Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Khoa học thần kinh và hành vi – Đề 15

Microglia là loại tế bào thần kinh đệm cư trú trong hệ thần kinh trung ương và đóng vai trò chính trong hệ thống miễn dịch của não. Chúng hoạt động như các tế bào miễn dịch bẩm sinh, giám sát môi trường não, phát hiện và phản ứng với tổn thương, nhiễm trùng hoặc sự xâm nhập của mầm bệnh. Microglia cũng thực hiện chức năng dọn dẹp, loại bỏ các mảnh vụn tế bào, synapse thừa và các chất thải khác để duy trì môi trường não khỏe mạnh.

Dopamine là chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong hệ thống khen thưởng của não, liên quan đến cảm giác khoái lạc, động lực, ham muốn và học tập củng cố.

Hội chứng neglect, hay bán neglect, thường xảy ra sau tổn thương ở thùy đỉnh phải, đặc biệt là vùng giao điểm thái dương-đỉnh (temporoparietal junction). Người bệnh neglect thường bỏ qua hoặc không nhận thức được nửa không gian đối diện với bên tổn thương (thường là bên trái). Họ có thể không ăn thức ăn ở bên trái đĩa, không chải chuốt nửa bên trái cơ thể, hoặc không nhận ra các vật thể ở phía bên trái.

Thể chai là một bó sợi thần kinh lớn kết nối hai bán cầu não. Phẫu thuật cắt thể chai (commissurotomy) để điều trị động kinh nặng sẽ tạo ra hội chứng 'split-brain', trong đó hai bán cầu não không còn giao tiếp trực tiếp với nhau, dẫn đến các hiện tượng thú vị về nhận thức và hành vi.

Neuron là tế bào thần kinh, đơn vị cấu trúc và chức năng cơ bản của hệ thần kinh, chuyên biệt hóa cao để dẫn truyền và xử lý thông tin thông qua các tín hiệu điện và hóa học.

Hồi hải mã là một cấu trúc não quan trọng nằm trong thùy thái dương, đóng vai trò then chốt trong việc hình thành trí nhớ mới, đặc biệt là trí nhớ tường minh (explicit memory) về sự kiện và sự kiện. Tổn thương hồi hải mã có thể dẫn đến mất khả năng hình thành trí nhớ mới (anterograde amnesia).

Oligodendrocytes là loại tế bào thần kinh đệm trong hệ thần kinh trung ương, có chức năng tạo ra lớp myelin, một lớp vỏ bọc cách điện xung quanh sợi trục thần kinh, giúp tăng tốc độ dẫn truyền tín hiệu thần kinh.

Hệ thống thần kinh tự chủ điều khiển các chức năng không tự chủ của cơ thể, tức là các chức năng diễn ra tự động mà không cần ý thức kiểm soát. Các chức năng này bao gồm nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa, bài tiết, nhiệt độ cơ thể và phản ứng 'chiến đấu hoặc bỏ chạy' (fight-or-flight).

Điện não đồ (EEG) và Điện não từ đồ (MEG) có độ phân giải thời gian rất cao, có thể ghi lại hoạt động điện và từ trường của não bộ trong vòng mili giây. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu theo dõi các thay đổi nhanh chóng trong hoạt động não bộ liên quan đến nhận thức và hành vi. Ngược lại, fMRI và PET có độ phân giải thời gian kém hơn, thường đo lường hoạt động não bộ trong phạm vi giây hoặc phút.

Bệnh Parkinson là một rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, đặc trưng bởi sự mất mát của các neuron sản xuất dopamine ở substantia nigra, một vùng não quan trọng cho kiểm soát vận động. Sự thiếu hụt dopamine dẫn đến các triệu chứng vận động chính của bệnh Parkinson, bao gồm run, cứng đờ cơ, chậm vận động (bradykinesia), và khó khăn về thăng bằng.

Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh đa chức năng, tham gia vào điều chỉnh tâm trạng, giấc ngủ, sự thèm ăn, và nhiều quá trình sinh lý khác. Sự mất cân bằng serotonin, đặc biệt là giảm nồng độ, thường liên quan đến các rối loạn tâm trạng như trầm cảm.

Homunculus cảm giác là một bản đồ tượng trưng về cơ thể được 'vẽ' trên vỏ não cảm giác thân thể. Kích thước của mỗi bộ phận cơ thể trên homunculus không tỷ lệ với kích thước thực tế của nó mà tỷ lệ với mật độ thụ thể cảm giác và độ nhạy cảm của vùng đó. Ví dụ, tay và mặt có diện tích lớn hơn so với lưng hoặc chân.

Synaptic pruning là một quá trình tự nhiên trong phát triển não bộ, đặc biệt là trong thời thơ ấu và thanh thiếu niên, trong đó não bộ loại bỏ các synapse (kết nối thần kinh) không cần thiết hoặc ít sử dụng. Quá trình này giúp tinh chỉnh các mạch thần kinh, tăng hiệu quả và chuyên biệt hóa chức năng của não bộ.

Trong điều kiện hóa cổ điển của Pavlov, 'thức ăn' là kích thích không điều kiện (UCS) và 'nước bọt tiết ra khi nhìn thấy thức ăn' là phản ứng không điều kiện (UCR) - phản ứng tự nhiên, bản năng không cần học tập. Sau khi kết hợp thức ăn với một kích thích trung tính (ví dụ: tiếng chuông), tiếng chuông trở thành kích thích có điều kiện (CS) và nước bọt tiết ra khi nghe tiếng chuông trở thành phản ứng có điều kiện (CR).

Kích thích từ xuyên sọ (TMS) là một kỹ thuật kích thích não không xâm lấn sử dụng các xung từ trường mạnh mẽ để kích thích hoặc ức chế hoạt động của các vùng não cụ thể. TMS có thể được sử dụng để nghiên cứu chức năng não, điều trị các rối loạn thần kinh và tâm thần, và tăng cường hiệu suất nhận thức.

Thùy thái dương chứa vỏ não thính giác, vùng não chính chịu trách nhiệm xử lý thông tin âm thanh. Nó nhận tín hiệu từ tai thông qua thần kinh thính giác và xử lý các đặc điểm âm thanh như cao độ, âm lượng và nhịp điệu, cho phép chúng ta nhận biết và hiểu âm thanh.

Long-term potentiation (LTP) là một quá trình củng cố các kết nối synapse giữa các tế bào thần kinh dựa trên hoạt động đồng thời của chúng. LTP được coi là một cơ chế tế bào quan trọng cho học tập và trí nhớ, vì nó làm tăng cường hiệu quả truyền thông tin giữa các neuron, giúp hình thành và củng cố các dấu vết trí nhớ.

Trí nhớ làm việc là một hệ thống trí nhớ ngắn hạn cho phép chúng ta tạm thời lưu giữ và xử lý thông tin cần thiết cho các nhiệm vụ nhận thức phức tạp, như hiểu ngôn ngữ, học tập, suy luận và giải quyết vấn đề. Nó có dung lượng hạn chế và thời gian lưu trữ ngắn.

Hệ thần kinh giao cảm là một phân nhánh của hệ thần kinh tự chủ, chịu trách nhiệm cho phản ứng 'chiến đấu hoặc bỏ chạy' khi cơ thể đối mặt với nguy hiểm hoặc căng thẳng. Nó kích hoạt các phản ứng sinh lý như tăng nhịp tim, tăng hô hấp, giãn đồng tử, và giải phóng adrenaline để chuẩn bị cơ thể cho hành động.

Bệnh Alzheimer là một rối loạn thoái hóa thần kinh tiến triển, nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chứng mất trí nhớ. Nó đặc trưng bởi sự suy giảm nhận thức dần dần, ảnh hưởng đến trí nhớ, ngôn ngữ, khả năng lập kế hoạch, ra quyết định và các chức năng nhận thức khác.

Giai đoạn quan trọng là những khoảng thời gian cụ thể trong quá trình phát triển mà não bộ đặc biệt dễ uốn nắn và nhạy cảm với các loại kinh nghiệm môi trường nhất định. Trong giai đoạn này, các kích thích phù hợp là cần thiết để phát triển bình thường các chức năng cụ thể, chẳng hạn như thị giác, ngôn ngữ và kỹ năng vận động. Nếu thiếu các kích thích thích hợp trong giai đoạn quan trọng, sự phát triển của các chức năng này có thể bị suy giảm vĩnh viễn.

Điện não đồ (EEG) là kỹ thuật đo hoạt động điện của não bộ bằng cách đặt các điện cực lên da đầu. EEG ghi lại các dao động điện từ hoạt động đồng bộ của hàng triệu neuron, thường được sử dụng để nghiên cứu các trạng thái ý thức, giấc ngủ, và phát hiện các rối loạn não như động kinh.

Glutamate là chất dẫn truyền thần kinh kích thích chính trong hệ thần kinh trung ương. Nó đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng não bộ, bao gồm học tập, trí nhớ, nhận thức và phát triển não bộ. Glutamate kích thích các tế bào thần kinh bằng cách làm tăng khả năng chúng phát sinh điện thế hoạt động.

Theo lý thuyết phân tâm học của Freud, Id là một trong ba bộ phận của nhân cách, hoạt động hoàn toàn ở mức vô thức và tuân theo nguyên tắc khoái lạc. Id tìm kiếm sự thỏa mãn tức thì các nhu cầu và ham muốn bản năng (như đói, khát, tình dục) mà không quan tâm đến logic, thực tế hay đạo đức.

Hệ thống dopaminergic mesolimbic là một đường dẫn truyền dopamine quan trọng trong não bộ, bắt nguồn từ vùng bụng giữa (VTA) và chiếu đến nhân accumbens và các vùng não khác. Hệ thống này đóng vai trò trung tâm trong việc xử lý phần thưởng, động lực, khoái cảm và củng cố hành vi. Nó cũng liên quan mật thiết đến hành vi gây nghiện, vì nhiều chất gây nghiện kích thích hệ thống này, tạo ra cảm giác khoái lạc và thúc đẩy hành vi tìm kiếm chất gây nghiện.

GABA (gamma-aminobutyric acid) là chất dẫn truyền thần kinh ức chế chính trong hệ thần kinh trung ương. Thụ thể GABA_A là thụ thể ionotropic, khi GABA liên kết với thụ thể này, kênh ion chloride mở ra, làm tăng dòng ion chloride vào tế bào, gây ra sự hyperpolarization và giảm khả năng tế bào thần kinh phát sinh điện thế hoạt động, dẫn đến ức chế hoạt động thần kinh.

Tiểu não đóng vai trò quan trọng trong việc điều phối các cử động, duy trì tư thế và thăng bằng. Nó nhận thông tin từ các hệ thống cảm giác và vận động, sau đó tích hợp và tinh chỉnh các tín hiệu vận động để tạo ra các cử động mượt mà và chính xác.

Plasticity thần kinh, hay tính mềm dẻo của não bộ, bao gồm khả năng não bộ thay đổi cấu trúc và chức năng của mình theo thời gian để đáp ứng với kinh nghiệm, học tập, và tổn thương. Nó bao gồm cả việc tạo tế bào thần kinh mới (neurogenesis), thay đổi kết nối synapse, và phục hồi chức năng sau tổn thương.

Hạch hạnh nhân là trung tâm cảm xúc của não, đặc biệt quan trọng trong việc xử lý và phản ứng với cảm xúc sợ hãi, cũng như các cảm xúc khác như lo lắng và giận dữ.

Hành não là một phần của thân não, đóng vai trò trung tâm trong việc kiểm soát các chức năng sống tự động và thiết yếu như nhịp tim, hô hấp, huyết áp và phản xạ như ho, hắt hơi, nuốt.