Sắc ký điện di mao quản (CE) tách các chất dựa trên sự khác biệt về độ linh động điện di của chúng trong mao quản dưới tác dụng của điện trường. Điện thẩm là dòng dung dịch tạo ra do điện trường tác dụng lên lớp điện tích kép trên thành mao quản, đóng vai trò quan trọng trong CE.

Chiết pha rắn (SPE) là kỹ thuật chuẩn bị mẫu hiệu quả để làm sạch và làm giàu chất phân tích từ nền mẫu phức tạp. SPE sử dụng vật liệu pha tĩnh để giữ lại chất phân tích hoặc chất gây nhiễu, sau đó rửa giải chọn lọc chất phân tích, loại bỏ các chất cản trở phép đo.

Độ nhạy là khả năng của phương pháp phân tích phân biệt và phản ứng với sự thay đổi nhỏ trong nồng độ chất phân tích. Phương pháp có độ nhạy cao có thể phát hiện và đo lường chất phân tích ở nồng độ rất thấp.

Trong chuẩn độ oxy hóa - khử, điện cực chỉ thị cần trơ hóa học và dẫn điện tốt, thường là platin (Pt) hoặc vàng (Au). Chúng nhạy cảm với sự thay đổi tỷ lệ các dạng oxy hóa và khử của cặp oxy hóa - khử trong dung dịch.

Sai số ngẫu nhiên là sai số không xác định, có thể dao động theo các hướng khác nhau. Lặp lại phép đo nhiều lần và tính trung bình giúp giảm ảnh hưởng của sai số ngẫu nhiên lên kết quả cuối cùng, do sai số ngẫu nhiên có xu hướng triệt tiêu lẫn nhau khi lấy trung bình.

Đo điện thế (Potentiometry) là phương pháp điện hóa dựa trên việc đo điện thế giữa hai điện cực ở điều kiện dòng điện bằng không, thường dùng để xác định pH hoặc nồng độ ion. Các phương pháp còn lại (Von-ampe hòa tan, Ampe kế, Cực phổ) đều dựa trên việc đo dòng điện.

Chuẩn bị mẫu nhằm loại bỏ các chất gây nhiễu và chuyển chất phân tích về dạng lý tưởng để đo bằng các phương pháp phân tích cụ thể, đảm bảo phép đo hiệu quả.

Độ chọn lọc là khả năng của phương pháp phân tích chỉ đo được chất phân tích mong muốn mà không bị ảnh hưởng bởi các chất khác có mặt trong mẫu nền. Phương pháp có độ chọn lọc cao sẽ cho kết quả chính xác hơn khi mẫu phức tạp.

Chất chỉ thị kim loại trong chuẩn độ EDTA là các thuốc thử tạo phức màu với ion kim loại. Khi EDTA thêm vào, nó sẽ cạnh tranh và tạo phức bền hơn với ion kim loại, giải phóng chất chỉ thị và làm thay đổi màu sắc, báo hiệu điểm kết thúc chuẩn độ.

Đường chuẩn lý tưởng trong phân tích định lượng là đường thẳng tuyến tính, thể hiện mối quan hệ tuyến tính giữa tín hiệu phân tích (ví dụ: độ hấp thụ, cường độ dòng điện) và nồng độ chất phân tích trong một khoảng nồng độ nhất định. Điều này giúp đơn giản hóa việc tính toán nồng độ mẫu.

Hòa tan bằng lò vi sóng (Microwave digestion) sử dụng năng lượng vi sóng để gia nhiệt nhanh chóng và đồng đều mẫu trong môi trường axit mạnh ở nhiệt độ và áp suất cao trong bình kín, giúp hòa tan hiệu quả nhiều loại mẫu rắn khó tan, đặc biệt là mẫu vô cơ và mẫu môi trường.

Hệ số tương quan (r) là chỉ số thống kê đo lường mức độ quan hệ tuyến tính giữa hai biến số. Trong phân tích đường chuẩn, r được dùng để đánh giá độ phù hợp tuyến tính của đường chuẩn, giá trị r càng gần 1 hoặc -1 thì quan hệ tuyến tính càng mạnh.

FID là detector phổ biến trong sắc ký khí, hoạt động dựa trên việc đốt cháy các hợp chất hữu cơ trong ngọn lửa hydro, tạo ra ion và electron, từ đó tạo dòng điện. Nó rất nhạy với các hợp chất hữu cơ.

Độ phân giải (Rs) là thước đo mức độ tách biệt giữa hai pic sắc ký. Rs càng lớn, hai pic càng tách biệt tốt hơn, thể hiện khả năng tách rời hiệu quả hai chất phân tích khỏi nhau trên cột sắc ký.

Chất ổn định được thêm vào mẫu để bảo quản mẫu, ngăn chặn các phản ứng hóa học, sinh học hoặc vật lý có thể làm thay đổi nồng độ hoặc dạng tồn tại của chất phân tích trong khoảng thời gian từ khi lấy mẫu đến khi phân tích.

Quang phổ hồng ngoại (IR) cung cấp thông tin về các nhóm chức năng trong phân tử, còn Cộng hưởng từ hạt nhân (NMR) cho biết thông tin chi tiết về cấu trúc khung carbon và vị trí các nguyên tử hydro, giúp xác định cấu trúc phân tử hữu cơ.

Chuẩn độ Karl Fischer là phương pháp đặc hiệu và chính xác để xác định hàm lượng nước trong nhiều loại mẫu khác nhau, từ hóa chất, dược phẩm đến thực phẩm và dầu mỏ. Thuốc thử Karl Fischer phản ứng định lượng với nước.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là phương pháp rất nhạy và chọn lọc để xác định hàm lượng các nguyên tố kim loại, đặc biệt là kim loại nặng, trong các mẫu môi trường, thực phẩm, và các lĩnh vực khác.

Sai số hệ thống là sai số có tính định hướng, ảnh hưởng đến tất cả các lần đo theo cùng một hướng. Lặp lại phép đo nhiều lần chỉ giảm sai số ngẫu nhiên, không ảnh hưởng đến sai số hệ thống. Các biện pháp khác như phân tích mẫu chuẩn, hiệu chuẩn thiết bị và sử dụng phương pháp khác có thể giúp phát hiện và giảm sai số hệ thống.

Điểm tương đương là điểm lý thuyết, nơi phản ứng hóa học giữa chất phân tích và chất chuẩn hoàn toàn vừa đủ theo đúng tỉ lệ phản ứng.

Các phương pháp quang phổ huỳnh quang, hấp thụ nguyên tử và Raman đều dựa trên tương tác giữa ánh sáng và vật chất. Sắc ký ion là phương pháp tách các ion dựa trên ái lực khác nhau của chúng với pha tĩnh và pha động, không thuộc nhóm phương pháp quang học.

Dạng cân là dạng hóa học ổn định, có thành phần xác định mà chất phân tích được chuyển hóa thành và cân sau khi xử lý (sấy hoặc nung) để xác định khối lượng và tính ra hàm lượng chất phân tích ban đầu.

Hệ số dung lượng (k) cho biết mức độ chất phân tích bị giữ lại bởi pha tĩnh so với pha động. Giá trị k lớn nghĩa là chất phân tích tương tác mạnh hơn với pha tĩnh và thời gian lưu sẽ dài hơn.

Khối phổ kế ion hóa các phân tử, sau đó phân tách các ion này dựa trên tỉ lệ khối lượng trên điện tích của chúng trong từ trường hoặc điện trường, tạo ra phổ khối lượng đặc trưng.

Độ thu hồi đánh giá hiệu quả của quá trình phân tích trong việc thu lại chất phân tích từ nền mẫu. Nó là thước đo độ đúng, cho biết phương pháp có định lượng chính xác chất phân tích hay không.

HPLC có ưu điểm về độ phân giải cao, tốc độ phân tích nhanh và khả năng phân tích nhiều loại chất khác nhau. Tuy nhiên, chi phí thiết bị HPLC tương đối cao so với một số phương pháp phân tích khác.

Phân tích hoạt hóa neutron (NAA) là phương pháp phân tích nguyên tố có độ nhạy cao, không phá hủy mẫu, thường được dùng để xác định hàm lượng vết các nguyên tố trong các mẫu phức tạp như mẫu địa chất, khảo cổ, pháp y, vật liệu bán dẫn, nhờ khả năng phát hiện nhiều nguyên tố ở nồng độ ppb hoặc thấp hơn.

Quy trình phân tích hoá học cần dựa trên dữ liệu khách quan và các nguyên tắc khoa học. Giải thích kết quả phân tích phải dựa trên bằng chứng, số liệu và kiến thức chuyên môn, không thể dựa trên cảm tính cá nhân.

Quang phổ hấp thụ phân tử là phương pháp đo lượng ánh sáng bị hấp thụ khi chiếu qua dung dịch, lượng hấp thụ tỉ lệ với nồng độ chất phân tích.

Phân tích định tính xác định sự có mặt của chất phân tích. Phản ứng màu, sắc ký lớp mỏng và kết tủa chọn lọc là các phương pháp định tính. Chuẩn độ axit-bazơ là phương pháp định lượng, xác định lượng chất phân tích.

Detector FID (Flame Ionization Detector) là detector phổ biến trong GC, hoạt động dựa trên việc đốt cháy các hợp chất hữu cơ trong ngọn lửa hydro và đo dòng ion tạo ra. FID rất nhạy với hầu hết các hợp chất hữu cơ chứa C-H, và ít nhạy hoặc không nhạy với các hợp chất vô cơ, nước, hoặc hợp chất chứa halogen (nhạy kém hơn).

Độ phân giải (resolution) trong sắc ký cột, khả năng tách biệt hai chất, bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố bao gồm: tốc độ dòng pha động (ảnh hưởng đến thời gian lưu và độ khuếch tán), hiệu năng cột (số đĩa lý thuyết, thể hiện khả năng tách của cột), và hệ số chọn lọc (độ khác biệt về ái lực của các chất phân tích với pha tĩnh). Do đó, tất cả các đáp án trên đều đúng.

Sắc ký (Chromatography), bao gồm GC, HPLC, sắc ký ion, v.v., là nhóm kỹ thuật phân tích có khả năng tách và định lượng đồng thời nhiều chất phân tích khác nhau trong một mẫu phức tạp. Các phương pháp khác (chuẩn độ, AAS, gravimetry) thường thích hợp hơn cho việc định lượng một hoặc một vài chất phân tích cụ thể.

Chất ổn định được thêm vào dung dịch chuẩn để duy trì sự ổn định của nồng độ chất chuẩn trong quá trình bảo quản. Điều này ngăn chặn các phản ứng phân hủy, oxy hóa, hoặc các quá trình khác có thể làm thay đổi nồng độ theo thời gian, đảm bảo độ tin cậy của dung dịch chuẩn khi sử dụng.

Để phân tích mẫu rắn, thường cần hòa tan mẫu để đưa chất phân tích vào dung dịch. Chiết có thể được sử dụng sau khi hòa tan để tách chất phân tích hoặc loại bỏ chất gây nhiễu. Chuẩn độ trực tiếp thường áp dụng cho mẫu lỏng, chiết lỏng-lỏng dùng cho mẫu lỏng, và TLC là phương pháp phân tích chứ không phải chuẩn bị mẫu.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là kỹ thuật phân tích nguyên tố, được sử dụng để xác định nồng độ của các nguyên tố kim loại và một số phi kim trong mẫu. HPLC dùng để tách và định lượng các chất hữu cơ, IR xác định các nhóm chức, chuẩn độ axit-bazơ định lượng axit hoặc bazơ.

Phân tích khối lượng (Gravimetry) là phương pháp phân tích định lượng dựa trên việc tách chất phân tích ra khỏi mẫu dưới dạng một hợp chất có thành phần xác định, sau đó cân khối lượng của hợp chất này. Chất này thường là chất kết tủa.

Chỉ số BOD (Biological Oxygen Demand) là lượng oxy cần thiết để vi sinh vật phân hủy các chất hữu cơ trong một đơn vị thể tích nước trong một thời gian nhất định (thường là 5 ngày). BOD là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá mức độ ô nhiễm hữu cơ của nước.

Giới hạn phát hiện (Limit of Detection - LOD) là nồng độ thấp nhất của chất phân tích mà phương pháp có thể phát hiện được một cách đáng tin cậy, thường được sử dụng để đánh giá độ nhạy của phương pháp. Độ chính xác và độ lặp lại liên quan đến độ đúng và độ ổn định của phép đo, khoảng tuyến tính là dải nồng độ mà đáp ứng của detector tuyến tính với nồng độ.

Sai số hệ thống (systematic error) là loại sai số có tính nhất quán và ảnh hưởng theo một hướng xác định, thường do dụng cụ hoặc phương pháp không chuẩn. Sai số này không giảm khi đo lặp lại mà cần hiệu chỉnh phương pháp. Sai số ngẫu nhiên (random error) có thể giảm khi đo lặp lại.

Quang phổ huỳnh quang là phương pháp quang phổ, dựa trên sự phát xạ ánh sáng của chất sau khi hấp thụ ánh sáng kích thích. Các phương pháp còn lại (chuẩn độ đo điện dẫn, voltammetry, điện thế kế) đều là các phương pháp phân tích điện hóa, liên quan đến việc đo các thông số điện như điện dẫn, dòng điện, điện thế.

EDTA (axit ethylenediaminetetraacetic) là một tác nhân tạo phức mạnh, thường được sử dụng trong chuẩn độ complex tạo phức (complexometric titration) để định lượng các ion kim loại. EDTA tạo phức bền với nhiều ion kim loại.

Headspace-GC là kỹ thuật lấy mẫu và đưa mẫu vào hệ thống GC. Trong kỹ thuật này, mẫu (có thể rắn hoặc lỏng) được đặt trong lọ kín, và pha khí phía trên mẫu (headspace) được lấy ra và đưa vào GC để phân tích. Kỹ thuật này thường dùng để phân tích các chất dễ bay hơi có trong mẫu nền không bay hơi.

Điện cực thủy tinh là điện cực chọn lọc ion hydro (H+) và được sử dụng phổ biến làm điện cực chỉ thị trong phép đo pH. Điện thế của điện cực thủy tinh thay đổi theo pH của dung dịch. Các điện cực Ag/AgCl và calomel thường được dùng làm điện cực tham khảo, điện cực platin thường dùng trong chuẩn độ oxy hóa khử.

Vitamin C (axit ascorbic) là một chất khử. Chuẩn độ oxy hóa - khử, thường sử dụng dung dịch iod hoặc kali permanganat làm chất oxy hóa, là phương pháp phù hợp để định lượng vitamin C dựa trên phản ứng oxy hóa axit ascorbic. IR xác định nhóm chức, TLC định tính hoặc bán định lượng, gravimetry không phù hợp cho vitamin C trong nước ép.

Quang phổ UV-Vis (tử ngoại - khả kiến) đo sự hấp thụ bức xạ UV và vùng khả kiến của ánh sáng khi chiếu qua mẫu. Sự hấp thụ này thường liên quan đến sự chuyển electron trong phân tử. Quang phổ IR liên quan đến sự rung động phân tử, AAS liên quan đến nguyên tử, và quang phổ huỳnh quang đo sự phát xạ ánh sáng.

Phenolphtalein là chất chỉ thị axit-bazơ phổ biến, không màu trong môi trường axit và trung tính (pH < 8.3) và có màu hồng đến tím trong môi trường bazơ (pH > 8.3). Khoảng chuyển màu của phenolphtalein thường được chấp nhận là khoảng pH 8-10.

Mẫu trắng (blank sample) là mẫu không chứa chất phân tích hoặc chỉ chứa nền mẫu (matrix) mà không có chất phân tích quan tâm. Mẫu trắng được đo cùng với mẫu thật để hiệu chỉnh ảnh hưởng của nền mẫu, tạp chất hoặc tín hiệu nền của thiết bị, đảm bảo kết quả đo chính xác hơn cho chất phân tích.

Phân tích nhiệt trọng lượng (TGA - Thermogravimetric Analysis) là kỹ thuật phân tích nhiệt, đo sự thay đổi khối lượng của mẫu theo nhiệt độ hoặc thời gian trong môi trường kiểm soát. TGA được sử dụng để nghiên cứu độ bền nhiệt, quá trình phân hủy nhiệt, và xác định thành phần của vật liệu dựa trên sự thay đổi khối lượng khi đun nóng.

Sắc ký ion là một loại sắc ký lỏng đặc biệt, sử dụng pha tĩnh là chất trao đổi ion. Cơ chế tách là sự trao đổi ion giữa các ion trong mẫu và các ion trên pha tĩnh. Các ion có ái lực khác nhau với pha tĩnh sẽ di chuyển với tốc độ khác nhau và được tách ra.

Giá trị Rf (Retention factor) trong TLC là tỉ số giữa khoảng cách di chuyển của vết chất phân tích từ điểm gốc và khoảng cách di chuyển của dung môi (mặt trước dung môi) từ điểm gốc. Rf = (Khoảng cách chất phân tích) / (Khoảng cách dung môi). Giá trị Rf luôn nằm trong khoảng từ 0 đến 1.

Độ lệch chuẩn (standard deviation) là một thước đo thống kê về mức độ phân tán hoặc biến động của một tập dữ liệu so với giá trị trung bình của nó. Độ lệch chuẩn càng nhỏ, dữ liệu càng tập trung gần giá trị trung bình, thể hiện độ lặp lại (precision) cao.

Độ chính xác (accuracy) trong phân tích định lượng thể hiện mức độ gần đúng của kết quả đo so với giá trị thực hoặc giá trị được chấp nhận rộng rãi. Độ lặp lại (precision) được mô tả bởi đáp án 2.

Điểm tương đương (equivalence point) là điểm lý thuyết trong quá trình chuẩn độ khi lượng chất chuẩn thêm vào phản ứng vừa đủ về mặt hóa học với lượng chất phân tích ban đầu. Điểm cuối (end point) là điểm thực tế quan sát được, thường qua sự đổi màu chất chỉ thị, và lý tưởng là điểm cuối gần với điểm tương đương.

Phương pháp thêm chuẩn (standard addition) được sử dụng để giảm thiểu ảnh hưởng nền mẫu (matrix effect). Đường chuẩn được xây dựng bằng cách thêm các lượng chuẩn đã biết vào các phần mẫu giống nhau và đo tín hiệu phân tích cho mỗi phần. Nồng độ chất phân tích trong mẫu gốc được ngoại suy từ đường chuẩn này.

Chuẩn độ Karl Fischer là phương pháp chuẩn độ đặc hiệu và chính xác để xác định hàm lượng nước trong nhiều loại mẫu khác nhau, từ chất lỏng, chất rắn đến chất khí. Phản ứng Karl Fischer là phản ứng hóa học giữa iod, lưu huỳnh đioxit, bazơ và nước. Các phương pháp khác không chuyên biệt hoặc không phù hợp để xác định nước.

Phân tích định tính xác định sự hiện diện của chất phân tích, không định lượng. Phản ứng màu với thuốc thử đặc trưng là một phương pháp định tính điển hình, trong khi các phương pháp khác (chuẩn độ, AAS, GC) thường được sử dụng cho phân tích định lượng.

Phương trình Beer-Lambert phát biểu rằng độ hấp thụ (A) của dung dịch tỉ lệ thuận với nồng độ (c) của chất hấp thụ và bề dày cuvet (l) (đường đi của ánh sáng qua dung dịch), và hệ số hấp thụ mol (ε). A = εcl. Độ truyền suốt (T) và độ hấp thụ (A) có mối quan hệ nghịch đảo: A = -log(T).

Trong HPLC, pha động (mobile phase) là dung môi lỏng được bơm liên tục qua cột sắc ký. Pha tĩnh (stationary phase) là chất rắn hoặc chất lỏng được nhồi trong cột. Chất phân tích được phân tách dựa trên sự phân bố khác nhau giữa pha động và pha tĩnh.

Quang phổ hấp thụ nguyên tử (AAS) là phương pháp phân tích nguyên tố, rất phù hợp để xác định hàm lượng kim loại nặng như chì trong các mẫu môi trường hoặc vật liệu, bao gồm cả sơn. GC phù hợp cho các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi, IR cho nhóm chức, chuẩn độ axit-bazơ không phù hợp cho chì trong sơn.