Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Kinh tế đại cương – Đề 8

Các nguồn gốc chính của tăng trưởng kinh tế bao gồm: tăng vốn vật chất (máy móc, thiết bị), tăng lực lượng lao động, và tiến bộ công nghệ (nâng cao năng suất). Lạm phát cao không phải là nguồn gốc của tăng trưởng kinh tế, ngược lại, lạm phát cao thường gây ra bất ổn kinh tế và có thể làm giảm tăng trưởng.

Ngoại ứng tiêu cực (negative externality) xảy ra khi hoạt động sản xuất hoặc tiêu dùng của một cá nhân hoặc doanh nghiệp gây ra chi phí cho bên thứ ba không liên quan trực tiếp đến hoạt động đó. Ví dụ: ô nhiễm môi trường do nhà máy thải ra gây hại cho cộng đồng xung quanh.

Thị trường yếu tố sản xuất là nơi các yếu tố sản xuất như lao động, vốn, đất đai và kỹ năng kinh doanh được mua và bán. Các thị trường chính trong thị trường yếu tố sản xuất bao gồm thị trường lao động (cung và cầu lao động), thị trường vốn (cung và cầu vốn vay), và thị trường đất đai (cung và cầu đất đai).

Tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên là mức thất nghiệp mà nền kinh tế phải chấp nhận ngay cả khi nền kinh tế hoạt động bình thường và ở trạng thái toàn dụng nhân công. Nó bao gồm thất nghiệp ma sát và thất nghiệp cơ cấu, không bao gồm thất nghiệp chu kỳ (do biến động kinh tế).

Chính sách bảo hộ thương mại, như thuế quan và hạn ngạch nhập khẩu, nhằm bảo vệ các ngành sản xuất trong nước khỏi cạnh tranh từ hàng hóa nhập khẩu. Trong ngắn hạn, nó có thể mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa cạnh tranh nhập khẩu bằng cách giảm áp lực cạnh tranh và tăng lợi nhuận.

Chính sách tiền tệ được thực hiện bởi ngân hàng trung ương và sử dụng các công cụ như lãi suất chiết khấu, tỷ lệ dự trữ bắt buộc, và nghiệp vụ thị trường mở để điều chỉnh cung tiền và lãi suất, tác động đến nền kinh tế. Các lựa chọn còn lại là công cụ của chính sách tài khóa.

Nguyên tắc lợi thế so sánh, được David Ricardo phát triển, cho thấy rằng các quốc gia nên chuyên môn hóa sản xuất và xuất khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội thấp hơn (lợi thế so sánh) và nhập khẩu hàng hóa mà họ có chi phí cơ hội cao hơn. Đây là cơ sở lý thuyết quan trọng cho thương mại tự do, cho thấy lợi ích của việc mở cửa thương mại giữa các quốc gia.

Chi phí cơ hội là giá trị của lựa chọn tốt nhất bị bỏ qua khi đưa ra quyết định. Trong trường hợp này, chi phí cơ hội của việc học đại học là thu nhập tiềm năng bị mất đi khi không đi làm trong 4 năm đó. Các lựa chọn khác chỉ đề cập đến chi phí trực tiếp hoặc khía cạnh tiêu cực khác, không phải chi phí cơ hội.

Đường cung biểu diễn mối quan hệ giữa giá và lượng cung, giữ các yếu tố khác không đổi. Giá của hàng hóa đó chỉ gây ra sự di chuyển dọc theo đường cung (thay đổi lượng cung), trong khi các yếu tố khác như giá yếu tố đầu vào, công nghệ, kỳ vọng... làm dịch chuyển toàn bộ đường cung (thay đổi cung).

Để khắc phục ngoại ứng tiêu cực, chính phủ có thể áp dụng các biện pháp can thiệp để đưa chi phí xã hội vào quyết định của người gây ra ngoại ứng. Đánh thuế (thuế Pigou) là một biện pháp phổ biến, làm tăng chi phí sản xuất hoặc tiêu dùng hàng hóa gây ra ngoại ứng tiêu cực, từ đó giảm lượng sản xuất/tiêu dùng đến mức hiệu quả xã hội.

GDP (Tổng sản phẩm quốc nội) là giá trị thị trường của tất cả hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được sản xuất ra trong phạm vi lãnh thổ của một quốc gia trong một thời kỳ nhất định (thường là một năm). Chỉ tính hàng hóa cuối cùng để tránh tính trùng lặp giá trị hàng hóa trung gian.

Hàng hóa công cộng (public goods) có hai đặc điểm chính: tính không cạnh tranh (non-rivalrous, việc một người tiêu dùng hàng hóa này không làm giảm khả năng tiêu dùng của người khác) và tính không loại trừ (non-excludable, khó hoặc không thể ngăn cản người khác tiêu dùng hàng hóa này ngay cả khi họ không trả tiền). Ví dụ: quốc phòng, đèn đường.

Tăng trưởng kinh tế thường được đo lường bằng sự gia tăng của GDP thực tế (GDP đã điều chỉnh theo lạm phát) qua thời gian. GDP thực tế phản ánh sự gia tăng về sản lượng hàng hóa và dịch vụ thực tế của nền kinh tế, loại bỏ ảnh hưởng của biến động giá cả.

Đường cầu thị trường thể hiện tổng lượng cầu của tất cả người tiêu dùng trên thị trường tại mỗi mức giá khác nhau. Nó được xây dựng bằng cách cộng theo chiều ngang các đường cầu cá nhân, tức là cộng các lượng cầu của từng cá nhân tại mỗi mức giá.

Mục tiêu chính và phổ biến nhất của chính sách tiền tệ là ổn định giá cả (kiểm soát lạm phát). Mặc dù chính sách tiền tệ cũng có thể ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế và thất nghiệp, nhưng ổn định giá cả thường được ưu tiên hàng đầu.

Có ba phương pháp chính để tính GDP: phương pháp chi tiêu (tổng chi tiêu của các tác nhân kinh tế), phương pháp thu nhập (tổng thu nhập của các yếu tố sản xuất), và phương pháp sản xuất (tổng giá trị gia tăng của các ngành). Phương pháp tiết kiệm không phải là một phương pháp tính GDP.

Hàng hóa công cộng thuần túy là không cạnh tranh và không loại trừ. Tuy nhiên, có những hàng hóa thuộc loại hàng hóa độc quyền tự nhiên (club goods) có tính loại trừ (có thể ngăn người không trả tiền sử dụng) nhưng không cạnh tranh (việc một người sử dụng không làm giảm khả năng sử dụng của người khác, cho đến khi đạt ngưỡng tắc nghẽn). Chương trình truyền hình cáp là một ví dụ, nhà cung cấp có thể loại trừ người không trả tiền xem, nhưng việc một người xem không ảnh hưởng đến khả năng xem của người khác (trong phạm vi nhất định).

Thặng dư thương mại (trade surplus) xảy ra khi giá trị hàng hóa và dịch vụ xuất khẩu của một quốc gia lớn hơn giá trị hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu trong một thời kỳ nhất định. Ngược lại, thâm hụt thương mại xảy ra khi nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu.

Lạm phát là tình trạng mức giá chung của hàng hóa và dịch vụ trong nền kinh tế tăng lên theo thời gian. Điều này làm giảm sức mua của đồng tiền.

Tỷ giá hối đoái danh nghĩa (nominal exchange rate) là giá của một đơn vị tiền tệ nước này được biểu hiện bằng đơn vị tiền tệ nước khác. Nó đơn giản là tỷ lệ trao đổi tiền tệ, ví dụ như bao nhiêu đồng Việt Nam đổi được một đô la Mỹ.

Giá trần là mức giá tối đa mà nhà nước quy định, thường thấp hơn giá cân bằng thị trường. Khi giá trần thấp hơn giá cân bằng, lượng cầu vượt quá lượng cung, dẫn đến tình trạng thiếu hụt hàng hóa trên thị trường.

Hàng hóa thiết yếu, ít có hàng hóa thay thế thường có cầu ít co giãn theo giá. Xăng dầu là mặt hàng thiết yếu cho nhiều người, đặc biệt là những người sử dụng phương tiện cá nhân, và ít có hàng hóa thay thế trực tiếp trong ngắn hạn so với các lựa chọn khác như ô tô, điện thoại thông minh hoặc vé xem phim.

Lạm phát cầu kéo (demand-pull inflation) xảy ra khi tổng cầu trong nền kinh tế tăng quá nhanh, vượt quá khả năng cung ứng của nền kinh tế, kéo theo mức giá chung tăng lên. Lạm phát chi phí đẩy (cost-push inflation) xảy ra do chi phí sản xuất tăng.

Độ co giãn của cầu theo giá (Price Elasticity of Demand - PED) đo lường mức độ nhạy cảm của lượng cầu đối với sự thay đổi của giá cả. Nó cho biết phần trăm thay đổi trong lượng cầu khi giá thay đổi 1%.

Khan hiếm là vấn đề kinh tế cơ bản, xuất phát từ việc nhu cầu của con người là vô hạn nhưng nguồn lực để đáp ứng nhu cầu đó lại có giới hạn. Các lựa chọn khác có thể liên quan đến khan hiếm nhưng không phải định nghĩa cốt lõi.

Độc quyền tự nhiên xảy ra khi một doanh nghiệp có thể cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ cho toàn thị trường với chi phí thấp hơn so với việc có nhiều doanh nghiệp cạnh tranh. Điều này thường xảy ra trong các ngành có chi phí cố định lớn và chi phí biên thấp, như cung cấp điện, nước, hoặc đường sắt.

Chính sách tài khóa (fiscal policy) là việc chính phủ sử dụng thuế và chi tiêu công để tác động đến nền kinh tế vĩ mô. Chính sách tiền tệ (monetary policy) liên quan đến điều hành lãi suất và cung tiền.

Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo, có rất nhiều doanh nghiệp nhỏ sản xuất hàng hóa đồng nhất. Doanh nghiệp không có khả năng ảnh hưởng đến giá thị trường mà phải chấp nhận mức giá thị trường đã được xác định bởi cung và cầu chung của toàn thị trường.

Ngân hàng trung ương (NHTW) có nhiều chức năng quan trọng, bao gồm: phát hành tiền, quản lý dự trữ ngoại hối, và thực hiện chính sách tiền tệ để ổn định kinh tế vĩ mô. NHTW không trực tiếp cho vay đến doanh nghiệp và người dân (mà thông qua các ngân hàng thương mại), không quản lý ngân sách nhà nước (chính phủ làm), và không trực tiếp kiểm soát thị trường chứng khoán (ủy ban chứng khoán).

Tiền tệ có ba chức năng chính trong nền kinh tế: phương tiện trao đổi (giúp đơn giản hóa giao dịch), đơn vị đo lường giá trị (giúp so sánh giá trị hàng hóa và dịch vụ), và phương tiện tích trữ giá trị (cho phép giữ giá trị theo thời gian). Các lựa chọn khác chỉ đề cập đến một phần hoặc không chính xác về chức năng của tiền tệ.