Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Chuẩn đoán hình ảnh – Đề 5

Độ cản quang (radiopacity) trên phim X-quang phụ thuộc vào khả năng hấp thụ tia X của mô. Mô có mật độ vật chất cao và số nguyên tử lớn (như xương chứa nhiều canxi) sẽ hấp thụ tia X mạnh hơn và có độ cản quang cao (trắng hơn trên phim).

Y học hạt nhân (xạ hình) sử dụng dược chất phóng xạ (radiopharmaceuticals) được đưa vào cơ thể. Chất phóng xạ phát ra tia gamma, được máy gamma camera ghi nhận để tạo hình ảnh. Kỹ thuật này chủ yếu đánh giá chức năng của cơ quan, ví dụ: xạ hình xương, xạ hình thận, xạ hình tim...

Chuỗi xung xóa mỡ (fat suppression) trong MRI được thiết kế để làm giảm hoặc triệt tiêu tín hiệu từ mỡ, khiến mỡ trở nên tối màu trên hình ảnh. Điều này giúp làm nổi bật các cấu trúc khác (như phù nề, viêm nhiễm, khối u) mà không bị lẫn với tín hiệu cao tự nhiên của mỡ, cải thiện độ tương phản và khả năng phát hiện bệnh lý.

Chụp mạch máu số hóa xóa nền (DSA) là kỹ thuật X-quang đặc biệt, sử dụng thuốc cản quang và xử lý hình ảnh số để loại bỏ hình ảnh xương và mô mềm, chỉ giữ lại hình ảnh mạch máu. DSA chủ yếu được dùng để khảo sát hệ thống động mạch, phát hiện hẹp, tắc nghẽn, phình mạch...

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp. X-quang cũng sử dụng bức xạ ion hóa nhưng tạo ra hình ảnh 2D, không phải cắt lớp. Siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Hệ thống PACS là hệ thống quản lý hình ảnh y tế, cho phép lưu trữ, truyền tải, truy cập và hiển thị hình ảnh chẩn đoán hình ảnh (X-quang, CT, MRI, siêu âm...) một cách số hóa, giúp cải thiện hiệu quả và chất lượng công việc trong khoa chẩn đoán hình ảnh.

MRI có độ tương phản mô mềm vượt trội so với CT, giúp phân biệt tốt hơn giữa các loại mô mềm khác nhau (ví dụ: não, cơ, dây chằng, sụn). CT tốt hơn trong đánh giá xương và các cấu trúc có tỷ trọng cao. MRI thường mất thời gian chụp lâu hơn và chi phí cao hơn CT.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để tạo ảnh, không dùng bức xạ ion hóa. X-quang, CT và DSA đều sử dụng tia X, là bức xạ ion hóa.

Artifact trong MRI (và các kỹ thuật hình ảnh khác) là những hình ảnh giả tạo, không tương ứng với cấu trúc giải phẫu thực tế của bệnh nhân. Artifact có thể do nhiều nguyên nhân (chuyển động, kim loại, nhiễu...) và có thể gây khó khăn trong việc đọc và chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh an toàn nhất cho trẻ em vì không sử dụng bức xạ ion hóa. Do đó, siêu âm thường được ưu tiên lựa chọn đầu tiên trong nhi khoa khi có chỉ định phù hợp. X-quang và CT sử dụng bức xạ ion hóa nên cần cân nhắc kỹ lợi ích và nguy cơ, đặc biệt ở trẻ em.

Siêu âm ổ bụng rất hiệu quả để khảo sát các cơ quan mềm trong ổ bụng (gan, mật, tụy, thận, lách...) và phát hiện sỏi mật, các bất thường dịch trong ổ bụng. Tuy nhiên, siêu âm bị hạn chế bởi khí và xương, do đó không phù hợp để đánh giá tổn thương xương cột sống. X-quang, CT hoặc MRI thích hợp hơn cho xương.

Thuốc cản quang iod hóa được sử dụng rộng rãi trong chụp X-quang và CT để tăng độ tương phản giữa các mô có tỷ trọng khác nhau, đặc biệt là mạch máu và các cơ quan chứa iod. MRI sử dụng thuốc cản quang gốc gadolinium, siêu âm có thể dùng chất tương phản vi bọt, xạ hình xương dùng dược chất phóng xạ.

Chụp nhũ ảnh (mammography) là kỹ thuật X-quang chuyên biệt cho tuyến vú, được sử dụng rộng rãi để tầm soát và chẩn đoán ung thư vú ở phụ nữ.

Chuỗi xung T2-weighted (T2W) trong MRI làm cho dịch (như nước, dịch não tủy, dịch viêm) có tín hiệu cao (trắng), trong khi mỡ có tín hiệu trung gian và các mô khác có tín hiệu thấp hơn. T1W thường làm nổi bật mỡ.

Ưu điểm lớn nhất của siêu âm là tính an toàn do không sử dụng bức xạ ion hóa, đặc biệt quan trọng cho phụ nữ mang thai và trẻ em. X-quang sử dụng bức xạ ion hóa. Độ phân giải không gian của siêu âm thường thấp hơn CT và MRI. Khả năng hiển thị xương của siêu âm kém hơn X-quang và CT.

Máy tạo nhịp tim cũ (không được thiết kế tương thích MRI) là chống chỉ định tuyệt đối của chụp MRI vì từ trường mạnh có thể gây rối loạn chức năng máy tạo nhịp, nguy hiểm đến tính mạng bệnh nhân. Các máy tạo nhịp tim hiện đại (MRI-conditional) có thể chụp MRI trong điều kiện nhất định. Phụ nữ mang thai, trẻ em, bệnh nhân suy thận là chống chỉ định tương đối hoặc cần cân nhắc kỹ.

Cấu trúc 'tăng âm' (hyperechoic) trên siêu âm là cấu trúc phản xạ sóng âm mạnh, do đó hiển thị màu trắng sáng trên hình ảnh siêu âm. Ví dụ: sỏi, xương, mỡ thường tăng âm. 'Giảm âm' (hypoechoic) phản xạ sóng âm yếu hơn, 'vô âm' (anechoic) không phản xạ sóng âm (đen).

Độ phân giải trục (axial resolution) trong siêu âm là khả năng phân biệt hai cấu trúc nằm gần nhau theo chiều trước sau, tức là theo hướng lan truyền của chùm tia âm. Độ phân giải bên (lateral resolution) là khả năng phân biệt hai cấu trúc nằm cạnh nhau theo chiều ngang.

Cửa sổ (window) trong CT là phạm vi tỷ trọng HU được chọn để hiển thị trên ảnh. Việc điều chỉnh cửa sổ giúp tối ưu hóa độ tương phản và khả năng quan sát các cấu trúc khác nhau (ví dụ: cửa sổ nhu mô phổi, cửa sổ trung thất, cửa sổ xương).

Hiệu ứng Doppler trong siêu âm cho phép đo sự thay đổi tần số của sóng âm phản xạ từ các vật thể chuyển động, như tế bào máu. Điều này giúp đánh giá vận tốc và hướng dòng chảy của máu trong mạch máu và tim.

Bóng lưng (posterior acoustic shadowing) là artifact siêu âm xuất hiện phía sau các cấu trúc cản âm mạnh, như sỏi, xương. Sỏi chặn gần như hoàn toàn sóng âm, tạo ra vùng tối (bóng lưng) phía sau trên hình ảnh siêu âm. Nang dịch thường tạo 'tăng âm phía sau' (posterior acoustic enhancement).

Trong các phương pháp liệt kê, chụp CT thường có độ phân giải không gian cao nhất, cho phép hiển thị chi tiết cấu trúc giải phẫu nhỏ. MRI có độ phân giải mô mềm cao hơn nhưng độ phân giải không gian có thể thấp hơn CT trong một số trường hợp. Siêu âm và X-quang có độ phân giải không gian thấp hơn so với CT và MRI.

MRI dựa trên nguyên lý cộng hưởng từ hạt nhân. Tín hiệu MRI xuất phát từ mômen lưỡng cực từ của hạt nhân nguyên tử, chủ yếu là proton của hydro, khi chúng tương tác với từ trường mạnh và sóng radio.

Chụp cắt lớp vi tính mạch vành (CCTA - Coronary Computed Tomography Angiography) là phương pháp CT sử dụng thuốc cản quang để tạo hình ảnh mạch máu vành tim. CCTA rất hiệu quả để phát hiện và đánh giá mức độ hẹp tắc nghẽn động mạch vành, là nguyên nhân chính gây bệnh tim thiếu máu cục bộ.

Kỹ thuật xạ hình (như xạ hình xương, xạ hình thận) sử dụng dược chất phóng xạ phát ra tia gamma. Máy xạ hình (gamma camera) sẽ phát hiện và ghi lại sự phân bố của chất phóng xạ trong cơ thể để tạo hình ảnh chức năng.

Siêu âm tim Doppler là phương pháp hàng đầu để đánh giá chức năng van tim và dòng máu trong tim nhờ khả năng ghi hình thời gian thực và đánh giá dòng chảy bằng Doppler. X-quang ngực chủ yếu đánh giá bóng tim và phổi. CT mạch vành tốt cho mạch máu nhưng hạn chế đánh giá chức năng van và dòng máu so với siêu âm tim. MRI tim có thể đánh giá chức năng nhưng thường không phải lựa chọn đầu tay cho van tim và dòng máu.

Phản ứng dị ứng (từ nhẹ đến nặng) là tác dụng phụ phổ biến nhất của thuốc cản quang iod hóa. Suy thận cản quang (CIN) là một biến chứng nghiêm trọng nhưng ít phổ biến hơn, thường xảy ra ở bệnh nhân có yếu tố nguy cơ. Các tác dụng phụ khác ít gặp hơn.

Chụp X-quang tăng sáng truyền hình (fluoroscopy) tạo ra hình ảnh X-quang động thời gian thực, cho phép quan sát các quá trình chuyển động trong cơ thể (ví dụ: nhu động ruột, nuốt, can thiệp mạch máu...). Khác với chụp X-quang thường quy tạo ảnh tĩnh.

Tia cứng (hard X-ray) có năng lượng cao hơn và bước sóng ngắn hơn so với tia mềm (soft X-ray). Tia cứng có khả năng xuyên thấu vật chất tốt hơn, thường được sử dụng trong chụp X-quang ngực, bụng... Tia mềm năng lượng thấp hơn, phù hợp cho chụp nhũ ảnh, X-quang răng...

Đo độ loãng xương (DEXA - Dual-energy X-ray absorptiometry) là kỹ thuật X-quang sử dụng hai mức năng lượng tia X khác nhau để đo mật độ khoáng chất của xương, từ đó chẩn đoán và theo dõi bệnh loãng xương.