Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Hóa học và đời sống – Đề 15

Vitamin C (Ascorbic acid) là vitamin tan trong nước, có nhiều chức năng quan trọng, bao gồm tổng hợp collagen, tăng cường miễn dịch và chống oxy hóa. Vitamin A, D, E là vitamin tan trong chất béo, có vai trò khác.

Glucose là một monosaccharide (đường đơn), là nguồn năng lượng trực tiếp cho tế bào. Sucrose (đường mía) và lactose (đường sữa) là disaccharide (đường đôi). Tinh bột là polysaccharide (đường đa).

Chất béo bão hòa, đặc biệt là chất béo bão hòa có nguồn gốc động vật, có xu hướng làm tăng cholesterol LDL (cholesterol xấu), tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Chất béo không bão hòa đơn và đa, đặc biệt omega-3, thường được coi là 'lành mạnh' hơn.

Mưa acid hình thành do sự hòa tan của các oxide của lưu huỳnh (SO₂) và nitơ (NOₓ) trong nước mưa, tạo thành các axit sulfuric (H₂SO₄) và nitric (HNO₃). CO₂ hòa tan trong nước tạo axit carbonic yếu, nhưng SO₂ và NOₓ có vai trò chính gây mưa acid. Các oxide còn lại không phải nguyên nhân chính gây mưa acid.

Phản ứng Haber-Bosch là quá trình tổng hợp ammonia (NH₃) từ nitrogen (N₂) và hydrogen (H₂) dưới điều kiện nhiệt độ và áp suất cao, có xúc tác sắt. Đây là phản ứng quan trọng nhất trong công nghiệp sản xuất phân đạm. Phản ứng Ostwald sản xuất axit nitric, cracking và reforming liên quan đến công nghiệp dầu mỏ.

Phản ứng trùng hợp (polymerization) là quá trình kết hợp nhiều monomer nhỏ (đơn phân) thành polymer mạch dài. Phản ứng thủy phân là phân cắt polymer thành monomer bằng nước. Phản ứng oxi hóa - khử và trung hòa không phải phản ứng chính để tổng hợp polymer.

Natri hydroxide (NaOH), còn gọi là xút ăn da, là một base mạnh, có tính ăn mòn cao, được dùng trong nhiều ứng dụng công nghiệp và gia đình. Amoniac là base yếu, natri bicarbonate là base yếu (baking soda), canxi hydroxide là base trung bình (vôi tôi).

Vitamin K là vitamin tan trong chất béo, cần thiết cho quá trình tổng hợp các yếu tố đông máu trong gan. Trẻ sơ sinh thường được tiêm vitamin K dự phòng vì lượng vitamin K dự trữ khi sinh thấp. Vitamin C và B1 tan trong nước, vitamin D cũng tan trong chất béo nhưng vai trò chính liên quan đến hấp thụ canxi và xương.

Polyethylene terephthalate (PET) là loại nhựa phổ biến dùng làm chai đựng nước và thực phẩm do các ưu điểm: trơ về mặt hóa học, không độc hại, nhẹ, bền và dễ tái chế. Polystyrene xốp (PS) thường dùng làm hộp xốp, PVC dùng làm ống nước, Teflon có khả năng chịu nhiệt và chống dính cao.

Cồn Iod chứa iodine, một chất sát khuẩn mạnh. Tuy nhiên, iodine và cồn đều độc hại nếu nuốt phải. Ethanol (cồn 70 độ) và Oxy già cũng có tính sát khuẩn nhưng ít độc hơn khi nuốt phải với lượng nhỏ (oxy già phân hủy nhanh chóng). Nước muối sinh lý an toàn cả khi uống.

Cellulose là một polysaccharide cấu trúc, là thành phần chính của thành tế bào thực vật. Tinh bột là polysaccharide dự trữ năng lượng. Protein và lipid là các biomolecule quan trọng khác nhưng không phải thành phần chính của thành tế bào thực vật.

Morphine là một opioid, có nguồn gốc từ cây thuốc phiện, là chất gây nghiện mạnh, tác động lên hệ thần kinh trung ương, giảm đau và gây hưng phấn, nhưng gây nghiện và có nhiều tác hại. Glucose là đường, vitamin C là vitamin, axit lactic là sản phẩm chuyển hóa trong cơ thể, không phải chất gây nghiện.

Phản ứng xà phòng hóa là phản ứng giữa chất béo (triglyceride) và kiềm (NaOH hoặc KOH) tạo ra glycerol và muối của axit béo (xà phòng). Tuy nhiên, trong ngữ cảnh làm sạch vết bẩn, xà phòng đã là sản phẩm của phản ứng xà phòng hóa, và cơ chế làm sạch của xà phòng dựa trên tính chất lưỡng cực, tạo micelle bao quanh dầu mỡ, cho phép dầu mỡ hòa tan trong nước và bị rửa trôi.

Phân NPK là loại phân hỗn hợp chứa đồng thời Nitơ (N), Phốt pho (P), và Kali (K) với tỷ lệ khác nhau tùy loại, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng đa dạng của cây trồng. Các phân còn lại chỉ cung cấp một hoặc hai trong ba nguyên tố đa lượng này.

Nước Javel (dung dịch natri hypochlorite - NaClO) có tính oxi hóa mạnh, được dùng làm chất tẩy trắng và khử trùng hiệu quả. Muối ăn không có tính tẩy trắng mạnh. Vôi sống dùng trong xây dựng và nông nghiệp. Đường không có tính tẩy trắng.

Sắt (Fe) là nguyên tố trung tâm trong phân tử heme của hemoglobin. Ion sắt Fe²⁺ có khả năng liên kết thuận nghịch với oxygen, giúp hemoglobin vận chuyển oxygen hiệu quả. Thiếu sắt dẫn đến thiếu máu do thiếu hemoglobin.

Quang hợp là quá trình thực vật sử dụng năng lượng ánh sáng để chuyển hóa carbon dioxide (CO₂) và nước (H₂O) thành glucose (C₆H₁₂O₆) và oxygen (O₂). Glucose là nguồn năng lượng và oxygen được giải phóng vào khí quyển.

Natri benzoat là một chất bảo quản thực phẩm phổ biến, có khả năng ức chế sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc trong môi trường axit. Đường và muối ăn cũng có tác dụng bảo quản nhưng chủ yếu dựa trên việc giảm hoạt độ nước. Axit citric có tính axit và chống oxy hóa, nhưng Natri benzoat đặc hiệu hơn trong vai trò bảo quản chống vi sinh vật.

Nấm men, đặc biệt là Saccharomyces cerevisiae, thực hiện quá trình lên men rượu, chuyển hóa đường (glucose, fructose, sucrose, maltose) thành ethanol (C₂H₅OH) và carbon dioxide (CO₂). Vi khuẩn lactic tạo axit lactic, vi khuẩn acetic tạo axit acetic (giấm), enzyme amylase phân giải tinh bột thành đường.

Quá trình tiêu hóa thức ăn tập trung vào việc phân giải các chất dinh dưỡng phức tạp (carbohydrate, protein, lipid) thành dạng đơn giản hơn để cơ thể hấp thụ. Phản ứng este hóa là quá trình tổng hợp, không phải phân giải, và không diễn ra trong quá trình tiêu hóa lipid mà là quá trình ngược lại khi cơ thể hấp thụ và tái tạo triglyceride.

Axit hydrochloric (HCl) là một axit mạnh, có tính ăn mòn cao, được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp. Axit acetic là axit yếu (giấm ăn), axit citric là axit trung bình (trong quả chanh), axit cacbonic rất yếu (trong nước giải khát có gas).

Polyglycolic acid (PGA) là một polymer tổng hợp có khả năng tự phân hủy sinh học trong môi trường sinh học, được sử dụng làm chỉ khâu phẫu thuật tự tiêu. Polyetylen và polystyrene là nhựa không phân hủy sinh học. Cellulose acetate có nguồn gốc tự nhiên nhưng ít được dùng làm chỉ khâu tự tiêu.

Cortisol là một hormone steroid, do tuyến thượng thận sản xuất, có nhiều vai trò, bao gồm điều hòa đường huyết, chống viêm và phản ứng stress. Insulin và glucagon là hormone peptide điều hòa đường huyết nhưng không có tính chất steroid và chống viêm mạnh như cortisol. Adrenaline là hormone amin, phản ứng stress nhanh.

Hóa học đóng vai trò then chốt trong sản xuất thuốc, vật liệu, thực phẩm và đồ uống. Nghiên cứu vũ trụ và thiên văn học chủ yếu dựa trên vật lý, thiên văn, mặc dù hóa học có thể liên quan đến phân tích thành phần các hành tinh, nhưng không phải là ứng dụng trực tiếp và hàng ngày như các lựa chọn khác.

Calcium chloride (CaCl₂) có tính hút ẩm mạnh và làm giảm điểm đóng băng của nước. Do đó, nó được sử dụng để rải lên đường trong mùa đông để làm tan băng tuyết, giúp đường đi an toàn hơn. Các ứng dụng khác không liên quan đến tính chất của CaCl₂.

Gỉ sét sắt là quá trình oxi hóa sắt (Fe) bởi oxygen (O₂) trong không khí, có sự tham gia của nước, tạo thành oxide sắt (gỉ sét). Đây là một phản ứng oxi hóa - khử phức tạp. Các phản ứng còn lại không liên quan đến gỉ sét.

Trong quá trình tiêu hóa, protein bị thủy phân (phân cắt bằng nước) thành các amino acid nhỏ hơn, dễ hấp thụ. Đông tụ, biến tính và oxi hóa là các biến đổi khác của protein nhưng không phải quá trình tiêu hóa chính.

Đốt cháy nhiên liệu hóa thạch là phản ứng oxi hóa nhiên liệu (chủ yếu là hydrocarbon) với oxygen trong không khí, tạo ra carbon dioxide (CO₂), nước (H₂O) và các chất ô nhiễm khác như SO₂, NOₓ, CO, bụi mịn. Phản ứng quang hợp và lên men là quá trình sinh hóa, không phải đốt cháy nhiên liệu. Thủy phân không liên quan đến đốt cháy.

Carbon dioxide (CO₂) là khí nhà kính chính, có khả năng hấp thụ và giữ nhiệt từ mặt trời, gây ra hiệu ứng nhà kính và biến đổi khí hậu. Oxygen và nitrogen là thành phần chính của khí quyển nhưng không phải khí nhà kính chính. Hydrogen nhẹ và dễ bay vào vũ trụ.

Hô hấp tế bào là quá trình oxi hóa các chất hữu cơ (chủ yếu là glucose) để giải phóng năng lượng, tạo ATP. Quang hợp là quá trình ngược lại, tổng hợp glucose. Lên men lactic là quá trình yếm khí tạo axit lactic. Thủy phân protein là quá trình tiêu hóa protein.