Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Địa lý kinh tế – Đề 1

Ngành luyện kim (ví dụ: sản xuất thép, nhôm) thường sử dụng một lượng lớn nguyên liệu thô (quặng) cồng kềnh và nặng. Do đó, để giảm chi phí vận chuyển, các nhà máy luyện kim thường được đặt gần nguồn cung cấp nguyên liệu.

Trong lý thuyết Địa điểm Trung tâm, các dịch vụ có ngưỡng thấp (nhu cầu ít, dễ tiếp cận) và tầm hoạt động ngắn (phục vụ khu vực nhỏ) thường được tìm thấy ở các trung tâm cấp bậc thấp nhất, như các cửa hàng tạp hóa ở các làng xã hoặc thị trấn nhỏ.

Cơ sở hạ tầng vật chất (physical infrastructure) bao gồm các hệ thống vật chất cơ bản cần thiết cho hoạt động kinh tế và xã hội, như giao thông, năng lượng, và thông tin liên lạc. Thể chế pháp luật và chính sách kinh tế là một phần quan trọng của môi trường kinh doanh, nhưng không được coi là cơ sở hạ tầng theo nghĩa hẹp này.

Quy hoạch vùng (regional planning) hướng đến việc điều chỉnh sự phân bố không gian của các hoạt động kinh tế, dân cư, cơ sở hạ tầng, và môi trường một cách có hệ thống và khoa học, nhằm đạt được sự phát triển cân đối, hài hòa giữa các vùng, và đảm bảo tính bền vững.

Lợi thế so sánh (comparative advantage), theo lý thuyết thương mại quốc tế, là khả năng sản xuất một loại hàng hóa hoặc dịch vụ với chi phí cơ hội thấp hơn so với các đối tác thương mại. Điều này không nhất thiết là sản xuất hiệu quả nhất, mà là hiệu quả tương đối so với các lựa chọn sản xuất khác.

Kinh tế số (digital economy), với sự phát triển của internet, thương mại điện tử, và các dịch vụ trực tuyến, đang làm giảm bớt tầm quan trọng của vị trí địa lý và khoảng cách truyền thống trong nhiều hoạt động kinh tế. Các giao dịch, dịch vụ và thông tin có thể được truyền tải nhanh chóng và hiệu quả trên toàn cầu, ít bị ràng buộc bởi không gian vật lý.

Khu kinh tế đặc biệt (SEZ) là các khu vực địa lý được thiết kế với các chính sách ưu đãi đặc biệt (về thuế, hải quan, thủ tục hành chính, v.v.) nhằm thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước, thúc đẩy sản xuất, xuất khẩu, tạo việc làm và kích thích tăng trưởng kinh tế.

Vùng kinh tế trọng điểm là khu vực được xác định có tiềm năng lớn cho phát triển kinh tế, thường được ưu tiên đầu tư để trở thành động lực tăng trưởng cho cả quốc gia hoặc vùng lãnh thổ rộng lớn hơn.

Đô thị hóa quá mức, khi tốc độ đô thị hóa vượt quá khả năng đáp ứng của cơ sở hạ tầng và dịch vụ, thường gây ra nhiều vấn đề như quá tải hệ thống giao thông, thiếu nhà ở, ô nhiễm, thất nghiệp gia tăng, và các vấn đề xã hội khác.

GDP bình quân đầu người là một chỉ số quan trọng để đánh giá mức độ phát triển kinh tế và mức sống trung bình của người dân ở một quốc gia hoặc khu vực. Nó phản ánh tổng giá trị sản xuất hàng hóa và dịch vụ chia cho số dân, cho biết thu nhập bình quân trên mỗi người.

Kinh tế tập trung (agglomeration economies) là lợi ích mà các doanh nghiệp và ngành công nghiệp nhận được khi họ tập trung lại với nhau tại một địa điểm. Điều này có thể bao gồm giảm chi phí giao dịch, chia sẻ cơ sở hạ tầng, và tiếp cận nguồn lao động chuyên môn.

Lý thuyết Vị trí Công nghiệp của Alfred Weber là lý thuyết cổ điển trong địa lý kinh tế, chuyên biệt giải thích vị trí tối ưu của các cơ sở sản xuất công nghiệp dựa trên việc tối thiểu hóa tổng chi phí vận chuyển và lao động.

Nông nghiệp đô thị (urban agriculture) là hoạt động trồng trọt, chăn nuôi, và sản xuất thực phẩm diễn ra trong và xung quanh khu vực đô thị. Nó bao gồm các hình thức như vườn trên mái nhà, vườn cộng đồng, trang trại đô thị, và các dự án nông nghiệp quy mô nhỏ trong thành phố.

Chuỗi giá trị toàn cầu (GVC) phản ánh cách thức sản xuất hiện đại được tổ chức trên phạm vi quốc tế, trong đó các công đoạn khác nhau của quá trình sản xuất (từ thiết kế, nguyên liệu, sản xuất, lắp ráp, marketing, phân phối) được thực hiện ở các quốc gia khác nhau để tận dụng lợi thế so sánh và giảm chi phí.

Toàn cầu hóa đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phân công lao động quốc tế, khi các quốc gia chuyên môn hóa sản xuất vào các lĩnh vực mà họ có lợi thế so sánh, và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu. Điều này dẫn đến sự phụ thuộc lẫn nhau gia tăng giữa các nền kinh tế.

Thương mại điện tử (e-commerce) đã làm thay đổi đáng kể địa lý bán lẻ. Nó giảm bớt sự phụ thuộc vào vị trí vật lý của cửa hàng, mở rộng thị trường cho các nhà bán lẻ, tăng cường cạnh tranh, và thay đổi thói quen mua sắm của người tiêu dùng, với xu hướng mua sắm trực tuyến ngày càng phổ biến.

Trong thế giới toàn cầu hóa, khả năng cạnh tranh không còn chỉ dựa vào vị trí địa lý hay tài nguyên thiên nhiên mà phụ thuộc nhiều hơn vào chất lượng nguồn nhân lực, khả năng sáng tạo, đổi mới công nghệ và thích ứng với thay đổi. Đây là những yếu tố tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trong dài hạn.

Ngành 'công nghiệp không khói' là một thuật ngữ phổ biến để chỉ ngành du lịch, vì nó ít gây ô nhiễm môi trường trực tiếp so với các ngành công nghiệp sản xuất vật chất truyền thống (mặc dù du lịch vẫn có thể gây ra các tác động môi trường gián tiếp).

Địa lý kinh tế tập trung vào sự phân bố không gian của các hoạt động kinh tế. Địa lý dân cư, mặc dù liên quan, nhưng tập trung chủ yếu vào phân bố dân số và các đặc điểm nhân khẩu học, không trực tiếp thuộc phạm trù địa lý kinh tế bằng các ngành khác như công nghiệp, nông nghiệp và dịch vụ.

Mô hình đô thị nén (compact city) tập trung vào việc xây dựng các đô thị có mật độ dân cư và hoạt động cao, kết hợp nhiều chức năng (nhà ở, làm việc, giải trí) trong cùng một khu vực. Mục tiêu là giảm sự phụ thuộc vào ô tô cá nhân, khuyến khích sử dụng phương tiện công cộng và đi bộ, từ đó giảm ùn tắc giao thông, ô nhiễm không khí, và sử dụng đất hiệu quả hơn.

Tính dễ tổn thương (vulnerability) của một khu vực kinh tế thường liên quan đến mức độ phụ thuộc quá lớn vào một hoặc một vài ngành kinh tế, thị trường xuất khẩu, hoặc nguồn tài nguyên. Khi các ngành, thị trường hoặc nguồn tài nguyên này gặp khó khăn hoặc suy thoái, toàn bộ khu vực kinh tế có thể bị ảnh hưởng nặng nề.

Tương tự như kinh tế học, địa lý kinh tế vĩ mô nghiên cứu các vấn đề kinh tế ở quy mô lớn như quốc gia, khu vực, hoặc toàn cầu, trong khi địa lý kinh tế vi mô tập trung vào các đơn vị kinh tế nhỏ hơn như doanh nghiệp, hộ gia đình, hoặc ngành công nghiệp cụ thể.

Ngành khai thác khoáng sản thường phải vận chuyển nguyên liệu thô cồng kềnh với khối lượng lớn, do đó chi phí vận chuyển và khoảng cách đến nguồn tài nguyên hoặc thị trường tiêu thụ có ảnh hưởng quyết định đến tính khả thi và lợi nhuận của dự án.

Văn hóa có vai trò quan trọng trong địa lý kinh tế. Nó ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh, từ hành vi tiêu dùng, thói quen tiết kiệm, phong cách quản lý kinh doanh, đến sự phát triển của các ngành công nghiệp văn hóa, du lịch, và thậm chí cả các ngành công nghệ (thông qua sự chấp nhận và sử dụng công nghệ).

Cụm ngành (industry cluster) là sự tập trung địa lý của các doanh nghiệp liên quan, nhà cung cấp, tổ chức dịch vụ, và các tổ chức liên quan khác trong một lĩnh vực cụ thể. Các doanh nghiệp trong cụm ngành hưởng lợi từ việc chia sẻ kiến thức, lao động chuyên môn, cơ sở hạ tầng, và giảm chi phí giao dịch, tạo ra lợi thế cạnh tranh tập thể.

Khí hậu, địa hình và tài nguyên khoáng sản là các yếu tố tự nhiên, địa lý có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng phát triển kinh tế của một vùng. Thể chế chính trị là yếu tố thuộc về con người và xã hội, không phải yếu tố tự nhiên.

Đô thị trung tâm (metropolis) thường là các thành phố lớn, đóng vai trò là trung tâm đầu não về kinh tế, văn hóa, chính trị, và dịch vụ của một quốc gia hoặc khu vực. Chúng tập trung các hoạt động kinh tế quan trọng, cơ quan chính phủ, và các trung tâm văn hóa lớn.

Lý thuyết Cực tăng trưởng (Growth Pole) của François Perroux cho rằng để thúc đẩy phát triển kinh tế vùng, cần tập trung đầu tư có chọn lọc vào một số ngành công nghiệp hoặc khu vực có tính động lực cao, từ đó lan tỏa hiệu ứng phát triển ra các khu vực xung quanh.

Di cư lao động (labor migration) thường là dòng di chuyển của người lao động từ các vùng có kinh tế kém phát triển, thu nhập thấp, và ít cơ hội việc làm đến các vùng có kinh tế phát triển hơn, thu nhập cao hơn, và nhiều cơ hội việc làm. Điều này diễn ra cả trong phạm vi quốc gia và quốc tế.

Phi công nghiệp hóa (deindustrialization) là quá trình mà ngành công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp sản xuất, giảm dần vai trò tương đối trong nền kinh tế, thường đi kèm với sự tăng trưởng của ngành dịch vụ. Nó không có nghĩa là ngành công nghiệp biến mất, mà là giảm tỷ trọng so với các ngành khác.