Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Chuẩn đoán hình ảnh – Đề 11

Ưu điểm lớn nhất của siêu âm là tính an toàn do không sử dụng bức xạ ion hóa, làm cho nó phù hợp với phụ nữ mang thai và trẻ em. X-quang sử dụng bức xạ ion hóa. Siêu âm thường có độ phân giải không gian thấp hơn CT và MRI, và không thể hiện xương tốt bằng X-quang hoặc CT.

Chẩn đoán hình ảnh can thiệp là một chuyên ngành sử dụng các kỹ thuật hình ảnh (như X-quang, siêu âm, CT, MRI) để hướng dẫn các thủ thuật xâm lấn tối thiểu như sinh thiết, dẫn lưu, nong mạch, nút mạch, v.v. Chụp X-quang phổi định kỳ là chẩn đoán hình ảnh thông thường, không phải can thiệp.

Diffusion-weighted imaging (DWI) là trình tự xung MRI rất nhạy cảm với sự khuếch tán của phân tử nước. Trong tổn thương não cấp tính (như nhồi máu não), sự khuếch tán nước bị hạn chế, dẫn đến tăng tín hiệu trên DWI, giúp phát hiện sớm và chính xác các tổn thương này. FLAIR cũng nhạy với dịch, nhưng DWI đặc hiệu hơn cho đánh giá tổn thương cấp tính. T1 và T2 thường được sử dụng để đánh giá giải phẫu và các bệnh lý khác.

Chụp cắt lớp vi tính mạch vành (CCTA) là phương pháp không xâm lấn hiệu quả để phát hiện và đánh giá mức độ hẹp tắc của động mạch vành do xơ vữa. Nó cung cấp hình ảnh 3D chi tiết của động mạch vành. Các lựa chọn khác như đánh giá chức năng van tim, phân suất tống máu, và đánh giá cơ tim sau nhồi máu thường được thực hiện bằng siêu âm tim hoặc MRI tim.

Trong siêu âm Doppler màu, quy ước màu sắc thường được sử dụng để biểu thị hướng dòng chảy của máu so với đầu dò. Màu đỏ thường biểu thị dòng chảy hướng về phía đầu dò, và màu xanh biểu thị dòng chảy hướng ra xa đầu dò. Màu sắc không trực tiếp thể hiện vận tốc, loại mạch máu hay độ bão hòa oxy, mặc dù vận tốc có thể được mã hóa bằng độ sáng của màu trong một số hệ thống.

Chụp nhũ ảnh là kỹ thuật X-quang chuyên biệt được sử dụng chủ yếu để tầm soát và chẩn đoán ung thư vú ở phụ nữ. Nó có độ nhạy cao trong việc phát hiện các vi vôi hóa và khối u vú nhỏ.

Siêu âm Doppler tim là kỹ thuật siêu âm chuyên biệt, sử dụng hiệu ứng Doppler để đo vận tốc và lưu lượng máu, đặc biệt hữu ích trong đánh giá chức năng tim và các bệnh lý tim mạch. Các lựa chọn khác không trực tiếp liên quan đến đánh giá lưu lượng máu tim.

Gadolinium là chất tương phản từ tính được sử dụng trong MRI để cải thiện độ tương phản giữa các mô mềm khác nhau, giúp phân biệt rõ hơn các cấu trúc và tổn thương. Nó không ảnh hưởng trực tiếp đến thời gian chụp, nhiễu ảnh chuyển động hay thay thế bức xạ ion hóa (vì MRI vốn không dùng bức xạ).

Máy chụp cộng hưởng từ (MRI) sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để tạo ra hình ảnh có độ phân giải cao của các mô mềm, đặc biệt là não và tủy sống. X-quang và CT sử dụng tia X, siêu âm sử dụng sóng âm.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp chi tiết của cơ thể. Siêu âm sử dụng sóng âm, MRI sử dụng từ trường và sóng radio, X-quang sử dụng bức xạ ion hóa nhưng tạo ảnh 2D, không phải cắt lớp.

X-quang xương khớp là phương pháp cơ bản và hiệu quả để đánh giá tổn thương xương, bao gồm gãy xương, viêm khớp, thoái hóa khớp, và các bệnh lý xương khác. Nó nhanh chóng, chi phí thấp và hiển thị rõ cấu trúc xương. Siêu âm tốt cho mô mềm, MRI và CT có thể được dùng trong một số trường hợp phức tạp hơn nhưng X-quang thường là lựa chọn đầu tay.

Y học hạt nhân, bao gồm SPECT (Chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon) và PET (Chụp cắt lớp phát xạ positron), sử dụng các dược chất phóng xạ để ghi lại hình ảnh chức năng và chuyển hóa của cơ thể. Các phương pháp khác (siêu âm, MRI, X-quang) không sử dụng đồng vị phóng xạ.

Siêu âm Doppler xuyên sọ (TCD) sử dụng sóng âm để đánh giá lưu lượng máu trong các động mạch não lớn. Nó là một phương pháp không xâm lấn, có thể cung cấp thông tin về tốc độ và hướng dòng máu, giúp phát hiện các bất thường về tưới máu não. X-quang và MRI sọ não chủ yếu cung cấp thông tin về cấu trúc, CT ổ bụng và MRI cột sống cổ không liên quan đến tưới máu não.

Artifact là thuật ngữ chỉ những hình ảnh không mong muốn xuất hiện trên phim chụp, không đại diện cho cấu trúc giải phẫu thực tế của bệnh nhân. Chúng có thể do nhiều nguyên nhân như kỹ thuật chụp, chuyển động của bệnh nhân hoặc thiết bị.

FDG-PET (FluoroDeoxyGlucose-PET) là kỹ thuật PET phổ biến nhất, sử dụng FDG (glucose có gắn đồng vị phóng xạ Fluorine-18). Tế bào ung thư có xu hướng hấp thụ glucose nhiều hơn tế bào bình thường do hoạt động chuyển hóa cao, do đó FDG-PET rất hiệu quả trong phát hiện và đánh giá ung thư. PET ít đặc hiệu cho tổn thương xương, tắc mạch hay viêm nhiễm cấp tính bằng các phương pháp khác.

Đầu dò siêu âm (transducer) chứa các tinh thể áp điện có khả năng chuyển đổi năng lượng điện thành sóng âm và ngược lại. Nó phát ra sóng âm vào cơ thể và thu nhận sóng âm phản xạ trở lại để tạo hình ảnh.

Dược chất phóng xạ là các hợp chất chứa đồng vị phóng xạ, được đưa vào cơ thể để phát ra bức xạ (gamma hoặc positron). Bức xạ này được máy dò ghi nhận và chuyển thành hình ảnh, phản ánh chức năng và chuyển hóa của các cơ quan và mô. Chúng không trực tiếp tăng độ tương phản theo kiểu chất tương phản thông thường, không giảm hấp thụ tia X, và không tạo ra từ trường.

Chụp nhiều lần để đảm bảo chất lượng hình ảnh là SAI nguyên tắc bảo vệ bức xạ. Mục tiêu là tối ưu hóa chất lượng hình ảnh với liều bức xạ thấp nhất có thể (ALARA - As Low As Reasonably Achievable). Các biện pháp bảo vệ khác như áo chì, tấm chắn, tối ưu hóa thông số chụp và giảm thời gian tiếp xúc đều là các nguyên tắc cơ bản trong bảo vệ bức xạ.

Chụp mạch máu xóa nền (DSA) là một kỹ thuật X-quang đặc biệt, sử dụng máy tính để loại bỏ hình ảnh xương và mô mềm khỏi chuỗi hình ảnh chụp mạch máu, giúp làm nổi bật các mạch máu chứa chất tương phản, từ đó cải thiện khả năng quan sát và chẩn đoán bệnh lý mạch máu. DSA vẫn cần chất tương phản và sử dụng bức xạ ion hóa.

Sự khác biệt chính giữa SPECT (Chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn photon) và PET (Chụp cắt lớp phát xạ positron) nằm ở loại bức xạ được phát hiện và cách ghi nhận hình ảnh. SPECT sử dụng đồng vị phóng xạ phát ra photon gamma đơn, được ghi nhận trực tiếp bởi đầu dò gamma camera. PET sử dụng đồng vị phóng xạ phát ra positron, khi positron gặp electron sẽ tạo ra hai photon gamma bay theo hướng ngược nhau, được ghi nhận bởi các đầu dò đồng thời (coincidence detection), dẫn đến độ phân giải hình ảnh tốt hơn PET. Dược chất phóng xạ và ứng dụng lâm sàng có thể tương đồng hoặc khác nhau, độ phân giải hình ảnh của PET thường cao hơn SPECT.

MRI vượt trội hơn CT trong việc hiển thị các mô mềm như dây chằng, sụn, cơ do độ tương phản mô mềm cao hơn. Điều này làm cho MRI trở thành lựa chọn tốt hơn để đánh giá tổn thương dây chằng khớp gối. CT thường nhanh hơn và tốt hơn cho xương, nhưng độ phân giải mô mềm kém hơn MRI.

Chụp X-quang bụng không chuẩn bị chủ yếu được sử dụng để đánh giá các vấn đề liên quan đến bụng như tắc ruột, dị vật, sỏi đường tiết niệu, và theo dõi vị trí ống thông. Nó không phù hợp để đánh giá tổn thương dây chằng khớp gối, vì X-quang hiển thị xương tốt hơn mô mềm, và khớp gối nằm ngoài vùng khảo sát của X-quang bụng. MRI hoặc siêu âm phù hợp hơn cho dây chằng khớp gối.

Cản quang đề cập đến khả năng một vật thể hấp thụ tia X. Các cấu trúc cản quang cao (như xương, kim loại) sẽ hấp thụ nhiều tia X và hiện lên màu trắng trên phim, trong khi các cấu trúc cản quang thấp (như khí, mô mềm) hấp thụ ít tia X và hiện lên màu đen hoặc xám.

Bóng lưng siêu âm là hiện tượng giảm hoặc mất tín hiệu siêu âm phía sau một cấu trúc cản âm mạnh, ví dụ như sỏi, xương, hoặc khí. Cấu trúc cản âm mạnh hấp thụ hoặc phản xạ hầu hết sóng âm, khiến sóng âm không thể đi qua hoặc đi qua rất ít, tạo ra vùng giảm tín hiệu phía sau (bóng lưng). Cấu trúc chứa dịch thường truyền âm tốt và tạo tăng âm phía sau.

Điện thế ống (kVp) là yếu tố kỹ thuật chính ảnh hưởng đến độ tương phản của hình ảnh X-quang. kVp quyết định năng lượng và khả năng xuyên thấu của tia X. kVp thấp tạo ra tia X mềm, tăng độ hấp thụ khác biệt giữa các mô, dẫn đến độ tương phản cao (hình ảnh đen trắng rõ rệt). kVp cao tạo tia X cứng, giảm độ tương phản. mAs ảnh hưởng đến độ đen (mật độ quang học) của phim, khoảng cách và kích thước tiêu điểm ảnh hưởng đến độ sắc nét và độ phóng đại.

Nội soi phế quản là kỹ thuật nội soi đường thở để kiểm tra phế quản, không liên quan đến chẩn đoán hình ảnh tuyến vú. Chụp nhũ ảnh, siêu âm vú, và MRI vú là các phương pháp hình ảnh chính được sử dụng để tầm soát và chẩn đoán bệnh lý tuyến vú.

Siêu âm gan thường được sử dụng để hướng dẫn sinh thiết gan vì nó có thể hiển thị hình ảnh thời gian thực, giúp bác sĩ quan sát kim sinh thiết và vị trí tổn thương trong gan khi thực hiện thủ thuật. Siêu âm không sử dụng bức xạ ion hóa, chi phí thấp và dễ thực hiện. CT và MRI cũng có thể được sử dụng, nhưng siêu âm thường là lựa chọn đầu tay do tính tiện lợi và hiệu quả trong hướng dẫn thủ thuật.

Độ phân giải không gian (spatial resolution) là khả năng của hệ thống hình ảnh để phân biệt hai điểm hoặc cấu trúc nằm gần nhau trên hình ảnh. Độ phân giải không gian cao nghĩa là hình ảnh có thể hiển thị chi tiết nhỏ hơn và sắc nét hơn. Độ phân giải tương phản (contrast resolution) liên quan đến khả năng phân biệt các cấu trúc có độ tương phản khác nhau. Độ phân giải thời gian (temporal resolution) liên quan đến khả năng theo dõi sự thay đổi theo thời gian.

Số Hounsfield (HU) là đơn vị đo lường định lượng độ hấp thụ tia X của các mô trong chụp CT. Nước có giá trị 0 HU, không khí -1000 HU, và xương có giá trị dương cao. HU giúp phân biệt và đánh giá mật độ các mô khác nhau.

Siêu âm sản khoa sử dụng sóng âm tần số cao để tạo ra hình ảnh thời gian thực của thai nhi và các cấu trúc liên quan trong tử cung. Nó an toàn, không xâm lấn và không sử dụng bức xạ ion hóa, phù hợp cho phụ nữ mang thai. X-quang và CT sử dụng bức xạ ion hóa, MRI ít được dùng thường quy trong sản khoa so với siêu âm.