Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lịch sử các học thuyết kinh tế – Đề 3

Đường cong Phillips mô tả mối quan hệ nghịch biến ngắn hạn giữa tỷ lệ thất nghiệp và tỷ lệ lạm phát. Khi thất nghiệp thấp, lạm phát có xu hướng cao hơn, và ngược lại. Tuy nhiên, mối quan hệ này có thể không ổn định trong dài hạn và chịu ảnh hưởng của kỳ vọng lạm phát.

Kinh tế học Keynes, phát triển trong bối cảnh Đại khủng hoảng, tập trung vào vai trò của tổng cầu trong việc quyết định mức sản lượng và việc làm, và đề xuất chính phủ nên can thiệp để kích thích tổng cầu trong thời kỳ suy thoái.

Kinh tế học cổ điển, đặc biệt là các nhà kinh tế như Adam Smith và David Ricardo, đã phát triển lý thuyết giá trị lao động, cho rằng lao động là cơ sở để xác định giá trị hàng hóa.

Chủ nghĩa trọng nông tin rằng nông nghiệp và đất đai là nguồn gốc duy nhất tạo ra 'sản phẩm thuần túy' hay của cải thực sự của xã hội, khác biệt với sản xuất và thương mại.

Ngoại ứng (hoặc tác động ngoại lai) xảy ra khi hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng của một cá nhân hoặc doanh nghiệp tạo ra chi phí hoặc lợi ích cho bên thứ ba mà không được phản ánh trong giá thị trường của hàng hóa hoặc dịch vụ đó. Ví dụ điển hình là ô nhiễm môi trường, là một ngoại ứng tiêu cực.

Phân tích chi phí-lợi ích là một công cụ chủ yếu trong kinh tế học tân cổ điển. Nó được sử dụng để đánh giá các quyết định kinh tế bằng cách so sánh tổng chi phí và tổng lợi ích của một hành động hoặc dự án, nhằm tối đa hóa hiệu quả và lợi ích ròng.

Cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009 đã làm suy yếu niềm tin vào thị trường tự do tự điều chỉnh và làm sống lại sự quan tâm đến kinh tế học Keynes, vì lý thuyết Keynes nhấn mạnh vai trò của tổng cầu và sự cần thiết can thiệp của chính phủ trong thời kỳ suy thoái để kích thích kinh tế và ngăn chặn suy thoái sâu hơn.

Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo cho thấy các quốc gia có thể hưởng lợi từ thương mại quốc tế bằng cách chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội thấp hơn, ngay cả khi họ có thể sản xuất mọi thứ hiệu quả hơn các quốc gia khác.

Kinh tế học hành vi phê phán giả định về tính duy lý hoàn toàn của con người trong kinh tế học truyền thống. Nó nghiên cứu cách các yếu tố tâm lý, cảm xúc, và nhận thức có thể ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của con người, dẫn đến các hành vi không hoàn toàn duy lý và lệch lạc so với dự đoán của mô hình kinh tế truyền thống.

Kinh tế học chuẩn tắc liên quan đến các phán đoán giá trị, quan điểm đạo đức và mục tiêu chính sách. Nó tập trung vào việc 'nên là' của các vấn đề kinh tế, đưa ra các khuyến nghị và đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn đạo đức và công bằng xã hội, khác với kinh tế học thực chứng mô tả 'là gì' một cách khách quan.

Chủ nghĩa tân tự do là một trường phái tư tưởng kinh tế nhấn mạnh vai trò của thị trường tự do, thương mại tự do, tư nhân hóa doanh nghiệp nhà nước, và giảm thiểu sự can thiệp của chính phủ vào nền kinh tế. Nó trở nên ảnh hưởng từ những năm 1970 và 1980.

Kinh tế học thể chế tập trung vào vai trò quan trọng của thể chế (bao gồm luật pháp, quy định, chuẩn mực xã hội, tổ chức) trong việc định hình hành vi kinh tế của con người và quyết định kết quả kinh tế. Thể chế tạo ra khuôn khổ và động lực cho hoạt động kinh tế.

Kinh tế học thực chứng cố gắng mô tả và giải thích thế giới kinh tế 'như nó vốn có', dựa trên dữ liệu và lý thuyết khách quan, không đưa ra phán xét giá trị. Kinh tế học chuẩn tắc, ngược lại, liên quan đến việc đưa ra các đánh giá giá trị, quan điểm 'nên là', và đề xuất chính sách dựa trên các mục tiêu và chuẩn mực xã hội.

Để chống suy thoái, kinh tế học Keynes đề xuất chính sách tài khóa mở rộng, bao gồm tăng chi tiêu chính phủ (ví dụ, đầu tư công) và/hoặc giảm thuế để tăng tổng cầu, từ đó thúc đẩy sản xuất và việc làm.

Định luật Say, hay 'cung tự tạo ra cầu', là một nguyên lý cơ bản của kinh tế học cổ điển. Nó cho rằng tổng cung luôn tạo ra một lượng tổng cầu tương ứng, do đó không thể có tình trạng tổng cầu thiếu hụt kéo dài và suy thoái kinh tế tổng thể trong nền kinh tế thị trường tự do.

Mục tiêu chính của chính sách tiền tệ thường là duy trì sự ổn định giá cả, thường được đo bằng tỷ lệ lạm phát thấp và ổn định, đồng thời hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững và ổn định việc làm. Ngân hàng trung ương sử dụng các công cụ tiền tệ để đạt được các mục tiêu này.

Lý thuyết 'bàn tay vô hình' của Adam Smith cho rằng trong một thị trường tự do, các cá nhân theo đuổi lợi ích cá nhân của mình một cách vô tình sẽ thúc đẩy lợi ích chung của xã hội, mà không cần sự can thiệp trực tiếp của chính phủ.

Giá trị thặng dư, theo Marx, là phần giá trị lao động mà công nhân tạo ra vượt quá giá trị sức lao động của họ (tiền lương), và phần giá trị này bị nhà tư bản chiếm đoạt làm lợi nhuận, tạo ra sự bóc lột trong chủ nghĩa tư bản.

Lý thuyết tăng trưởng nội sinh, phát triển từ cuối thế kỷ 20, nhấn mạnh rằng tăng trưởng kinh tế dài hạn được thúc đẩy bởi các yếu tố nội sinh như vốn con người, tri thức, và công nghệ, vốn được tạo ra và tích lũy bên trong hệ thống kinh tế, khác với các yếu tố ngoại sinh như vốn và lao động trong lý thuyết tăng trưởng cổ điển.

Cuộc cách mạng tân cổ điển đã chuyển trọng tâm từ lý thuyết giá trị lao động của kinh tế học cổ điển sang lý thuyết giá trị chủ quan, dựa trên sự thỏa dụng biên và quyết định của cá nhân, làm cơ sở cho phân tích kinh tế vi mô hiện đại.

Chủ nghĩa trọng thương tập trung vào việc tích lũy của cải quốc gia thông qua thặng dư thương mại, đặc biệt là vàng và bạc, bằng cách thúc đẩy xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu.

Adam Smith, với tác phẩm 'Của cải của các quốc gia' xuất bản năm 1776, đặt nền móng cho kinh tế học cổ điển và được xem là người sáng lập ra ngành kinh tế học hiện đại.

Cả kinh tế học thể chế và kinh tế học phát triển đều nhấn mạnh vai trò của vốn xã hội trong sự phát triển kinh tế. Vốn xã hội được coi là một yếu tố quan trọng thúc đẩy hợp tác, giảm chi phí giao dịch, và tạo điều kiện cho tăng trưởng kinh tế bền vững, đặc biệt trong bối cảnh các nước đang phát triển.

Cuộc tranh luận chính giữa Keynesian và kinh tế học cổ điển xoay quanh khả năng tự điều chỉnh của nền kinh tế thị trường. Kinh tế học cổ điển tin rằng thị trường có khả năng tự điều chỉnh để đạt trạng thái toàn dụng lao động, trong khi Keynes cho rằng thị trường có thể mắc kẹt ở trạng thái kém hiệu quả và cần sự can thiệp của chính phủ để ổn định kinh tế và đảm bảo toàn dụng lao động.

Karl Marx đã phê phán sâu sắc chủ nghĩa tư bản, phân tích các mâu thuẫn nội tại của nó như sự bóc lột lao động và tích tụ tư bản, và dự đoán sự sụp đổ không thể tránh khỏi của hệ thống này để thay thế bằng chủ nghĩa xã hội và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản.

Chủ nghĩa trọng tiền nhấn mạnh vai trò trung tâm của chính sách tiền tệ trong việc kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế. Họ cho rằng việc kiểm soát tăng trưởng cung tiền là yếu tố then chốt để duy trì ổn định giá cả và tăng trưởng kinh tế bền vững.

Lý thuyết 'phá hủy sáng tạo' của Schumpeter cho rằng động lực chính của tăng trưởng kinh tế dài hạn là quá trình liên tục của sự đổi mới và tiến bộ công nghệ, trong đó các ngành công nghiệp và công nghệ mới xuất hiện, thay thế và phá hủy các ngành và công nghệ cũ, tạo ra sự thay đổi cấu trúc và phát triển kinh tế.

Lý thuyết kỳ vọng hợp lý cho rằng các cá nhân và doanh nghiệp đưa ra quyết định kinh tế dựa trên việc sử dụng tối ưu tất cả thông tin có sẵn, bao gồm kinh nghiệm quá khứ, thông tin hiện tại và kỳ vọng về chính sách tương lai, để dự đoán các sự kiện kinh tế một cách hợp lý nhất.

Milton Friedman là nhà kinh tế học hàng đầu của trường phái trọng tiền, chủ trương rằng sự thay đổi trong cung tiền là yếu tố quyết định đối với biến động kinh tế vĩ mô, và phản đối sự can thiệp quá mức của chính phủ vào nền kinh tế, ủng hộ thị trường tự do.

Giả thuyết thị trường hiệu quả cho rằng giá cả tài sản trên thị trường tài chính phản ánh đầy đủ và nhanh chóng tất cả thông tin có sẵn, do đó không thể kiếm lợi nhuận siêu ngạch một cách nhất quán bằng cách sử dụng thông tin công khai, vì giá đã phản ánh thông tin đó.