Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lý thuyết dịch – Đề 9

Dịch thuật cộng đồng là hình thức dịch thuật phi lợi nhuận, thường được thực hiện bởi các thành viên cộng đồng ngôn ngữ để hỗ trợ giao tiếp, chia sẻ thông tin và kiến thức trong cộng đồng đó. Nó thường dựa trên tinh thần tình nguyện và hợp tác.

Lý thuyết dịch thuật hậu cấu trúc, đặc biệt là các lý thuyết giải cấu trúc, nhấn mạnh tính chủ quan và vai trò diễn giải của người dịch, cho rằng không có một bản dịch 'trung thành' tuyệt đối và người dịch luôn mang dấu ấn cá nhân vào bản dịch.

Sự tương đồng tuyệt đối về văn hóa giữa các cộng đồng ngôn ngữ là điều không tồn tại. Sự khác biệt văn hóa là một thách thức lớn trong dịch thuật, đòi hỏi người dịch phải hiểu và chuyển tải các yếu tố văn hóa phù hợp.

Dịch thuật trung gian là quá trình dịch văn bản từ ngôn ngữ nguồn sang ngôn ngữ đích thông qua một ngôn ngữ thứ ba, gọi là ngôn ngữ trung gian hoặc ngôn ngữ cầu nối. Phương pháp này thường được sử dụng khi không có đủ người dịch trực tiếp giữa ngôn ngữ nguồn và đích, hoặc khi ngôn ngữ trung gian có nhiều tài liệu tham khảo hơn.

Bản địa hóa không chỉ đơn thuần là dịch thuật. Nó bao gồm việc điều chỉnh toàn diện sản phẩm hoặc nội dung (bao gồm cả văn bản, hình ảnh, giao diện người dùng,...) để phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ và các quy chuẩn của thị trường mục tiêu.

Mượn từ là một chiến lược dịch thuật trong đó người dịch sử dụng trực tiếp từ ngữ từ ngôn ngữ nguồn trong bản dịch, thường là khi không có từ tương đương phù hợp hoặc khi từ gốc mang ý nghĩa văn hóa đặc trưng. Các từ mượn thường được phiên âm hoặc chuyển tự để phù hợp với hệ thống âm vị và chữ viết của ngôn ngữ đích.

Tương đương chức năng, tương tự như tương đương động, nhấn mạnh việc bản dịch phải có cùng chức năng giao tiếp và tác động tương tự như văn bản gốc đối với độc giả mục tiêu. Điều này có nghĩa là tập trung vào ý nghĩa, mục đích và hiệu quả giao tiếp, hơn là chỉ hình thức ngôn ngữ.

Tính hữu dụng dịch thuật là một khái niệm lý thuyết, đánh giá khả năng một văn bản có thể được dịch thành công. Một văn bản có tính hữu dụng dịch thuật cao khi nó có thể được chuyển ngữ một cách hiệu quả mà không làm mất đi ý nghĩa cốt lõi.

Số lượng từ trong bản dịch không phải là tiêu chí đánh giá chất lượng. Chất lượng dịch thuật tập trung vào việc bản dịch có truyền tải chính xác ý nghĩa của văn bản gốc, dễ hiểu, tự nhiên, và phù hợp với mục đích giao tiếp và độc giả mục tiêu hay không.

Glocalization là sự kết hợp của 'globalization' (toàn cầu hóa) và 'localization' (bản địa hóa). Nó đề cập đến việc phát triển hoặc điều chỉnh sản phẩm hoặc dịch vụ để phân phối trên toàn cầu, nhưng đồng thời điều chỉnh chúng cho phù hợp với thị trường địa phương hoặc khu vực cụ thể.

Dịch giả hữu hình, ngược lại với dịch giả hình bóng, là người dịch chấp nhận và thể hiện sự can thiệp của mình vào văn bản dịch. Họ không cố gắng làm cho bản dịch trở nên 'vô hình', mà xem bản dịch là một sản phẩm sáng tạo mang dấu ấn cá nhân và quan điểm của người dịch.

Phỏng dịch là một phương pháp dịch tự do hơn cả dịch tự do. Nó thường được sử dụng trong dịch văn học, đặc biệt là kịch hoặc thơ, khi cần thay đổi cốt truyện, nhân vật, bối cảnh,... để tác phẩm phù hợp hơn với văn hóa và khán giả mục tiêu, đôi khi rất khác biệt so với bản gốc.

Lỗi diễn giải sai xảy ra khi người dịch không hiểu đúng ý nghĩa, thông điệp hoặc sắc thái của văn bản gốc. Điều này có thể do hạn chế về kiến thức ngôn ngữ nguồn, văn hóa nguồn, hoặc khả năng phân tích văn bản.

Kiểm soát chất lượng dịch thuật là quá trình đánh giá bản dịch dựa trên các tiêu chí khách quan và chủ quan để xác định xem bản dịch có đạt yêu cầu chất lượng hay không. Các tiêu chí này có thể liên quan đến độ chính xác, sự rõ ràng, phong cách, tính phù hợp văn hóa,...

Dịch giả hình bóng là một khái niệm chỉ người dịch cố gắng tạo ra bản dịch mượt mà, tự nhiên, không 'gượng gạo' dịch, khiến độc giả quên rằng mình đang đọc một bản dịch. Họ cố gắng làm cho sự can thiệp của mình trở nên 'vô hình'.

Dịch đen, hay còn gọi là dịch word-for-word, cố gắng bám sát cấu trúc và từ vựng gốc, đôi khi dẫn đến bản dịch không tự nhiên hoặc khó hiểu trong ngôn ngữ đích.

Phân tích văn bản nguồn tập trung vào chính văn bản gốc: mục đích, phong cách, thông điệp, bối cảnh. Độc giả mục tiêu của bản dịch là yếu tố quan trọng trong giai đoạn lập kế hoạch dịch và lựa chọn chiến lược dịch, nhưng không thuộc phạm vi phân tích văn bản nguồn.

Thuyết bất định dịch của Quine cho rằng, do tính chất đa nghĩa của ngôn ngữ và sự khác biệt về hệ quy chiếu giữa các nền văn hóa, luôn tồn tại nhiều cách dịch khác nhau cho một văn bản, và không có một bản dịch nào là 'duy nhất đúng' hoặc 'tốt nhất tuyệt đối'.

Lý thuyết Skopos, hay Lý thuyết Mục đích, là nền tảng của dịch thuật định hướng mục tiêu. Theo lý thuyết này, mục đích của bản dịch (skopos) là yếu tố quan trọng nhất, quyết định các quyết định dịch của người dịch. Bản dịch phải phục vụ mục đích cụ thể của nó trong tình huống giao tiếp cụ thể.

Đơn vị dịch không cố định ở một cấp độ ngôn ngữ cụ thể (từ, cụm từ, câu). Nó linh hoạt, thay đổi tùy theo ngữ cảnh và là phần ngôn ngữ mà người dịch xử lý cùng một lúc để đảm bảo truyền đạt ý nghĩa chính xác.

Dịch máy đã có những bước tiến lớn, đặc biệt là với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và mạng nơ-ron. Tuy nhiên, mặc dù hữu ích trong nhiều tình huống, đặc biệt là dịch nhanh các văn bản thông thường, dịch máy vẫn chưa thể hoàn toàn thay thế con người, nhất là trong các lĩnh vực đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về ngôn ngữ, văn hóa và ngữ cảnh.

Ngoại hóa là chiến lược dịch thuật cố gắng giữ lại càng nhiều yếu tố văn hóa, ngôn ngữ đặc trưng của văn bản gốc càng tốt, ngay cả khi điều này làm cho bản dịch trở nên ít quen thuộc hoặc khó đọc hơn đối với độc giả mục tiêu. Mục tiêu là giới thiệu văn hóa gốc đến độc giả đích.

Lỗi thêm thông tin xảy ra khi người dịch đưa vào bản dịch những thông tin, ý tưởng, hoặc chi tiết không có trong văn bản gốc. Đây là lỗi sai sót về độ trung thành, làm sai lệch nội dung và thông điệp của văn bản gốc.

Lý thuyết Skopos, hay còn gọi là 'Lý thuyết Mục đích', nhấn mạnh rằng mục đích của bản dịch (skopos) là yếu tố quyết định các chiến lược dịch, vượt lên trên sự tương đương ngôn ngữ đơn thuần.

Vấn đề dịch thuật đề cập đến những khía cạnh cụ thể của văn bản nguồn mà việc dịch chúng đòi hỏi người dịch phải đưa ra quyết định phức tạp, cân nhắc nhiều yếu tố để đạt được bản dịch tốt nhất.

Tương đương động, hay còn gọi là tương đương chức năng, tập trung vào việc truyền tải ý nghĩa và tác động của văn bản nguồn đến độc giả mục tiêu một cách tự nhiên và dễ hiểu, tương tự như cách độc giả nguồn đã trải nghiệm.

Can thiệp ngôn ngữ nguồn là lỗi dịch khi người dịch vô tình hoặc cố ý đưa cấu trúc ngữ pháp, từ vựng hoặc phong cách diễn đạt của ngôn ngữ nguồn vào bản dịch, làm cho bản dịch nghe 'lạ tai', không tự nhiên, hoặc thậm chí khó hiểu đối với người bản ngữ ngôn ngữ đích.

Thuần hóa là một chiến lược dịch thuật làm cho văn bản dịch trở nên quen thuộc và dễ tiếp cận với độc giả mục tiêu bằng cách điều chỉnh các yếu tố văn hóa, ngôn ngữ để phù hợp với văn hóa đích. Điều này đôi khi dẫn đến việc lược bỏ hoặc thay đổi một số yếu tố văn hóa gốc.

Tương đương ở cấp độ từ chỉ đơn thuần tìm từ tương ứng trong ngôn ngữ đích cho từng từ trong ngôn ngữ nguồn. Tương đương ở cấp độ văn bản phức tạp hơn, xem xét sự mạch lạc, liên kết, cấu trúc và phong cách của toàn bộ văn bản dịch để đảm bảo nó hoạt động như một văn bản hoàn chỉnh trong ngôn ngữ đích.

Mất mát và bù đắp là khái niệm quan trọng trong dịch thuật. Do sự khác biệt giữa các ngôn ngữ và văn hóa, đôi khi không thể chuyển tải hoàn toàn một số yếu tố của văn bản gốc. Khi đó, người dịch có thể chấp nhận 'mất mát' ở một khía cạnh nào đó, nhưng cố gắng 'bù đắp' bằng cách làm nổi bật hoặc điều chỉnh ở những khía cạnh khác để đảm bảo hiệu quả giao tiếp tổng thể.