Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Huyết học – truyền máu – Đề 10

Hồng cầu chứa hemoglobin, một protein có khả năng liên kết và vận chuyển oxy.

Hồng cầu nhóm O không mang kháng nguyên A và B trên bề mặt, do đó không bị kháng thể trong huyết tương của các nhóm máu khác tấn công, khiến nó có thể truyền cho mọi nhóm máu (về mặt lý thuyết ABO).

Phản ứng tan máu nội mạch cấp là phản ứng truyền máu nguy hiểm nhất, xảy ra khi kháng thể của người nhận tấn công hồng cầu của người cho do không tương hợp nhóm máu ABO, dẫn đến phá hủy hồng cầu ồ ạt và các biến chứng nghiêm trọng.

Xét nghiệm hòa hợp máu (phản ứng chéo) là bước cuối cùng để đảm bảo tương hợp giữa máu người cho và người nhận, tập trung vào phát hiện các kháng thể bất thường ở người nhận có thể gây phản ứng tan máu khi truyền máu.

Yếu tố Rh, cụ thể là kháng nguyên D, là một protein phức tạp nằm trên màng hồng cầu. Sự hiện diện hay vắng mặt của protein này quyết định Rh dương (Rh+) hay Rh âm (Rh-).

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng cấp tính, xảy ra rất nhanh sau khi truyền máu, thường trong vài phút đầu. Các biến chứng còn lại (quá tải sắt, lây truyền bệnh virus, phản ứng tan máu chậm) là các biến chứng muộn, phát triển sau truyền máu một thời gian.

Trong tình huống khẩn cấp, máu O Rh- (O âm) được coi là 'nhóm máu truyền được cho mọi người' vì hồng cầu nhóm O âm không mang kháng nguyên A, B, hay D (Rh), giảm thiểu nguy cơ phản ứng truyền máu do không tương hợp ABO và Rh.

Bộ lọc bạch cầu được sử dụng để loại bỏ bạch cầu khỏi chế phẩm máu trước khi truyền. Bạch cầu có thể gây ra phản ứng sốt không tan máu, ức chế miễn dịch do truyền máu (TRIM), và lây truyền một số virus nội bào như CMV.

Huyết tương tươi đông lạnh (FFP) chứa tất cả các yếu tố đông máu tự nhiên, và được sử dụng để bổ sung các yếu tố đông máu trong các tình trạng như bệnh gan nặng, rối loạn đông máu, hoặc thiếu hụt đa yếu tố đông máu, bao gồm cả Hemophilia (mặc dù hiện nay yếu tố đông máu cô đặc thường được ưu tiên hơn).

Citrate là chất chống đông máu phổ biến trong túi máu. Khi truyền lượng lớn máu nhanh chóng, citrate có thể liên kết với canxi trong máu người nhận, dẫn đến hạ canxi máu. Cơ thể thường có thể chuyển hóa citrate, nhưng trong truyền máu khối lượng lớn hoặc ở bệnh nhân suy gan, quá trình này có thể bị chậm lại.

Truyền tiểu cầu đậm đặc chủ yếu được chỉ định khi bệnh nhân bị giảm tiểu cầu và có nguy cơ hoặc đang chảy máu. Giảm tiểu cầu do hóa trị liệu là một tình trạng phổ biến cần truyền tiểu cầu để ngăn ngừa hoặc điều trị chảy máu.

Truyền máu tự thân là phương pháp mà bệnh nhân được truyền lại máu của chính mình, đã được thu thập và lưu trữ trước đó (ví dụ: trước phẫu thuật có kế hoạch). Phương pháp này giúp giảm nguy cơ phản ứng truyền máu và lây truyền bệnh.

Người Rh âm không tự nhiên có kháng thể anti-D. Kháng thể này chỉ được hình thành khi người Rh âm tiếp xúc với hồng cầu Rh dương (ví dụ: qua truyền máu Rh dương hoặc trong quá trình mang thai con Rh dương). Đây là cơ chế gây ra bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh do bất đồng nhóm máu Rh (nếu lần mang thai sau là con Rh dương).

Xét nghiệm Coombs trực tiếp (DAT) phát hiện xem có kháng thể (ví dụ: IgG) hoặc bổ thể (ví dụ: C3d) đã gắn lên bề mặt hồng cầu của bệnh nhân hay không. Xét nghiệm này thường được sử dụng để chẩn đoán các tình trạng tan máu tự miễn hoặc tan máu do truyền máu.

Khi nghi ngờ có phản ứng truyền máu, việc đầu tiên và quan trọng nhất là phải ngừng truyền máu ngay lập tức để hạn chế lượng máu không tương hợp hoặc có vấn đề tiếp tục vào cơ thể bệnh nhân và giảm thiểu mức độ nghiêm trọng của phản ứng.

Cryoprecipitate là một chế phẩm máu được làm từ huyết tương tươi đông lạnh, giàu yếu tố VIII, yếu tố von Willebrand, fibrinogen và yếu tố XIII. Nó thường được sử dụng để cung cấp fibrinogen và yếu tố VIII, mặc dù hiện nay yếu tố VIII cô đặc thường được ưu tiên hơn cho bệnh Hemophilia A.

Khối hồng cầu lắng thường được bảo quản ở nhiệt độ 1-6°C và có thể được bảo quản trong khoảng 35-42 ngày, tùy thuộc vào chất chống đông và dung dịch bảo quản được sử dụng. Các dung dịch bảo quản tiên tiến hơn cho phép thời gian bảo quản dài hơn.

Tổn thương phổi cấp liên quan đến truyền máu (TRALI) là một biến chứng nghiêm trọng của truyền máu, đặc trưng bởi khó thở cấp, phù phổi không do tim, hạ huyết áp và giảm oxy máu, thường xảy ra trong vòng 6 giờ sau khi truyền máu. Nguyên nhân chủ yếu liên quan đến kháng thể trong chế phẩm máu người cho gây hoạt hóa bạch cầu trung tính của người nhận trong phổi.

Truyền máu trao đổi ở trẻ sơ sinh bị bệnh tan máu do bất đồng nhóm máu Rh nhằm mục đích kép: (1) Loại bỏ bilirubin (sản phẩm phân hủy hồng cầu gây vàng da nhân) và kháng thể anti-Rh (gây tan máu) khỏi tuần hoàn của trẻ. (2) Thay thế hồng cầu của trẻ (đã bị kháng thể tấn công) bằng hồng cầu khỏe mạnh, tương hợp với kháng thể của mẹ.

Bệnh nhân có kháng thể kháng IgA có nguy cơ phản ứng phản vệ khi truyền các chế phẩm máu chứa IgA (như huyết tương, tiểu cầu và cả hồng cầu lắng thông thường vì vẫn còn một lượng nhỏ huyết tương). Hồng cầu rửa được xử lý để loại bỏ hầu hết huyết tương, do đó giảm thiểu nguy cơ phản ứng phản vệ ở những bệnh nhân này.

Trong tình huống lý tưởng, ưu tiên truyền máu cùng nhóm máu và Rh với bệnh nhân. Bệnh nhân nhóm máu A Rh-, do đó khối hồng cầu nhóm A Rh- là lựa chọn tốt nhất để truyền, đảm bảo tương hợp ABO và Rh, giảm nguy cơ phản ứng truyền máu.

Pha chéo chính (major crossmatch) trong xét nghiệm hòa hợp máu nhằm phát hiện kháng thể bất thường trong huyết tương của người nhận có thể gây phản ứng với hồng cầu của người cho. Đây là giai đoạn quan trọng nhất để đảm bảo an toàn truyền máu, vì phần lớn phản ứng truyền máu tan máu liên quan đến kháng thể của người nhận tấn công hồng cầu người cho.

Liều lượng truyền máu ở trẻ em thường được tính toán dựa trên cân nặng của trẻ (ml/kg), vì cân nặng phản ánh thể tích máu và nhu cầu truyền máu của trẻ chính xác hơn so với tuổi hoặc chiều cao. Diện tích bề mặt cơ thể cũng có thể được sử dụng trong một số trường hợp, nhưng cân nặng là thông số thường dùng và dễ áp dụng hơn.

Đối với bệnh nhân có tiền sử phản ứng truyền máu dị ứng, việc sử dụng thuốc kháng histamine (như diphenhydramine) và/hoặc corticosteroid (như hydrocortisone) trước khi truyền máu có thể giúp giảm thiểu nguy cơ tái phát phản ứng dị ứng bằng cách ức chế các phản ứng miễn dịch trung gian IgE.

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả, một đơn vị khối hồng cầu lắng nên được truyền trong vòng không quá 4 giờ. Thời gian truyền quá dài có thể làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn do sự phát triển của vi khuẩn trong túi máu ở nhiệt độ phòng.

Mặc dù có các ngưỡng hemoglobin được sử dụng làm hướng dẫn (ví dụ: 7 g/dL trong nhiều tình huống), quyết định truyền máu nên dựa trên đánh giá toàn diện tình trạng lâm sàng của bệnh nhân, bao gồm triệu chứng thiếu máu, bệnh nền (đặc biệt là bệnh tim mạch), và các yếu tố nguy cơ khác. Không nên chỉ dựa vào một ngưỡng hemoglobin cố định mà bỏ qua các yếu tố lâm sàng quan trọng khác.

Bộ lọc bạch cầu (leukoreduction filter) chủ yếu giúp giảm nguy cơ phản ứng sốt không tan máu và một số phản ứng truyền máu khác liên quan đến bạch cầu, cũng như giảm nguy cơ lây truyền CMV nội bào. Tuy nhiên, nó không trực tiếp giảm thiểu nguy cơ lây truyền các bệnh nhiễm trùng do virus (HIV, HBV, HCV...) hoặc vi khuẩn. Các biện pháp quan trọng nhất để giảm nguy cơ lây truyền bệnh qua đường truyền máu vẫn là sàng lọc người hiến máu và xét nghiệm sàng lọc mầm bệnh trên đơn vị máu.

Truyền máu khối lượng lớn có thể dẫn đến nhiều biến chứng chuyển hóa và đông máu, bao gồm hạ canxi máu (do citrate), tăng kali máu (do rò rỉ kali từ hồng cầu bảo quản), nhiễm toan chuyển hóa, và rối loạn đông máu do pha loãng yếu tố đông máu và tiểu cầu. Do đó, cần theo dõi chặt chẽ điện giải đồ (đặc biệt canxi, kali), khí máu động mạch, và các xét nghiệm đông máu để phát hiện sớm và xử trí kịp thời.

Nguyên tắc 'RESTRICTIVE' (hạn chế) trong chỉ định truyền máu nhấn mạnh việc sử dụng truyền máu một cách thận trọng và hợp lý, chỉ truyền khi thật sự cần thiết và dựa trên ngưỡng hemoglobin thấp hơn so với trước đây (so với chiến lược 'LIBERAL' - truyền máu rộng rãi hơn). Mục tiêu là giảm thiểu các rủi ro không cần thiết liên quan đến truyền máu và sử dụng nguồn máu một cách hiệu quả.

Khi bệnh nhân có nhóm máu hiếm gặp, việc tìm kiếm máu tương hợp có thể rất khó khăn. Giải pháp chính là mở rộng phạm vi tìm kiếm bằng cách liên hệ với các ngân hàng máu khác, trung tâm truyền máu khu vực hoặc quốc gia, và các tổ chức hiến máu chuyên biệt (bao gồm cả các ngân hàng máu hiếm) để tìm kiếm người hiến máu phù hợp. Các tổ chức này có mạng lưới người hiến máu rộng lớn hơn và có thể hỗ trợ tìm kiếm các nhóm máu hiếm.