Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lịch sử các học thuyết kinh tế – Đề 2

Chủ nghĩa tiền tệ (Monetarism) cho rằng lạm phát chủ yếu là một hiện tượng tiền tệ và do tăng trưởng cung tiền quá mức so với tăng trưởng kinh tế thực. Kiểm soát cung tiền là biện pháp chính để kiểm soát lạm phát.

Hàng hóa công cộng (Public goods) có hai đặc điểm chính: không có tính cạnh tranh (việc một người tiêu dùng không làm giảm lượng hàng hóa còn lại cho người khác) và không loại trừ (khó hoặc không thể ngăn chặn người khác sử dụng hàng hóa ngay cả khi họ không trả tiền). Ví dụ: quốc phòng, đèn đường.

Cuộc Đại Suy thoái đã chỉ ra sự thất bại của kinh tế học cổ điển trong việc giải thích và giải quyết tình trạng thất nghiệp hàng loạt và suy thoái kinh tế kéo dài. Các chính sách dựa trên kinh tế học cổ điển không hiệu quả trong việc phục hồi kinh tế.

Lý thuyết giá trị lao động (Labor Theory of Value) cho rằng giá trị của hàng hóa và dịch vụ được quyết định bởi lượng lao động cần thiết để sản xuất ra chúng. Đây là một khái niệm trung tâm trong kinh tế học cổ điển (Adam Smith, David Ricardo) và chủ nghĩa Marx.

Chủ nghĩa trọng thương (Mercantilism) tập trung vào sự giàu có quốc gia thông qua tích lũy kim loại quý, đặc biệt là vàng và bạc, bằng cách duy trì thặng dư thương mại (xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu) và sự can thiệp mạnh mẽ của nhà nước để đạt được mục tiêu này.

Kinh tế học thể chế (Institutional Economics) nhấn mạnh vai trò quan trọng của thể chế, luật pháp, tập quán, văn hóa và các quy tắc xã hội trong việc định hình hành vi kinh tế và hiệu quả hoạt động của nền kinh tế. Thể chế tốt tạo điều kiện cho tăng trưởng và phát triển bền vững.

Lý thuyết trò chơi (Game theory) là một công cụ toán học được sử dụng trong kinh tế học để phân tích hành vi ra quyết định của các tác nhân kinh tế (cá nhân, doanh nghiệp, chính phủ) trong các tình huống tương tác chiến lược, khi quyết định của một bên ảnh hưởng đến kết quả của các bên khác. Ví dụ: cạnh tranh độc quyền, đàm phán, đấu giá.

Chủ nghĩa trọng nông (Physiocracy) tin rằng đất đai và sản xuất nông nghiệp là nguồn gốc duy nhất của của cải ròng trong nền kinh tế, trong khi các ngành công nghiệp và thương mại chỉ là 'vô sinh' hoặc ít tạo ra giá trị gia tăng thực sự.

Adam Smith, với tác phẩm 'Của cải của các quốc gia' (1776), được xem là người đặt nền móng cho kinh tế học cổ điển, giới thiệu nhiều khái niệm cơ bản như bàn tay vô hình, phân công lao động và lợi thế tuyệt đối.

Kinh tế học vĩ mô (Macroeconomics) nghiên cứu nền kinh tế ở cấp độ tổng thể, bao gồm các biến số như GDP, lạm phát, thất nghiệp. Kinh tế học vi mô (Microeconomics) nghiên cứu hành vi của các đơn vị kinh tế nhỏ lẻ như hộ gia đình, doanh nghiệp và thị trường cụ thể.

Trường phái kinh tế học Áo (Austrian School of Economics) đặc biệt nhấn mạnh vai trò của hành động của con người (human action) như là nền tảng của phân tích kinh tế và sử dụng phương pháp diễn dịch (praxeology) – suy luận logic từ các tiên đề về hành vi con người – thay vì phương pháp thực chứng dựa trên dữ liệu thống kê và kiểm định mô hình.

Kinh tế học biên tế (Marginalism) nhấn mạnh rằng các quyết định kinh tế và giá trị được xác định bởi chi phí và lợi ích cận biên (thay đổi nhỏ nhất) chứ không phải tổng chi phí hoặc giá trị trung bình. Phân tích cận biên giúp tối ưu hóa quyết định bằng cách so sánh chi phí và lợi ích của mỗi đơn vị gia tăng.

Chính sách tiền tệ (Monetary policy) là chính sách do ngân hàng trung ương thực hiện để kiểm soát cung tiền, lãi suất và các điều kiện tín dụng nhằm ổn định giá cả và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Ngân hàng trung ương có tính độc lập tương đối với chính phủ trong việc thực hiện chính sách tiền tệ.

Kinh tế học phát triển (Development Economics) là một nhánh của kinh tế học tập trung vào nghiên cứu các vấn đề kinh tế và xã hội đặc biệt của các nước đang phát triển, với mục tiêu tìm kiếm các giải pháp để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, giảm nghèo đói và cải thiện đời sống người dân ở các quốc gia này.

Ngoại ứng (externality) xảy ra khi hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng của một cá nhân hoặc doanh nghiệp gây ra tác động (tích cực hoặc tiêu cực) lên bên thứ ba không tham gia trực tiếp vào giao dịch đó và không phải trả giá hoặc nhận lợi ích tương ứng. Ví dụ: ô nhiễm môi trường là ngoại ứng tiêu cực.

Chính sách tài khóa (Fiscal policy) là việc chính phủ sử dụng thuế và chi tiêu công để tác động đến nền kinh tế. Các công cụ chính sách tài khóa bao gồm thay đổi thuế suất, cơ cấu thuế, và mức chi tiêu cho các chương trình chính phủ.

Kinh tế học cổ điển và tân cổ điển (Classical and Neoclassical Economics) đều ủng hộ thị trường tự do và cạnh tranh, cho rằng sự can thiệp của chính phủ thường gây ra sự méo mó và kém hiệu quả trong phân bổ nguồn lực. Họ tin vào khả năng tự điều chỉnh của thị trường.

Chủ nghĩa Keynes mới (New Keynesianism) và Kinh tế học phúc lợi (Welfare Economics) thừa nhận vai trò của thị trường tự do nhưng cũng cho rằng chính phủ cần can thiệp để khắc phục các thất bại thị trường (ví dụ: độc quyền, ngoại ứng, thông tin bất cân xứng, hàng hóa công cộng) và đảm bảo công bằng xã hội.

Milton Friedman là nhà kinh tế học hàng đầu của trường phái chủ nghĩa tiền tệ (Monetarism), nhấn mạnh vai trò quan trọng của cung tiền trong việc kiểm soát lạm phát và ổn định kinh tế vĩ mô. Ông phản đối sự can thiệp quá mức của chính phủ và ủng hộ thị trường tự do.

Lý thuyết kỳ vọng hợp lý (Rational Expectations) là một trụ cột quan trọng của chủ nghĩa cổ điển mới (New Classical Economics). Lý thuyết này cho rằng các cá nhân và doanh nghiệp đưa ra quyết định kinh tế dựa trên tất cả thông tin có sẵn và kỳ vọng một cách hợp lý về tương lai.

Bàn tay vô hình là một ẩn dụ của Adam Smith, mô tả cách mà việc theo đuổi lợi ích cá nhân trong một thị trường tự do có thể vô tình mang lại lợi ích cho toàn xã hội thông qua cơ chế giá cả và cạnh tranh, dẫn đến phân bổ nguồn lực hiệu quả.

Học thuyết Marx tập trung vào sự phân tích sâu sắc về chủ nghĩa tư bản, nhấn mạnh sự bóc lột lao động, sự bất bình đẳng giai cấp và xung đột không thể tránh khỏi giữa giai cấp tư sản (chủ sở hữu tư bản) và giai cấp vô sản (người lao động).

Thomas Malthus dự đoán rằng dân số có xu hướng tăng theo cấp số nhân, trong khi nguồn cung lương thực chỉ tăng tuyến tính. Điều này dẫn đến dự báo về tình trạng nghèo đói, dịch bệnh và chiến tranh do nguồn cung lương thực không đủ đáp ứng nhu cầu dân số tăng nhanh.

Kinh tế học tân cổ điển (Neoclassical Economics) xây dựng trên nền tảng kinh tế học cổ điển về thị trường tự do và cạnh tranh, nhưng đồng thời áp dụng phân tích cận biên để hiểu rõ hơn về hành vi tối ưu hóa của cá nhân và doanh nghiệp, cũng như cách thị trường phân bổ nguồn lực.

Mục tiêu chính của chính sách tiền tệ thường là duy trì sự ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát ở mức mục tiêu) và đồng thời hỗ trợ tăng trưởng kinh tế bền vững, ổn định việc làm. Các mục tiêu khác có thể bao gồm ổn định tỷ giá hối đoái và thị trường tài chính.

Keynes đề xuất rằng trong thời kỳ suy thoái, chính phủ nên tăng chi tiêu và thực hiện chính sách tài khóa mở rộng để kích cầu, tạo việc làm và phục hồi kinh tế. Điều này trái ngược với quan điểm cổ điển về sự tự điều chỉnh của thị trường.

Định luật Say ('Cung tự tạo ra cầu') là một nguyên tắc cơ bản của kinh tế học cổ điển. Nó cho rằng tổng cung của nền kinh tế sẽ tự động tạo ra một lượng cầu tương ứng, do đó không thể xảy ra tình trạng tổng cầu thiếu hụt kéo dài và thất nghiệp trên diện rộng trong nền kinh tế thị trường tự do.

Kinh tế học hành vi (Behavioral Economics) tích hợp các nguyên tắc và kết quả nghiên cứu từ tâm lý học để hiểu rõ hơn về cách con người thực sự đưa ra quyết định kinh tế, thay vì giả định về hành vi duy lý hoàn hảo như trong kinh tế học tân cổ điển.

David Ricardo nổi tiếng với lý thuyết lợi thế so sánh, cho thấy các quốc gia có thể hưởng lợi từ thương mại quốc tế ngay cả khi một quốc gia có lợi thế tuyệt đối trong sản xuất tất cả hàng hóa, bằng cách chuyên môn hóa vào sản xuất hàng hóa có chi phí cơ hội thấp hơn.

Chủ nghĩa Keynes (Keynesianism) tập trung vào việc quản lý tổng cầu trong nền kinh tế để ổn định chu kỳ kinh doanh và đạt được mức toàn dụng nhân công. Chính sách tài khóa và tiền tệ được sử dụng để tác động đến tổng cầu.