Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Đại cương Y học lao động – Đề 2

'Khám phá bệnh nghề nghiệp' (case finding) là một hoạt động chủ động trong Y học lao động, nhằm tìm kiếm và xác định các trường hợp bệnh nghề nghiệp mới trong một nhóm người lao động cụ thể hoặc trong cộng đồng. Mục tiêu là phát hiện sớm bệnh để can thiệp và phòng ngừa kịp thời, không phải điều trị, phòng ngừa chung hay nghiên cứu nguyên nhân.

Kiểm soát nguồn gây hại là biện pháp hiệu quả nhất trong hệ thống kiểm soát nguy cơ. Thay thế chất độc hại (Substitution) là một biện pháp kiểm soát nguồn nguy hiểm bằng cách loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy cơ từ gốc. Các lựa chọn khác (PPE, khám sức khỏe, huấn luyện) là các biện pháp kiểm soát thứ yếu hoặc hành chính, không trực tiếp kiểm soát nguồn gây hại.

'Gánh nặng bệnh tật nghề nghiệp' (burden of occupational disease) là một khái niệm rộng hơn số ca bệnh. Nó bao gồm tất cả các tác động tiêu cực mà bệnh nghề nghiệp gây ra, không chỉ về mặt sức khỏe (tử vong, tàn tật, giảm chất lượng sống) mà còn cả về mặt kinh tế (chi phí điều trị, mất năng suất) và xã hội (ảnh hưởng đến gia đình, cộng đồng). Các lựa chọn khác chỉ đề cập đến một khía cạnh của gánh nặng bệnh tật.

Vệ sinh lao động (industrial hygiene) là một lĩnh vực chuyên môn trong Y học lao động, tập trung vào việc nhận biết, đánh giá và kiểm soát các yếu tố môi trường và các yếu tố gây căng thẳng phát sinh tại nơi làm việc, có thể gây bệnh tật, suy giảm sức khỏe hoặc khó chịu cho người lao động. Các lựa chọn khác thuộc các lĩnh vực khác nhau của Y học lao động.

Khám sức khỏe định kỳ (periodic health examination) là hình thức giám sát sức khỏe chủ động, được thực hiện thường xuyên trong suốt quá trình làm việc của người lao động. Mục đích chính là phát hiện sớm các dấu hiệu ảnh hưởng sức khỏe liên quan đến công việc, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời. Các loại khám khác có mục đích khác nhau.

Thông tin, giáo dục và truyền thông (IEC) về sức khỏe nghề nghiệp nhằm mục đích nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi và tăng cường tuân thủ để cải thiện an toàn và sức khỏe tại nơi làm việc. Tuy nhiên, IEC không thể thay thế các biện pháp kiểm soát kỹ thuật (ví dụ: thiết kế lại quy trình) và hành chính (ví dụ: quy trình làm việc an toàn), mà chỉ bổ trợ cho chúng.

Bác sĩ Y học lao động tập trung vào sức khỏe người lao động trong môi trường làm việc. Thiết kế dây chuyền sản xuất để tăng năng suất là công việc của kỹ sư công nghiệp hoặc chuyên gia về năng suất, không thuộc chuyên môn chính của bác sĩ Y học lao động, mặc dù họ có thể tham gia tư vấn về yếu tố con người trong thiết kế công việc.

Sự tham gia và cam kết của cả người lao động và người sử dụng lao động là yếu tố then chốt để một chương trình Y học lao động thành công. Chương trình cần được xây dựng và thực hiện với sự hợp tác, tin tưởng và trách nhiệm chung từ cả hai phía. Chi phí thấp, chỉ tập trung khám sức khỏe hoặc quá phức tạp không đảm bảo hiệu quả nếu thiếu sự tham gia và cam kết.

Bệnh bụi phổi silic là một bệnh phổi mãn tính do hít phải bụi silic dioxide, thường gặp ở người làm việc trong ngành khai thác mỏ, xây dựng, sản xuất gốm sứ... Bệnh này thuộc nhóm bệnh bụi phổi và các bệnh đường hô hấp nghề nghiệp theo phân loại bệnh nghề nghiệp.

Phương pháp tiếp cận 'One Health' (Một sức khỏe) thừa nhận rằng sức khỏe con người, sức khỏe động vật và sức khỏe môi trường là взаимосвязанные (tương quan mật thiết) và phụ thuộc lẫn nhau. Trong Y học lao động, nó nhắc nhở rằng sức khỏe người lao động không chỉ bị ảnh hưởng bởi môi trường làm việc trực tiếp mà còn bởi các yếu tố môi trường rộng lớn hơn, bao gồm cả hệ sinh thái và sức khỏe động vật (ví dụ: bệnh lây truyền từ động vật sang người tại nơi làm việc).

Yếu tố nguy cơ hóa học là các chất hóa học có thể gây hại cho sức khỏe. Benzen là một hóa chất độc hại, thường gặp trong ngành công nghiệp hóa chất, xăng dầu. Bức xạ ion hóa là yếu tố vật lý, bụi cotton là yếu tố sinh học (bụi hữu cơ), vi khuẩn lao là yếu tố sinh học.

Mục tiêu chính của Y học lao động là tập trung vào việc phòng ngừa và giải quyết các vấn đề sức khỏe phát sinh từ hoặc liên quan đến môi trường và điều kiện làm việc, chứ không phải điều trị bệnh nói chung hay chỉ đơn thuần cung cấp dịch vụ y tế cơ bản hoặc tối đa hóa năng suất.

Phục hồi chức năng nghề nghiệp (occupational rehabilitation) tập trung vào việc hỗ trợ người lao động bị bệnh hoặc thương tật liên quan đến công việc phục hồi chức năng, trở lại làm việc và duy trì việc làm một cách an toàn và hiệu quả nhất có thể. Mục tiêu không chỉ là điều trị bệnh cấp tính hay đánh giá tổn thương, mà là phục hồi khả năng làm việc.

Các yếu tố tâm lý xã hội tiêu cực trong công việc như áp lực thời gian cao (time pressure) và thiếu kiểm soát công việc (lack of job control) là những stressor nghề nghiệp đã được chứng minh là có hại cho sức khỏe tinh thần và thể chất. Các lựa chọn khác là các yếu tố tích cực hoặc không liên quan đến yếu tố tâm lý xã hội tiêu cực.

Đánh giá nguy cơ là một quá trình có hệ thống bao gồm việc xác định các mối nguy, đánh giá mức độ rủi ro (kết hợp khả năng xảy ra và mức độ nghiêm trọng), và sau đó đề xuất các biện pháp kiểm soát để giảm thiểu hoặc loại bỏ các rủi ro đó. Nó không chỉ dừng lại ở việc xác định nguy cơ hoặc chỉ đánh giá phơi nhiễm.

Phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE) là biện pháp kiểm soát nguy cơ cuối cùng và chỉ nên được sử dụng khi các biện pháp kiểm soát ở cấp độ cao hơn (loại bỏ, thay thế, kỹ thuật, hành chính) không khả thi hoặc chưa đủ hiệu quả trong việc giảm thiểu nguy cơ đến mức chấp nhận được. PPE bảo vệ cá nhân nhưng không loại bỏ nguy cơ tại nguồn.

Ergonomics, hay Công thái học, là khoa học về thiết kế công việc và môi trường làm việc sao cho phù hợp với khả năng và giới hạn của con người, nhằm tối ưu hóa hiệu suất, an toàn và sức khỏe. Các lựa chọn khác liên quan đến các lĩnh vực khác của Y học lao động (độc chất học, vệ sinh lao động, điều trị bệnh).

Nguyên tắc 'người sử dụng lao động chịu trách nhiệm' là một nguyên tắc cốt lõi trong Y học lao động, khẳng định rằng người sử dụng lao động có trách nhiệm chính trong việc tạo ra môi trường làm việc an toàn và lành mạnh, bảo vệ sức khỏe và an toàn cho người lao động của mình theo luật pháp và đạo đức. Các lựa chọn khác không phản ánh đúng nguyên tắc này.

Giám sát sinh học (biological monitoring) là một phương pháp đánh giá mức độ phơi nhiễm bên trong của người lao động với các chất độc hại tại nơi làm việc. Nó được thực hiện bằng cách đo lường nồng độ của chất độc hại hoặc chất chuyển hóa của nó trong các mẫu sinh học như máu, nước tiểu, tóc... để ước tính lượng chất độc mà cơ thể đã hấp thụ.

Chỉ số WBGT (Wet Bulb Globe Temperature) là một chỉ số tổng hợp được sử dụng rộng rãi để đánh giá mức độ căng thẳng nhiệt trong môi trường làm việc. Nó kết hợp các yếu tố như nhiệt độ không khí, độ ẩm, tốc độ gió và bức xạ nhiệt để đưa ra đánh giá toàn diện hơn về nguy cơ căng thẳng nhiệt so với chỉ đo nhiệt độ không khí đơn thuần.

Luật pháp về an toàn, vệ sinh lao động (ATVSLĐ) tập trung vào việc thiết lập các quy định, tiêu chuẩn và chế tài để đảm bảo môi trường làm việc an toàn, lành mạnh và bảo vệ sức khỏe người lao động. Nó quy định rõ quyền và nghĩa vụ của cả người lao động và người sử dụng lao động trong việc thực hiện ATVSLĐ. Các lựa chọn khác chỉ đề cập đến một phần nhỏ của luật lao động.

Môi trường làm việc hỗ trợ sức khỏe (health-promoting workplace) là môi trường tạo điều kiện và khuyến khích người lao động duy trì và cải thiện sức khỏe của mình. Áp lực công việc cực độ là một yếu tố tâm lý xã hội tiêu cực, gây căng thẳng và có hại cho sức khỏe, do đó không phải là một yếu tố của môi trường làm việc hỗ trợ sức khỏe. Các lựa chọn khác đều là các yếu tố tích cực.

Yếu tố nguy cơ vật lý là các yếu tố thuộc về môi trường vật lý có thể gây hại cho sức khỏe. Tiếng ồn là một dạng năng lượng vật lý có thể gây điếc nghề nghiệp. Hóa chất là yếu tố hóa học, vi sinh vật là yếu tố sinh học, và áp lực công việc là yếu tố tâm lý xã hội.

Phòng ngừa bậc 3 (Tertiary prevention) tập trung vào việc giảm thiểu tác động tiêu cực của bệnh hoặc thương tật đã xảy ra, bao gồm phục hồi chức năng, điều trị và ngăn chặn các biến chứng. Phòng ngừa bậc 1 là ngăn chặn bệnh phát sinh, bậc 2 là phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

Theo định nghĩa rộng rãi của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), sức khỏe nghề nghiệp bao gồm tất cả các khía cạnh sức khỏe - thể chất, tinh thần và xã hội - của người lao động và liên quan đến công việc của họ. Nó không chỉ là sự vắng mặt của bệnh tật mà còn là trạng thái phúc lợi toàn diện.

Khám sức khỏe trước tuyển dụng nhằm mục đích sàng lọc, đảm bảo ứng viên có đủ sức khỏe để thực hiện công việc một cách an toàn và hiệu quả, đồng thời xác định các tình trạng sức khỏe tiềm ẩn có thể bị ảnh hưởng xấu hoặc trầm trọng hơn do điều kiện làm việc cụ thể. Mục đích không phải chỉ là tuyển người khỏe mạnh nhất hay tiết kiệm chi phí y tế, mà là đảm bảo sự phù hợp giữa sức khỏe ứng viên và yêu cầu công việc.

Phương tiện bảo vệ cá nhân (PPE) là biện pháp kiểm soát nguy cơ cuối cùng trong hệ thống phân cấp kiểm soát. Nó bảo vệ trực tiếp người lao động khỏi nguy cơ nhưng không loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy cơ tại nguồn. Các cấp độ kiểm soát ưu tiên hơn là loại bỏ, thay thế, kiểm soát kỹ thuật và kiểm soát hành chính.

Kiểm soát kỹ thuật (engineering controls) là các biện pháp can thiệp vào thiết kế của máy móc, thiết bị, quy trình làm việc hoặc môi trường làm việc để loại bỏ hoặc giảm thiểu nguy cơ tại nguồn. Ví dụ: lắp đặt hệ thống thông gió, thiết kế máy móc an toàn hơn. Các lựa chọn khác là kiểm soát hành chính (thay đổi quy trình, huấn luyện) hoặc bảo vệ cá nhân (PPE).

Y học lao động tập trung vào sức khỏe của quần thể người lao động và môi trường làm việc, ưu tiên phòng ngừa và can thiệp ở cấp độ tập thể. Mặc dù cá nhân hóa có vai trò, nhưng nguyên tắc 'cá nhân hóa điều trị theo từng người bệnh' nhấn mạnh khía cạnh điều trị cá nhân, ít phù hợp với bản chất phòng ngừa và cộng đồng của Y học lao động hơn so với các nguyên tắc còn lại.

Tiếng ồn lớn trong môi trường làm việc, kể cả từ các thiết bị văn phòng như máy in và điều hòa, có thể gây ra giảm thính lực do tiếng ồn theo thời gian. Đây là một trong những bệnh nghề nghiệp phổ biến liên quan đến yếu tố vật lý tiếng ồn. Các lựa chọn khác ít liên quan trực tiếp đến tiếng ồn văn phòng.