Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Kinh tế quốc tế – Đề 14

Chi phí vận chuyển hàng hóa là một yếu tố CẢN TRỞ thương mại quốc tế, chứ không phải thúc đẩy. Ba yếu tố còn lại (nguồn lực, sở thích, lợi thế so sánh) đều là động lực thúc đẩy các quốc gia trao đổi hàng hóa và dịch vụ.

Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo chứng minh rằng ngay cả khi một quốc gia có thể sản xuất mọi hàng hóa hiệu quả hơn quốc gia khác (lợi thế tuyệt đối), thì vẫn có lợi cho cả hai quốc gia nếu họ chuyên môn hóa và thương mại hóa dựa trên lợi thế SO SÁNH (chi phí cơ hội thấp hơn).

Thuế nhập khẩu chính là định nghĩa của thuế quan - một loại thuế đánh vào hàng hóa nhập khẩu. Các lựa chọn khác là các biện pháp phi thuế quan: hạn ngạch (số lượng), tiêu chuẩn kỹ thuật (rào cản kỹ thuật), trợ cấp xuất khẩu (khuyến khích xuất khẩu, không phải hạn chế nhập khẩu).

Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) là tổ chức quốc tế duy nhất chuyên trách về các quy tắc thương mại giữa các quốc gia. IMF tập trung vào ổn định tài chính tiền tệ, WB vào phát triển kinh tế, và UN là tổ chức đa phương rộng lớn hơn nhiều.

Khi lãi suất trong nước tăng, tài sản tài chính trong nước trở nên hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư nước ngoài. Điều này làm tăng nhu cầu về đồng nội tệ để mua các tài sản này, dẫn đến đường cầu ngoại hối của đồng nội tệ dịch chuyển sang phải (tăng cầu).

Cán cân thanh toán quốc tế (BOP) là một báo cáo thống kê tổng hợp tất cả các giao dịch kinh tế giữa cư dân của một quốc gia và cư dân của các quốc gia khác trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm. Nó bao gồm cán cân thương mại, cán cân vốn, và cán cân tài chính.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa (nominal exchange rate) đơn giản là giá của một đơn vị tiền tệ nước ngoài được biểu thị bằng đơn vị tiền tệ trong nước. Nó phản ánh tỷ lệ trao đổi trực tiếp giữa hai loại tiền tệ, không điều chỉnh theo yếu tố lạm phát hay sức mua.

Trong mô hình Mundell-Fleming với tỷ giá thả nổi và vốn di chuyển hoàn hảo, chính sách tài khóa mở rộng (ví dụ tăng chi tiêu chính phủ) sẽ làm tăng lãi suất trong nước, thu hút vốn nước ngoài. Do vốn di chuyển hoàn hảo, lãi suất trong nước sẽ nhanh chóng trở về mức lãi suất thế giới. Tuy nhiên, dòng vốn vào làm tăng cầu nội tệ, khiến tỷ giá hối đoái tăng (đồng nội tệ lên giá). Sự lên giá này làm giảm xuất khẩu ròng, triệt tiêu tác động mở rộng của chính sách tài khóa lên sản lượng. Do đó, sản lượng không đổi, tỷ giá hối đoái tăng.

Hiệu ứng J-curve mô tả rằng sau khi phá giá đồng nội tệ, cán cân thương mại thường xấu đi trong ngắn hạn do hiệu ứng giá cả (giá nhập khẩu tính bằng nội tệ tăng lên ngay lập tức) lớn hơn hiệu ứng số lượng (lượng xuất khẩu tăng và lượng nhập khẩu giảm cần thời gian để điều chỉnh). Sau đó, trong dài hạn, hiệu ứng số lượng mạnh hơn, và cán cân thương mại cải thiện, tạo thành hình dạng chữ J trên đồ thị.

Các mức độ hội nhập kinh tế khu vực, từ thấp đến cao, thường được xếp hạng như sau: Khu vực thương mại tự do < Liên minh thuế quan < Thị trường chung < Liên minh kinh tế < Liên minh kinh tế và tiền tệ. Liên minh kinh tế và tiền tệ (như Khu vực đồng Euro) là mức độ cao nhất, bao gồm thị trường chung, phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô và sử dụng chung một đồng tiền.

Lý thuyết vòng đời sản phẩm cho rằng trong giai đoạn trưởng thành, sản phẩm đã trở nên tiêu chuẩn hóa, công nghệ sản xuất ổn định và chi phí sản xuất trở thành yếu tố cạnh tranh chính. Do đó, sản xuất có xu hướng chuyển sang các nước đang phát triển có chi phí lao động thấp hơn, trong khi các nước phát triển tập trung xuất khẩu vốn và công nghệ, và nhập khẩu hàng hóa thành phẩm từ các nước đang phát triển.

Điều kiện Marshall-Lerner chỉ ra rằng phá giá đồng nội tệ chỉ có thể cải thiện cán cân thương mại nếu tổng độ co giãn của cầu nhập khẩu và xuất khẩu theo giá (tính theo giá trị tuyệt đối) lớn hơn 1. Điều này đảm bảo rằng sự gia tăng về lượng xuất khẩu và giảm về lượng nhập khẩu (do giá cả thay đổi sau phá giá) đủ lớn để bù đắp cho sự giảm giá trị tính bằng ngoại tệ của hàng xuất khẩu và tăng giá trị tính bằng ngoại tệ của hàng nhập khẩu.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là hình thức đầu tư mà nhà đầu tư nước ngoài thiết lập quyền kiểm soát và quản lý trực tiếp đối với doanh nghiệp ở nước ngoài. Điều này thường thông qua việc thành lập công ty con, chi nhánh, hoặc mua cổ phần kiểm soát. Đầu tư danh mục là đầu tư vào chứng khoán (cổ phiếu, trái phiếu) mà không có ý định kiểm soát doanh nghiệp. ODA là viện trợ từ chính phủ các nước phát triển. Vay nợ quốc tế là hình thức vay vốn.

Về mặt lý thuyết, thương mại tự do tối ưu hóa phân bổ nguồn lực toàn cầu dựa trên lợi thế so sánh, dẫn đến tăng tổng sản lượng và phúc lợi kinh tế thế giới. Người tiêu dùng được hưởng lợi từ giá cả thấp hơn và sự đa dạng hàng hóa, trong khi các nhà sản xuất hiệu quả hơn có thể mở rộng thị trường và tăng doanh thu. Tuy nhiên, trong thực tế, lợi ích và chi phí có thể phân bổ không đều giữa các nhóm và quốc gia.

Hạn ngạch nhập khẩu là một rào cản phi thuế quan trực tiếp giới hạn số lượng hoặc giá trị hàng hóa cụ thể được phép nhập khẩu trong một khoảng thời gian nhất định. Các lựa chọn khác không trực tiếp giới hạn số lượng: tiêu chuẩn vệ sinh (rào cản kỹ thuật), thuế quan (rào cản giá), trợ cấp xuất khẩu (khuyến khích xuất khẩu).

Trong hệ thống tỷ giá cố định, khi thâm hụt cán cân thanh toán, nhu cầu về ngoại tệ vượt quá cung, gây áp lực giảm giá đồng nội tệ. Để duy trì tỷ giá cố định, ngân hàng trung ương phải can thiệp bằng cách bán dự trữ ngoại hối và mua đồng nội tệ, giảm cung ngoại tệ và tăng cầu nội tệ, giúp cân bằng thị trường ngoại hối ở tỷ giá mục tiêu.

Toàn cầu hóa kinh tế có thể mang lại nhiều lợi ích kinh tế (tăng trưởng, giảm nghèo, giá rẻ hơn), nhưng sự đồng nhất về văn hóa không phải là một lợi ích mà thường được coi là một tác động tiêu cực hoặc một mối lo ngại. Toàn cầu hóa có thể dẫn đến sự lan rộng của văn hóa phổ biến phương Tây, đe dọa sự đa dạng văn hóa địa phương.

Nguyên tắc 'đãi ngộ tối huệ quốc' (Most-Favored-Nation - MFN) là một trụ cột của WTO, yêu cầu các quốc gia thành viên đối xử với tất cả các đối tác thương mại khác trong WTO một cách bình đẳng. Bất kỳ ưu đãi thương mại nào (ví dụ, giảm thuế quan) dành cho một quốc gia phải được tự động mở rộng cho tất cả các quốc gia thành viên WTO khác.

Mô hình Heckscher-Ohlin (H-O) giải thích lợi thế so sánh dựa trên sự khác biệt về nguồn lực (yếu tố sản xuất) tương đối giữa các quốc gia. Các quốc gia có xu hướng xuất khẩu hàng hóa sử dụng nhiều yếu tố sản xuất tương đối dồi dào của họ và nhập khẩu hàng hóa sử dụng nhiều yếu tố sản xuất tương đối khan hiếm.

Liên minh thuế quan (Customs Union) là hình thức hội nhập kinh tế tạo ra cả 'tác động tạo lập thương mại' (trade creation - thương mại hiệu quả hơn do loại bỏ thuế quan nội khối) và 'tác động chuyển hướng thương mại' (trade diversion - thương mại kém hiệu quả hơn do chuyển từ nhà cung cấp hiệu quả bên ngoài khối sang nhà cung cấp kém hiệu quả hơn bên trong khối do ưu đãi thuế quan nội khối).

Khi đồng nội tệ mất giá (ví dụ, tỷ giá USD/VND tăng, nghĩa là 1 USD đổi được nhiều VND hơn), hàng nhập khẩu trở nên đắt hơn đối với người tiêu dùng trong nước (vì phải trả nhiều VND hơn để mua cùng lượng hàng nhập khẩu). Ngược lại, hàng xuất khẩu trở nên rẻ hơn đối với người mua nước ngoài (vì họ chỉ cần trả ít ngoại tệ hơn để mua cùng lượng hàng xuất khẩu).

Khu vực thương mại tự do ASEAN (AFTA) là một thỏa thuận thương mại khu vực giữa các nước ASEAN, mục tiêu chính là giảm thuế quan và các rào cản thương mại khác giữa các nước thành viên, tạo thành một khu vực thương mại tự do. Nó chưa phải là liên minh thuế quan (chưa có thuế quan chung với bên ngoài), thị trường chung (chưa tự do di chuyển yếu tố sản xuất), hay liên minh kinh tế và tiền tệ.

Khi kỳ vọng lạm phát trong nước tăng lên, đồng nội tệ được dự kiến sẽ mất giá trong tương lai. Điều này khuyến khích người dân và doanh nghiệp trong nước tăng cường nắm giữ ngoại tệ (vì ngoại tệ được dự kiến sẽ có giá trị hơn so với nội tệ trong tương lai). Để có được ngoại tệ, họ sẽ tăng cung đồng nội tệ trên thị trường ngoại hối. Do đó, đường cung ngoại hối của đồng nội tệ dịch chuyển sang trái (giảm cung).

Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) thường được xem là 'người cho vay cuối cùng' cho các quốc gia thành viên gặp khủng hoảng cán cân thanh toán hoặc các vấn đề tài chính vĩ mô nghiêm trọng. IMF cung cấp các khoản vay có điều kiện để giúp các quốc gia ổn định kinh tế và thực hiện các cải cách cần thiết. WB tập trung vào phát triển dài hạn, WTO vào thương mại, BIS vào hợp tác ngân hàng trung ương.

Phá giá đồng nội tệ làm cho hàng xuất khẩu trở nên rẻ hơn và hàng nhập khẩu trở nên đắt hơn, từ đó khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu, giúp cải thiện cán cân thương mại (một phần chính của cán cân vãng lai). Các chính sách tài khóa mở rộng và tiền tệ nới lỏng thường có xu hướng làm tăng nhập khẩu và có thể làm xấu đi cán cân vãng lai. Tăng cường bảo hộ thương mại cũng có thể cải thiện cán cân vãng lai trong ngắn hạn, nhưng có thể gây ra các tác động tiêu cực khác và vi phạm các quy định thương mại quốc tế.

Lý thuyết thương mại quốc tế mới (New Trade Theory) bổ sung vào lý thuyết lợi thế so sánh truyền thống bằng cách nhấn mạnh vai trò của tính kinh tế của quy mô (economies of scale) và lợi thế của người đi đầu (first-mover advantages) như các nguồn gốc quan trọng của lợi thế thương mại. Các yếu tố này giải thích tại sao các quốc gia có thể thương mại hóa các sản phẩm tương tự nhau (thương mại nội ngành) và tại sao một số quốc gia có thể trở thành nhà xuất khẩu lớn trong các ngành công nghiệp cụ thể.

'Hội nhập ngược dòng' (backward integration) trong FDI xảy ra khi một công ty đầu tư vào các ngành công nghiệp cung cấp nguyên liệu đầu vào hoặc sản phẩm trung gian cho hoạt động sản xuất chính của công ty. Trong ví dụ này, công ty ô tô mua lại công ty khai thác mỏ để đảm bảo nguồn cung nguyên liệu, đây là một hình thức hội nhập ngược dòng. Các lựa chọn khác không phải là hội nhập ngược dòng: mở nhà máy lắp ráp (forward/horizontal), mở siêu thị (horizontal), công ty VN đầu tư ra nước ngoài (outward FDI, không phải backward integration vào VN).

Trong ngắn hạn, tỷ giá hối đoái thả nổi chủ yếu bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tài chính và kỳ vọng, như cán cân thương mại (ảnh hưởng cung cầu ngoại hối), lãi suất (ảnh hưởng dòng vốn), và kỳ vọng về tỷ giá tương lai (ảnh hưởng đầu cơ). Mức lương tối thiểu là một yếu tố kinh tế vĩ mô, nhưng nó ít có tác động trực tiếp và tức thời đến tỷ giá hối đoái trong ngắn hạn so với các yếu tố tài chính và kỳ vọng.

Mô hình trọng lực (gravity model) trong thương mại quốc tế tương tự như định luật vạn vật hấp dẫn trong vật lý. Nó dự đoán rằng quy mô thương mại song phương giữa hai quốc gia tỷ lệ thuận với quy mô kinh tế (GDP) của cả hai quốc gia và tỷ lệ nghịch với khoảng cách địa lý giữa chúng. Các quốc gia lớn hơn và gần nhau hơn có xu hướng thương mại với nhau nhiều hơn. Văn hóa có thể có ảnh hưởng, nhưng GDP và khoảng cách là các yếu tố chính trong mô hình trọng lực.

Chính sách tiền tệ là các biện pháp mà ngân hàng trung ương sử dụng để kiểm soát cung tiền và lãi suất nhằm ổn định kinh tế vĩ mô. Các công cụ chính sách tiền tệ bao gồm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, lãi suất chiết khấu, và nghiệp vụ thị trường mở. Thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là một công cụ của chính sách tài khóa (liên quan đến thu chi ngân sách nhà nước), không phải chính sách tiền tệ.