Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Giải phẫu thần kinh – Đề 5

Tế bào vi bào đệm (Microglia) là các tế bào miễn dịch cư trú trong hệ thần kinh trung ương, có chức năng thực bào, loại bỏ mảnh vụn tế bào, tế bào chết và mầm bệnh, đóng vai trò quan trọng trong bảo vệ và duy trì môi trường não khỏe mạnh. Các loại tế bào thần kinh đệm khác có chức năng khác nhau.

Hệ thống hạch nền bao gồm nhân đuôi, nhân bèo sẫm, chất đen, và nhân dưới đồi thị, đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động, học tập và các chức năng nhận thức. Đồi thị là một phần của gian não, hoạt động như trạm chuyển tiếp cảm giác và không thuộc hệ thống hạch nền.

GABA (Gamma-Aminobutyric acid) là chất dẫn truyền thần kinh ức chế chính trong hệ thần kinh trung ương. Khi GABA liên kết với thụ thể GABA trên tế bào thần kinh sau synap, nó thường gây ra sự ức chế, làm giảm khả năng tế bào đó phát sinh điện thế hoạt động.

Võng mạc thần kinh bao gồm các lớp tế bào thần kinh cảm thụ ánh sáng (tế bào nón và tế bào que), tế bào lưỡng cực, tế bào ngang, tế bào amacrine và tế bào hạch võng mạc. Lớp sắc tố biểu mô võng mạc nằm phía sau võng mạc thần kinh, có chức năng hỗ trợ và nuôi dưỡng tế bào cảm thụ ánh sáng, nhưng bản thân nó không phải là tế bào thần kinh.

Dây thần kinh mặt (dây sọ não VII) chịu trách nhiệm cho cảm giác vị giác ở 2/3 trước lưỡi. Dây thần kinh thiệt hầu (IX) chịu trách nhiệm vị giác 1/3 sau lưỡi. Dây thần kinh lang thang (X) có vai trò nhỏ trong vị giác vùng hầu họng. Dây thần kinh hạ thiệt (XII) chi phối vận động cơ lưỡi.

Gian não (diencephalon) bao gồm đồi thị, vùng dưới đồi, vùng thượng đồi và vùng hạ đồi. Hạnh nhân (amygdala) là một phần của hệ thống limbic, nằm sâu trong thùy thái dương và không thuộc gian não.

Đường vỏ gai bên (Lateral corticospinal tract) là đường dẫn truyền vận động chính, chịu trách nhiệm cho vận động có ý thức của các chi và thân mình. Các sợi trục bắt nguồn từ vỏ não vận động, bắt chéo ở hành não và đi xuống tủy sống. Các đường khác liên quan đến cảm giác hoặc vận động không chủ ý (tiểu não).

Tế bào Oligodendrocyte tạo ra myelin trong hệ thần kinh trung ương (não và tủy sống). Tế bào Schwann tạo myelin trong hệ thần kinh ngoại biên. Tế bào hình sao hỗ trợ tế bào thần kinh và duy trì môi trường hóa học. Tế bào vi bào đệm là tế bào miễn dịch của não.

Thùy chẩm nằm ở phía sau não, là trung tâm xử lý chính thông tin thị giác. Thùy trán liên quan đến chức năng điều hành và vận động. Thùy đỉnh liên quan đến cảm giác thân thể và không gian. Thùy thái dương liên quan đến thính giác, trí nhớ và ngôn ngữ.

Hồi hải mã (hippocampus) là cấu trúc não quan trọng trong việc hình thành trí nhớ mới, đặc biệt là trí nhớ không gian (ví dụ, bản đồ nhận thức) và trí nhớ sự kiện (trí nhớ tường thuật). Hạnh nhân liên quan đến cảm xúc. Tiểu não liên quan đến vận động. Vỏ não trước trán liên quan đến chức năng điều hành và trí nhớ làm việc.

Màng não là ba lớp màng bảo vệ bao quanh não và tủy sống, bao gồm màng cứng (dura mater), màng nhện (arachnoid mater) và màng nuôi (pia mater). Đám rối mạch mạc nằm trong các não thất và sản xuất dịch não tủy, không phải là một lớp màng não.

Rãnh Sylvius (rãnh bên) là một rãnh sâu phân chia thùy trán và thùy thái dương, đồng thời cũng tách thùy thái dương khỏi thùy đỉnh. Các rãnh khác phân chia các thùy khác nhau.

Phản xạ gân xương, như phản xạ gân bánh chè, là phản xạ đơn synap vì đường dẫn truyền phản xạ chỉ bao gồm một synap giữa neuron cảm giác và neuron vận động trong tủy sống. Phản xạ đa synap liên quan đến nhiều synap và neuron trung gian. Phản xạ tự chủ điều chỉnh các chức năng nội tạng. Phản xạ có điều kiện là phản xạ học được.

Hội chứng Parkinson là một rối loạn thoái hóa thần kinh do sự thoái hóa của các tế bào thần kinh sản xuất dopamine trong chất đen (substantia nigra) của não giữa. Dopamine đóng vai trò quan trọng trong kiểm soát vận động. Sự thiếu hụt dopamine gây ra các triệu chứng vận động đặc trưng của Parkinson.

Thể chai là một bó sợi thần kinh lớn kết nối hai bán cầu đại não, cho phép giao tiếp và phối hợp chức năng giữa hai bán cầu. Tiểu não liên quan đến vận động. Hồi hải mã liên quan đến trí nhớ. Hạnh nhân liên quan đến cảm xúc.

Hệ thống limbic là một tập hợp các cấu trúc não liên quan đến cảm xúc, trí nhớ, động lực và hành vi. Các thành phần chính bao gồm hồi hải mã, hạnh nhân, hồi đai, vùng dưới đồi và các nhân trước đồi thị. Vỏ não vận động nằm ở thùy trán và liên quan đến kiểm soát vận động có ý thức, không thuộc hệ thống limbic.

Đường cột sau - bó liềm dẫn truyền thông tin cảm giác xúc giác tinh tế, rung động, áp lực và cảm thụ bản thể từ da và khớp đến não. Đường gai đồi thị trước bên dẫn truyền cảm giác đau, nhiệt độ và xúc giác thô sơ. Các đường còn lại liên quan đến vận động hoặc cảm thụ bản thể đến tiểu não.

Vùng dưới đồi (hypothalamus) là trung tâm điều hòa chính của hệ thần kinh tự chủ và hệ nội tiết, đóng vai trò quan trọng trong duy trì cân bằng nội môi của cơ thể, bao gồm điều hòa nhiệt độ, đói, khát, giấc ngủ, và nhịp sinh học. Vận động có ý thức do vỏ não vận động kiểm soát. Cảm xúc và trí nhớ liên quan đến hệ limbic và hồi hải mã. Ngôn ngữ do vùng Broca và Wernicke kiểm soát.

Hàng rào máu não (Blood-brain barrier - BBB) là một hàng rào bảo vệ chọn lọc, được tạo thành từ các tế bào nội mô của mao mạch não và tế bào hình sao, ngăn chặn nhiều chất độc hại và mầm bệnh từ máu xâm nhập vào môi trường não nhạy cảm. Màng não và dịch não tủy bảo vệ não về mặt vật lý và hóa học, nhưng không tạo ra hàng rào chọn lọc như BBB. Đám rối mạch mạc sản xuất CSF.

Chất trắng của tủy sống chủ yếu bao gồm các sợi trục có myelin, tạo nên các đường dẫn truyền thông tin giữa não và các phần còn lại của cơ thể. Chất xám chứa thân tế bào thần kinh và đuôi gai. Tế bào thần kinh đệm có mặt ở cả chất xám và chất trắng nhưng không phải thành phần chính của chất trắng.

Phản xạ rút lui, như rút tay khi chạm vào vật nóng, là phản xạ đa synap vì đường dẫn truyền phản xạ bao gồm nhiều synap và neuron trung gian trong tủy sống, cho phép xử lý thông tin phức tạp hơn và phối hợp hoạt động của nhiều cơ. Phản xạ đơn synap chỉ có một synap. Phản xạ tự chủ điều chỉnh chức năng nội tạng. Phản xạ có điều kiện là phản xạ học được.

Tiểu não (cerebellum) đóng vai trò trung tâm trong điều phối vận động, duy trì thăng bằng và tư thế, và học các kỹ năng vận động. Nó nhận thông tin từ vỏ não vận động, tủy sống và các cơ quan cảm giác để tinh chỉnh và phối hợp các cử động. Hành não điều hòa các chức năng sống cơ bản. Đồi thị là trạm chuyển tiếp cảm giác. Vỏ não vận động khởi phát vận động có ý thức.

Vùng Broca nằm ở thùy trán, thường ở bán cầu não ưu thế (thường là bán cầu trái), và đóng vai trò quan trọng trong sản xuất ngôn ngữ nói và viết. Vùng Wernicke (thùy thái dương) liên quan đến hiểu ngôn ngữ.

Dây thần kinh hạ thiệt (dây sọ não XII) chi phối hầu hết các cơ vận động nội tại và ngoại lai của lưỡi, chịu trách nhiệm cho cử động lưỡi trong nói, nuốt và nhai. Các dây thần kinh khác có chức năng khác nhau liên quan đến lưỡi (ví dụ, vị giác).

Thụ thể đau (Nociceptors) là các thụ thể thần kinh cảm giác chuyên biệt phản ứng với các kích thích có hại hoặc có khả năng gây hại, do đó chịu trách nhiệm chính cho cảm giác đau. Các thụ thể khác cảm nhận các loại kích thích khác nhau.

Dây thần kinh lang thang (vagus nerve) là dây thần kinh sọ não số X, là một dây thần kinh hỗn hợp, chứa cả sợi cảm giác và sợi vận động. Nó cũng mang các sợi phó giao cảm đến nhiều cơ quan nội tạng trong ngực và bụng, điều hòa các chức năng tự chủ như nhịp tim, tiêu hóa, và hô hấp. Mặc dù có chức năng tự chủ, nó không chỉ giới hạn ở loại này.

Ốc tai (cochlea) là cấu trúc hình xoắn ốc của tai trong, chứa cơ quan Corti, nơi các tế bào lông cảm thụ âm thanh chuyển đổi rung động cơ học của sóng âm thanh thành tín hiệu thần kinh để gửi đến não. Ống bán khuyên và tiền đình liên quan đến thăng bằng. Màng nhĩ rung động dưới tác động của sóng âm, nhưng không chuyển đổi thành tín hiệu thần kinh.

Dây thần kinh vận nhãn ngoài (dây sọ não VI) chi phối cơ vận nhãn ngoài, chịu trách nhiệm cho cử động mắt ra ngoài. Dây thần kinh vận nhãn chung (III) chi phối hầu hết các cơ vận nhãn khác. Dây thần kinh ròng rọc (IV) chi phối cơ chéo trên. Dây thần kinh tam thoa (V) là dây thần kinh cảm giác chính của mặt và chi phối cơ nhai.

Hành não chứa trung tâm điều hòa tim mạch, chịu trách nhiệm kiểm soát nhịp tim, huyết áp và hô hấp. Tiểu não liên quan đến điều hòa vận động và thăng bằng. Đồi thị là trạm chuyển tiếp cảm giác. Vỏ não liên quan đến các chức năng cao cấp như nhận thức và ý thức.

Dịch não tủy (CSF) được sản xuất chủ yếu bởi đám rối mạch mạc, nằm trong các não thất của não. Màng nhện và màng cứng là các lớp màng não. Não thất ba là một trong các não thất chứa CSF, nhưng không phải nơi sản xuất chính.