này bao gồm ức chế hoạt động của hệ miễn dịch vật chủ, thay đổi kháng nguyên bề mặt để tránh bị kháng thể và tế bào miễn dịch nhận diện, hoặc ẩn náu trong tế bào để tránh sự tấn công của hệ miễn dịch.

Vaccine chứa kháng nguyên (có thể là virus hoặc vi khuẩn đã chết hoặc suy yếu, hoặc một phần của chúng) để kích thích hệ miễn dịch tạo ra phản ứng miễn dịch ban đầu và hình thành trí nhớ miễn dịch. Khi cơ thể gặp lại tác nhân gây bệnh thực sự trong tương lai, hệ miễn dịch sẽ phản ứng nhanh chóng và mạnh mẽ hơn, ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ bệnh tật.

Phản ứng ghép chống chủ (GVHD) xảy ra khi tế bào miễn dịch (tế bào T) có trong mảnh ghép (ví dụ, tế bào gốc tạo máu từ người hiến) nhận diện các tế bào và mô của người nhận là 'lạ' và tấn công chúng. GVHD là một biến chứng nghiêm trọng sau ghép tế bào gốc tạo máu, đặc biệt là ghép tủy xương.

Ức chế miễn dịch là cần thiết sau ghép tạng để ngăn chặn hệ miễn dịch của người nhận đào thải cơ quan được ghép. Thuốc ức chế miễn dịch được sử dụng để giảm hoạt động của hệ miễn dịch, giúp cơ thể chấp nhận cơ quan lạ. Tuy nhiên, ức chế miễn dịch cũng làm tăng nguy cơ nhiễm trùng cơ hội.

Tế bào lympho B là tế bào chính chịu trách nhiệm sản xuất kháng thể. Khi được kích hoạt bởi kháng nguyên, tế bào B biệt hóa thành tế bào plasma và tiết ra kháng thể đặc hiệu để trung hòa hoặc loại bỏ kháng nguyên đó.

Liệu pháp ức chế miễn dịch được sử dụng để ức chế hoặc giảm hoạt động của hệ miễn dịch. Mục tiêu chính là kiểm soát các bệnh tự miễn (trong đó hệ miễn dịch tấn công cơ thể), ngăn chặn thải ghép tạng sau phẫu thuật cấy ghép, hoặc điều trị các tình trạng viêm quá mức. Tuy nhiên, ức chế miễn dịch có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.

Bệnh tự miễn là tình trạng rối loạn miễn dịch, trong đó hệ miễn dịch mất khả năng phân biệt 'bản thân' và 'không phải bản thân', dẫn đến việc tấn công nhầm vào các tế bào và mô khỏe mạnh của chính cơ thể. Ví dụ như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống.

Virus HIV (Human Immunodeficiency Virus) tấn công và phá hủy tế bào lympho T hỗ trợ (Th), còn gọi là tế bào CD4+. Tế bào CD4+ đóng vai trò trung tâm trong điều phối hệ miễn dịch. Sự suy giảm số lượng và chức năng của tế bào CD4+ dẫn đến suy giảm hệ miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội và ung thư, gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS).

Kháng thể IgA là loại kháng thể chính được tìm thấy trong dịch tiết niêm mạc. IgA đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ bề mặt niêm mạc khỏi sự xâm nhập của tác nhân gây bệnh, đặc biệt là ở đường hô hấp, tiêu hóa và trong sữa mẹ, bảo vệ trẻ sơ sinh.

Đối với nhiễm trùng nội bào, trong đó tác nhân gây bệnh (ví dụ, virus) xâm nhập và nhân lên bên trong tế bào cơ thể, phản ứng miễn dịch tế bào đóng vai trò chính. Tế bào lympho T gây độc (Tc) có thể nhận diện và tiêu diệt các tế bào bị nhiễm virus, loại bỏ ổ nhiễm trùng. Trong khi đó, miễn dịch dịch thể với kháng thể hiệu quả hơn đối với nhiễm trùng ngoại bào (vi khuẩn, độc tố) nằm ngoài tế bào.

Tế bào mast chứa các hạt chứa histamine và các chất trung gian hóa học khác. Khi tế bào mast được kích hoạt bởi kháng nguyên (chất gây dị ứng) trong phản ứng dị ứng, chúng giải phóng histamine và các chất khác, gây ra các triệu chứng dị ứng như giãn mạch, tăng tính thấm thành mạch, co thắt phế quản.

Hạch bạch huyết là các cơ quan lympho thứ cấp, phân bố khắp cơ thể dọc theo mạch bạch huyết. Chúng có vai trò quan trọng trong hệ miễn dịch: lọc dịch bạch huyết để loại bỏ tác nhân gây bệnh và mảnh vụn tế bào, chứa các tế bào miễn dịch (tế bào lympho, đại thực bào) và là nơi tế bào miễn dịch tương tác với kháng nguyên và khởi động phản ứng miễn dịch.

Sốt là sự tăng nhiệt độ cơ thể do sự tác động của pyrogen. Pyrogen có thể là nội sinh (do tế bào miễn dịch sản xuất, ví dụ cytokine) hoặc ngoại sinh (từ tác nhân gây bệnh). Pyrogen tác động lên vùng dưới đồi của não, làm tăng điểm đặt nhiệt độ cơ thể, gây ra sốt. Sốt có thể giúp tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch và ức chế sự phát triển của một số tác nhân gây bệnh.

Kháng kháng sinh là tình trạng vi khuẩn trở nên không còn nhạy cảm hoặc đề kháng với tác dụng của kháng sinh. Vi khuẩn kháng kháng sinh có thể tồn tại và tiếp tục phát triển ngay cả khi có sự hiện diện của kháng sinh mà trước đây có thể tiêu diệt hoặc ức chế chúng. Kháng kháng sinh là một vấn đề y tế công cộng nghiêm trọng, làm giảm hiệu quả điều trị nhiễm trùng và gây khó khăn trong kiểm soát bệnh tật.

Phản ứng viêm là một thành phần của hệ miễn dịch không đặc hiệu (bẩm sinh). Đặc điểm chính của nó là sự tăng lưu lượng máu, sự di chuyển của tế bào miễn dịch (như bạch cầu) và các chất trung gian hóa học đến vị trí nhiễm trùng hoặc tổn thương, gây ra các dấu hiệu như sưng, nóng, đỏ, đau.

Interferon là một nhóm cytokine được sản xuất bởi tế bào để đáp ứng với sự nhiễm trùng virus. Interferon có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus trong tế bào bị nhiễm bệnh và kích thích hệ miễn dịch để chống lại virus. Có nhiều loại interferon như interferon alpha, beta và gamma, mỗi loại có chức năng và nguồn gốc tế bào khác nhau.

Da và niêm mạc đóng vai trò là hàng rào vật lý và hóa học, ngăn chặn sự xâm nhập ban đầu của tác nhân gây bệnh. Đây là tuyến phòng thủ đầu tiên của hệ miễn dịch không đặc hiệu.

Miễn dịch chủ động phát triển khi cơ thể tự sản xuất kháng thể hoặc tế bào miễn dịch sau khi tiếp xúc với kháng nguyên (ví dụ, qua nhiễm trùng hoặc tiêm vaccine). Miễn dịch thụ động xảy ra khi cơ thể nhận kháng thể hoặc tế bào miễn dịch đã được tạo ra từ nguồn bên ngoài (ví dụ, qua sữa mẹ hoặc tiêm huyết thanh kháng thể).

Trong quá trình nhiễm trùng, đặc biệt là nhiễm trùng do vi khuẩn, cơ thể thường phản ứng bằng cách tăng sản xuất và giải phóng bạch cầu vào máu để chống lại tác nhân gây bệnh. Hiện tượng này gọi là tăng bạch cầu (leukocytosis) và là một dấu hiệu phổ biến của nhiễm trùng.

Phản ứng quá mẫn (dị ứng) là tình trạng hệ miễn dịch phản ứng quá mức và không phù hợp với các kháng nguyên vô hại từ môi trường, thường được gọi là chất gây dị ứng (ví dụ, phấn hoa, bụi nhà, thức ăn). Phản ứng này có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ (hắt hơi, ngứa) đến nặng (sốc phản vệ).

Tế bào lympho T gây độc (Tc), còn gọi là tế bào CD8+, có chức năng chính là nhận diện và tiêu diệt các tế bào cơ thể bị nhiễm virus, tế bào ung thư hoặc tế bào bị tổn thương. Chúng giải phóng các chất độc tế bào để gây chết tế bào đích.

Trong phản ứng miễn dịch nguyên phát, kháng thể IgM thường là loại kháng thể đầu tiên được sản xuất với nồng độ cao. Sau đó, nồng độ IgM giảm dần và IgG bắt đầu tăng lên, trở thành kháng thể chủ yếu trong phản ứng miễn dịch thứ phát và duy trì miễn dịch lâu dài.

Kháng sinh là thuốc dùng để điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn bằng cách tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Kháng virus là thuốc dùng để điều trị nhiễm trùng do virus bằng cách ức chế sự nhân lên của virus trong tế bào. Kháng sinh không có tác dụng đối với virus và ngược lại.

Sử dụng kháng sinh hợp lý là rất quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu nguy cơ kháng kháng sinh. Nguyên tắc chính bao gồm: chỉ sử dụng kháng sinh khi thực sự cần thiết (cho nhiễm trùng do vi khuẩn, không phải virus), chọn kháng sinh phù hợp với loại vi khuẩn gây bệnh (nếu xác định được), sử dụng đúng liều lượng, đường dùng và đủ thời gian theo chỉ định của bác sĩ, và tránh lạm dụng hoặc tự ý sử dụng kháng sinh.