Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Lập trình hướng đối tượng – Đề 12

Nguyên tắc Single Responsibility Principle (SRP) nói rằng một lớp (hoặc module) chỉ nên có một và chỉ một lý do để thay đổi. Điều này giúp lớp trở nên dễ quản lý, dễ kiểm thử và giảm thiểu tác động khi có thay đổi yêu cầu.

Phạm vi truy cập 'private' là mức độ bảo vệ cao nhất. Các thành viên (thuộc tính, phương thức) được khai báo là 'private' chỉ có thể được truy cập từ bên trong chính lớp mà chúng được định nghĩa, không thể truy cập từ bên ngoài lớp, kể cả từ lớp con.

Trừu tượng (abstraction) tập trung vào việc đơn giản hóa bằng cách ẩn đi các chi tiết triển khai phức tạp và chỉ hiển thị giao diện hoặc các đặc điểm thiết yếu của đối tượng. Điều này giúp người dùng tập trung vào 'cái gì' thay vì 'cái như thế nào', làm cho việc sử dụng và quản lý đối tượng trở nên dễ dàng hơn.

Thuộc tính (attribute) của một đối tượng, còn được gọi là biến thành viên (member variable) hoặc trường (field), dùng để lưu trữ dữ liệu hoặc trạng thái của đối tượng. Chúng mô tả các đặc điểm của đối tượng.

Nguyên tắc SOLID là năm nguyên tắc cơ bản của thiết kế hướng đối tượng, được đề xuất bởi Robert C. Martin. Mục tiêu của SOLID là tạo ra các thiết kế phần mềm dễ hiểu, linh hoạt, dễ bảo trì và dễ mở rộng theo thời gian. SOLID bao gồm: Single Responsibility Principle, Open/Closed Principle, Liskov Substitution Principle, Interface Segregation Principle, và Dependency Inversion Principle.

Nguyên tắc Interface Segregation Principle (ISP) khuyến khích việc tạo ra nhiều giao diện nhỏ, chuyên biệt, hướng tới từng nhóm client cụ thể, thay vì một giao diện lớn, đa năng. Điều này giúp các lớp thực hiện giao diện không bị ép buộc phải cài đặt các phương thức không cần thiết.

Phương thức khởi tạo (constructor) là một phương thức đặc biệt được tự động gọi khi một đối tượng được tạo ra từ class. Vai trò chính của nó là thiết lập trạng thái ban đầu cho đối tượng, gán giá trị cho các thuộc tính, chuẩn bị cho đối tượng sẵn sàng hoạt động.

Phương thức 'static' (tĩnh) thuộc về lớp chứ không thuộc về bất kỳ đối tượng cụ thể nào của lớp đó. Do đó, chúng có thể được gọi trực tiếp thông qua tên lớp mà không cần tạo đối tượng. Phương thức static thường được sử dụng cho các chức năng tiện ích hoặc các thao tác liên quan đến lớp nói chung.

Nguyên tắc Dependency Inversion Principle (DIP) đề xuất rằng các module cấp cao không nên phụ thuộc vào module cấp thấp, mà cả hai nên phụ thuộc vào sự trừu tượng. Hơn nữa, sự trừu tượng không nên phụ thuộc vào chi tiết, mà chi tiết nên phụ thuộc vào sự trừu tượng. Điều này giúp giảm sự liên kết chặt chẽ và tăng tính linh hoạt của hệ thống.

Class trong OOP là một bản thiết kế, một khuôn mẫu (blueprint) định nghĩa các thuộc tính (dữ liệu) và hành vi (phương thức) mà các đối tượng thuộc class đó sẽ có. Từ class, chúng ta có thể tạo ra nhiều đối tượng (instance).

Kế thừa (inheritance) là một cơ chế mạnh mẽ trong OOP, cho phép một lớp (lớp con) kế thừa các đặc điểm (thuộc tính và phương thức) của một lớp khác (lớp cha). Điều này giúp tái sử dụng mã nguồn, giảm sự trùng lặp và xây dựng hệ thống phân cấp lớp một cách có tổ chức.

Mối quan hệ 'IS-A' (là một) trong OOP mô tả sự kế thừa. Ví dụ, 'Một chiếc xe hơi LÀ MỘT phương tiện giao thông'. Trong OOP, điều này được thể hiện bằng cách lớp 'Xe hơi' kế thừa từ lớp 'Phương tiện giao thông'.

Đa hình (polymorphism) cho phép các đối tượng thuộc các lớp khác nhau phản ứng khác nhau với cùng một thông điệp hoặc hành động. Nó có thể thể hiện qua nạp chồng phương thức (method overloading) hoặc ghi đè phương thức (method overriding), giúp viết mã linh hoạt và dễ mở rộng.

Nguyên tắc Open/Closed Principle (OCP) nói rằng các thực thể phần mềm (lớp, module, hàm,...) nên mở để mở rộng (open for extension) nhưng đóng để sửa đổi (closed for modification). Điều này có nghĩa là chúng ta nên có thể thêm chức năng mới mà không cần sửa đổi mã nguồn hiện có, thường thông qua kế thừa và giao diện.

Đa hình thời gian biên dịch (compile-time polymorphism), còn gọi là đa hình tĩnh, thường được thể hiện qua nạp chồng phương thức (method overloading). Trong nạp chồng phương thức, cùng một tên phương thức có thể có nhiều phiên bản khác nhau trong cùng một lớp, phân biệt bởi số lượng hoặc kiểu tham số. Trình biên dịch sẽ quyết định phiên bản nào được gọi dựa trên tham số truyền vào tại thời điểm biên dịch.

Phạm vi truy cập 'protected' cho phép các thành viên (thuộc tính, phương thức) được truy cập từ bên trong chính lớp đó và từ các lớp con kế thừa (ngay cả khi lớp con ở package khác). Đây là mức độ truy cập trung gian giữa 'private' và 'public', hữu ích trong kế thừa để lớp con có thể truy cập và sử dụng các thành phần của lớp cha.

Đối tượng (object) là một thể hiện cụ thể (instance) của một lớp. Nó là một thực thể có trạng thái (được lưu trữ trong thuộc tính) và hành vi (được định nghĩa bởi phương thức). Ví dụ, 'con mèo' là một đối tượng của lớp 'Động vật'.

Đa kế thừa (multiple inheritance) là khả năng một lớp kế thừa các thuộc tính và phương thức từ nhiều lớp cha khác nhau. Tuy nhiên, đa kế thừa có thể dẫn đến các vấn đề phức tạp như 'vấn đề kim cương' (diamond problem), nên một số ngôn ngữ OOP (như Java, C#) không hỗ trợ trực tiếp đa kế thừa lớp, mà sử dụng giao diện để thay thế.

Trong OOP, việc các đối tượng tương tác với nhau thường thông qua việc gửi 'thông điệp'. Một thông điệp thực chất là một yêu cầu từ một đối tượng gửi đến đối tượng khác, yêu cầu đối tượng nhận thực hiện một hành động cụ thể, thường là gọi một trong các phương thức của đối tượng đó.

Lớp 'cha' trong kế thừa được gọi là lớp cơ sở (base class) hoặc lớp siêu (superclass). Đây là lớp mà các lớp khác (lớp con hoặc lớp dẫn xuất) kế thừa các thuộc tính và phương thức từ nó.

Mặc dù OOP có nhiều ưu điểm, nhưng cũng có một số nhược điểm tiềm ẩn. Một trong số đó là có thể làm tăng độ phức tạp và thời gian phát triển ban đầu, đặc biệt nếu thiết kế hệ thống OOP không được thực hiện cẩn thận. Việc thiết kế lớp, mối quan hệ giữa các lớp đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng để tránh thiết kế quá phức tạp hoặc kém hiệu quả.

Lớp trừu tượng (abstract class) là lớp không hoàn chỉnh, không thể tạo đối tượng trực tiếp từ nó. Nó có thể chứa cả phương thức đã được cài đặt và phương thức trừu tượng (chỉ khai báo, không cài đặt). Mục đích chính của lớp trừu tượng là làm lớp cơ sở cho các lớp con kế thừa và hoàn thiện các phương thức trừu tượng.

Phương thức (method) định nghĩa các hành động hoặc thao tác mà một đối tượng có thể thực hiện. Chúng thể hiện hành vi của đối tượng và cách đối tượng tương tác với thế giới bên ngoài và bên trong chính nó.

Phạm vi truy cập (access modifiers) như 'public', 'private', 'protected' (tùy ngôn ngữ) được sử dụng để kiểm soát quyền truy cập vào các thành viên của lớp (thuộc tính và phương thức). Chúng giúp thực hiện nguyên tắc đóng gói, bảo vệ dữ liệu và kiểm soát giao diện của lớp.

Giao diện (interface) định nghĩa một 'hợp đồng' hoặc 'khuôn mẫu' mà các lớp phải tuân theo. Nó chỉ khai báo các phương thức (chữ ký phương thức) mà không cung cấp bất kỳ cài đặt cụ thể nào. Các lớp 'thực hiện' (implement) giao diện phải cung cấp cài đặt cho tất cả các phương thức được khai báo trong giao diện đó.

Phương thức 'ảo' (virtual method) là một cơ chế quan trọng hỗ trợ đa hình trong kế thừa. Nó cho phép lớp con ghi đè (override) phương thức của lớp cha và quyết định phiên bản phương thức nào sẽ được thực thi tại thời điểm chạy (runtime polymorphism).

Nguyên tắc Liskov Substitution Principle (LSP) nhấn mạnh rằng các đối tượng của lớp con phải có khả năng thay thế các đối tượng của lớp cha mà không làm thay đổi tính đúng đắn của chương trình. Nói cách khác, lớp con phải tuân theo 'hợp đồng' mà lớp cha đã định nghĩa.

Đóng gói (Encapsulation) là nguyên tắc OOP giúp bảo vệ dữ liệu và phương thức bên trong đối tượng, chỉ cho phép truy cập thông qua giao diện công khai, từ đó che giấu thông tin và giảm sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành phần.

OOP mang lại nhiều ưu điểm so với lập trình hướng thủ tục, đặc biệt trong các dự án lớn và phức tạp. Các ưu điểm chính bao gồm: tính tái sử dụng mã cao (thông qua kế thừa, đóng gói), khả năng bảo trì và mở rộng tốt hơn (do tính module hóa, trừu tượng), và quản lý độ phức tạp hiệu quả hơn (nhờ tổ chức mã theo đối tượng, lớp).

Mối quan hệ 'HAS-A' (có một) trong OOP mô tả việc một đối tượng chứa hoặc bao gồm các đối tượng khác. Điều này thường được thể hiện thông qua tổng hợp (composition) hoặc liên kết (aggregation). Ví dụ, 'Một chiếc xe hơi CÓ MỘT động cơ'.