Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Địa lý kinh tế – Đề 14

Vùng kinh tế trọng điểm là những khu vực có tiềm năng và lợi thế phát triển kinh tế vượt trội, đóng góp tỷ trọng lớn vào GDP của quốc gia, và có vai trò lan tỏa, thúc đẩy sự phát triển của các vùng khác. Tiêu chí quan trọng nhất là đóng góp kinh tế và vai trò động lực tăng trưởng.

Hành lang kinh tế là một vùng không gian phát triển kinh tế theo chiều dài, thường gắn với các tuyến giao thông chính (đường bộ, đường sắt, đường biển), nơi tập trung các hoạt động sản xuất, dịch vụ, và thương mại, tạo ra động lực phát triển cho cả khu vực.

Tính dễ tổn thương của một khu vực kinh tế tăng lên khi khu vực đó phụ thuộc quá nhiều vào một hoặc một vài ngành kinh tế. Nếu ngành chủ đạo gặp khó khăn (biến động thị trường, thiên tai, thay đổi chính sách), toàn bộ khu vực có thể chịu tác động tiêu cực lớn. Cơ cấu kinh tế đa dạng giúp giảm tính dễ tổn thương.

Chi phí sinh hoạt thường cao hơn ở đô thị, đặc biệt là các đô thị lớn. Các 'lực hút' đô thị bao gồm thị trường lao động lớn, cơ sở hạ tầng tốt, hiệu ứng lan tỏa kiến thức, và các dịch vụ hỗ trợ kinh doanh, thu hút doanh nghiệp và lao động đến đô thị.

Mô hình Von Thunen, được phát triển bởi Johann Heinrich von Thünen, mô tả cách các hoạt động nông nghiệp phân bố xung quanh một thị trường trung tâm, dựa trên chi phí vận chuyển và giá trị đất đai, tạo ra các vành đai cây trồng khác nhau.

Vị trí trung tâm, đặc biệt là ở các đô thị lớn hoặc các nút giao thông quan trọng, giúp doanh nghiệp tiếp cận dễ dàng hơn với thị trường tiêu thụ, nguồn cung ứng, và các dịch vụ hỗ trợ khác, đồng thời giảm chi phí vận chuyển, tăng khả năng cạnh tranh.

Lý thuyết địa điểm nghiên cứu về việc các hoạt động kinh tế (như nhà máy, cửa hàng, khu dân cư) nên được đặt ở đâu trong không gian để tối ưu hóa hiệu quả kinh tế, dựa trên các yếu tố như chi phí vận chuyển, giá đất, và nhu cầu thị trường.

Cụm công nghiệp phát triển nhờ lợi thế tập trung, bao gồm sự sẵn có của lao động chuyên môn, sự chia sẻ kiến thức và công nghệ giữa các doanh nghiệp, giảm chi phí giao dịch và tăng cường khả năng cạnh tranh.

Cách mạng công nghiệp 4.0 với các công nghệ số hóa, tự động hóa, và kết nối mạng đã làm giảm sự phụ thuộc vào vị trí địa lý truyền thống trong một số ngành kinh tế (ví dụ: dịch vụ phần mềm, thương mại điện tử). Các hoạt động kinh tế có thể diễn ra ở bất cứ đâu có kết nối internet, giảm vai trò của khoảng cách địa lý.

Hệ thống giao thông vận tải hiện đại giúp giảm chi phí và thời gian vận chuyển, mở rộng phạm vi thị trường, tạo điều kiện cho các hoạt động kinh tế phân tán hơn, không còn quá phụ thuộc vào vị trí gần thị trường hoặc nguồn cung nguyên liệu. Nó cũng thúc đẩy liên kết kinh tế giữa các vùng.

Nông nghiệp, đặc biệt là trồng trọt và chăn nuôi, thường sản xuất ra các sản phẩm cồng kềnh, dễ hư hỏng và chi phí vận chuyển chiếm tỷ trọng lớn trong giá thành. Do đó, ngành này rất nhạy cảm với yếu tố khoảng cách và chi phí vận chuyển.

Phát triển kinh tế bền vững đòi hỏi sự cân bằng hài hòa giữa ba trụ cột chính: kinh tế (tăng trưởng, hiệu quả), xã hội (công bằng, giảm nghèo), và môi trường (bảo tồn tài nguyên, giảm thiểu ô nhiễm). Thách thức lớn nhất là làm thế nào để đạt được tăng trưởng kinh tế mà không gây tổn hại đến môi trường và gia tăng bất bình đẳng xã hội.

Tính kinh tế theo quy mô là lợi thế về chi phí mà doanh nghiệp có được khi tăng quy mô sản xuất. Trong Địa lý kinh tế, sự tập trung sản xuất ở một địa điểm có thể tận dụng tính kinh tế theo quy mô, giảm chi phí và tăng hiệu quả.

Kinh tế vùng nghiên cứu các hoạt động kinh tế, cấu trúc kinh tế, và quá trình phát triển kinh tế trong một vùng lãnh thổ cụ thể, nhấn mạnh sự liên kết và tương tác giữa các thành phần kinh tế trong vùng đó.

Toàn cầu hóa kinh tế tạo điều kiện cho các quốc gia chuyên môn hóa vào các ngành và công đoạn sản xuất mà họ có lợi thế so sánh (tài nguyên, lao động, công nghệ...), từ đó tăng cường sự phân công lao động quốc tế và phụ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế.

Phi công nghiệp hóa không có nghĩa là ngành công nghiệp biến mất, mà là sự chuyển dịch trọng tâm của nền kinh tế từ ngành công nghiệp sang ngành dịch vụ. Tỷ trọng ngành dịch vụ tăng lên trong GDP và cơ cấu lao động, trong khi tỷ trọng ngành công nghiệp giảm xuống, mặc dù sản lượng công nghiệp có thể vẫn tăng.

Đô thị hóa thường đi kèm với quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, trong đó các ngành dịch vụ và công nghiệp phát triển mạnh mẽ, thu hút lao động và vốn, làm giảm tỷ trọng của ngành nông nghiệp trong tổng GDP và cơ cấu lao động.

Mô hình trung tâm và vùng ven mô tả sự phân hóa không gian kinh tế, trong đó vùng trung tâm (core) là nơi tập trung các hoạt động kinh tế có giá trị gia tăng cao, kiểm soát vốn và công nghệ, còn vùng ven (periphery) phụ thuộc vào vùng trung tâm về thị trường, vốn, và công nghệ, thường cung cấp nguyên liệu và lao động.

Thể chế chính trị là yếu tố kinh tế - xã hội, thuộc nhóm yếu tố phi tự nhiên, trong khi khí hậu, địa hình, và tài nguyên thiên nhiên là các yếu tố tự nhiên có tác động đến hoạt động kinh tế.

Lý thuyết vòng đời sản phẩm cho rằng, khi một sản phẩm mới ra đời, nó thường được sản xuất ở các nước phát triển, nơi có công nghệ và thị trường tiên tiến. Khi sản phẩm trưởng thành và tiêu chuẩn hóa, sản xuất có xu hướng dịch chuyển sang các nước đang phát triển để tận dụng chi phí lao động thấp hơn.

Khu kinh tế đặc biệt được thành lập với mục tiêu tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn, thông qua các ưu đãi về thuế, thủ tục hành chính, và cơ sở hạ tầng, nhằm thu hút vốn đầu tư nước ngoài, thúc đẩy sản xuất hàng xuất khẩu, tạo việc làm, và kích thích tăng trưởng kinh tế khu vực và quốc gia.

Địa lý kinh tế tập trung vào nghiên cứu vị trí, phân bố không gian, và tổ chức lãnh thổ của các hoạt động kinh tế, cũng như mối quan hệ tương tác giữa chúng với môi trường địa lý.

Trong Địa lý kinh tế hiện đại, 'không gian ba chiều' không chỉ giới hạn ở bề mặt địa lý (chiều dài, chiều rộng) mà còn bao gồm cả chiều cao (ví dụ: không gian đô thị phát triển theo chiều cao) và chiều sâu (tác động môi trường, khai thác tài nguyên dưới lòng đất). Nó nhấn mạnh tính đa chiều và phức tạp của không gian kinh tế.

GIS là công cụ mạnh mẽ trong Địa lý kinh tế, cho phép thu thập, phân tích, và hiển thị dữ liệu kinh tế dưới dạng bản đồ và các lớp thông tin không gian. Nó hỗ trợ các nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách, và doanh nghiệp trong việc hiểu rõ hơn về phân bố không gian kinh tế, quy hoạch phát triển, và ra quyết định kinh doanh.

Toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế là lĩnh vực giao thoa mạnh mẽ giữa Địa lý kinh tế và Địa lý chính trị. Các quyết định chính trị (chính sách thương mại, liên minh kinh tế, xung đột thương mại) có tác động sâu sắc đến phân bố không gian kinh tế và ngược lại, các yếu tố kinh tế (lợi ích thương mại, cạnh tranh kinh tế) ảnh hưởng đến quan hệ chính trị giữa các quốc gia.

Các dịch vụ tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, tư vấn pháp lý, và các dịch vụ kinh doanh cao cấp khác thường tập trung ở các trung tâm đô thị lớn do nhu cầu thị trường lớn, sự tập trung của các doanh nghiệp và tổ chức, cũng như lợi thế về thông tin và cơ sở hạ tầng.

Các thành phố toàn cầu đóng vai trò trung tâm điều khiển và kết nối của nền kinh tế thế giới, là nơi tập trung các trụ sở chính của các tập đoàn đa quốc gia, các tổ chức tài chính quốc tế, và các trung tâm dịch vụ cao cấp, tạo ra mạng lưới kinh tế toàn cầu.

HDI là chỉ số tổng hợp đo lường sự phát triển con người, bao gồm tuổi thọ, giáo dục, và thu nhập bình quân đầu người. Trong Địa lý kinh tế, HDI được sử dụng để đánh giá mức độ phát triển kinh tế - xã hội và chất lượng cuộc sống ở các khu vực khác nhau, giúp so sánh và phân tích sự khác biệt về phát triển.

Trung tâm đổi mới sáng tạo phát triển mạnh mẽ nhờ sự tập trung của tri thức, công nghệ, và nhân tài. Mạng lưới hợp tác chặt chẽ giữa các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp, và các tổ chức hỗ trợ đổi mới sáng tạo là yếu tố then chốt tạo ra môi trường thuận lợi cho sự sáng tạo và thương mại hóa các ý tưởng mới.

Vị trí địa lý ảnh hưởng đến chi phí vận chuyển, khả năng tiếp cận thị trường tiêu thụ và nguồn cung ứng nguyên liệu, cũng như các yếu tố đầu vào khác. Điều này tác động đến chi phí sản xuất và khả năng cạnh tranh, qua đó ảnh hưởng đến lợi thế so sánh của một quốc gia hoặc khu vực trong thương mại quốc tế.