Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Chẩn đoán hình ảnh – Đề 6

KUB (Kidney, Ureter, Bladder) là viết tắt chỉ các cơ quan được khảo sát chính trong chụp hệ tiết niệu không chuẩn bị, mục đích chính là phát hiện sỏi cản quang trong đường tiết niệu, cũng như đánh giá hình dạng, kích thước và vị trí của thận, niệu quản và bàng quang.

MRI sử dụng từ trường mạnh và sóng radio để kích thích và thu nhận tín hiệu từ proton (chủ yếu là proton của nước) trong cơ thể. Các phương pháp khác sử dụng nguyên lý khác (tia X cho CT và X-quang, sóng siêu âm cho siêu âm, gamma cho xạ hình).

PACS (Hệ thống lưu trữ và truyền thông hình ảnh) là hệ thống quản lý hình ảnh chẩn đoán, bao gồm chức năng lưu trữ, truyền tải hình ảnh giữa các thiết bị và địa điểm khác nhau, và hiển thị hình ảnh trên các trạm làm việc để bác sĩ chẩn đoán hình ảnh đọc và phân tích. PACS không tạo ra hình ảnh (thiết bị tạo ảnh), không trực tiếp xử lý hình ảnh (phần mềm workstation có chức năng này), và không in phim (hệ thống in phim riêng).

Siêu âm là phương pháp phổ biến nhất để hướng dẫn các thủ thuật can thiệp như sinh thiết, chọc hút dịch vì tính thời gian thực, không xâm lấn, không bức xạ và dễ dàng thao tác. CT cũng được sử dụng, đặc biệt khi siêu âm khó tiếp cận hoặc không đủ rõ nét. MRI ít phổ biến hơn cho hướng dẫn thủ thuật do thời gian chụp lâu và chi phí cao.

MRI không sử dụng bức xạ ion hóa và có khả năng tạo ảnh đa mặt phẳng (sagittal, coronal, axial) trực tiếp, cho phép khảo sát các cấu trúc giải phẫu từ nhiều góc độ khác nhau. CT và X-quang dùng bức xạ ion hóa. Siêu âm không trực tiếp tạo ảnh đa mặt phẳng như MRI.

Chụp CT sọ não không cản quang là phương pháp nhanh nhất, hiệu quả nhất để phát hiện xuất huyết nội sọ cấp tính trong cấp cứu. MRI mất nhiều thời gian hơn và ít nhạy hơn trong giai đoạn cấp của xuất huyết. X-quang sọ não ít giá trị trong đánh giá xuất huyết nội sọ. Siêu âm Doppler xuyên sọ đánh giá mạch máu não, không phải là phương pháp chính cho xuất huyết cấp.

PET/CT kết hợp thông tin cấu trúc từ CT và thông tin chức năng, chuyển hóa từ PET. PET sử dụng chất phóng xạ đánh dấu glucose (FDG) để phát hiện các tế bào ung thư có hoạt động chuyển hóa cao, giúp đánh giá giai đoạn, đáp ứng điều trị và tái phát ung thư tốt hơn so với CT đơn thuần. CT có độ phân giải cấu trúc cao hơn PET. PET/CT thường tốn kém và mất thời gian hơn CT.

Chụp cắt lớp vi tính (CT) sử dụng tia X, một dạng bức xạ ion hóa, để tạo ra hình ảnh cắt lớp chi tiết của cơ thể. X-quang thường quy cũng dùng bức xạ ion hóa nhưng tạo ảnh 2D. Siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Cuộn dây bề mặt (surface coil) được đặt gần vùng cơ thể cần khảo sát, giúp tăng cường tín hiệu thu nhận từ vùng nông (gần bề mặt cuộn dây) và cải thiện chất lượng hình ảnh ở vùng đó. Cuộn dây toàn thân tạo trường từ. Các cuộn dây khác nhau có thể ảnh hưởng đến nhiễu và khả năng tạo ảnh 3D, nhưng chức năng chính của cuộn dây bề mặt là tăng tín hiệu cục bộ.

Đối với bệnh nhân dị ứng iod, lựa chọn tốt nhất là sử dụng thuốc cản quang không iod (ví dụ: gốc gadolinium nếu chụp MRI, hoặc thuốc cản quang siêu âm nếu phù hợp). Nếu bắt buộc phải dùng thuốc cản quang iod, cần cân nhắc lợi ích/nguy cơ, và có thể xem xét sử dụng phác đồ dự phòng dị ứng (prednisolone, kháng histamine) và thuốc cản quang iod có áp lực thẩm thấu thấp. Truyền dịch giúp bảo vệ thận, không giảm nguy cơ dị ứng.

Y học hạt nhân (Xạ hình) sử dụng các dược chất phóng xạ để đánh giá chức năng và chuyển hóa của các cơ quan, cũng như phát hiện các bệnh lý dựa trên sự phân bố bất thường của chất phóng xạ.

Siêu âm khớp háng là phương pháp đầu tay ưu tiên ở trẻ sơ sinh để khảo sát loạn sản khớp háng vì không sử dụng bức xạ ion hóa, nhanh chóng, và hiệu quả trong việc đánh giá sụn và mô mềm xung quanh khớp.

Thuật ngữ 'echo' (tiếng vọng) thường được sử dụng trong siêu âm, vì hình ảnh siêu âm được tạo ra dựa trên sóng âm phản xạ (echo) từ các cấu trúc trong cơ thể. Các kỹ thuật khác không dựa trên nguyên lý sóng phản xạ âm thanh.

DSA (Chụp mạch máu xóa nền) loại bỏ hình ảnh xương và mô mềm bằng cách trừ hình ảnh trước và sau tiêm thuốc cản quang, giúp mạch máu hiển thị rõ ràng hơn. Nó không trực tiếp giảm liều xạ hay tăng độ phân giải không gian so với chụp mạch thông thường, và vẫn cần thuốc cản quang.

Siêu âm sử dụng sóng âm có tần số cao (siêu âm) để phát và thu nhận sóng phản xạ từ các mô, từ đó tạo ra hình ảnh. MRI dùng sóng radio và từ trường. CT và Xạ hình sử dụng bức xạ ion hóa.

Độ phân giải không gian (spatial resolution) là khả năng của hệ thống chẩn đoán hình ảnh phân biệt được hai cấu trúc nhỏ nằm gần nhau. Độ phân giải tỷ trọng (contrast resolution) là khả năng phân biệt sự khác biệt nhỏ về tỷ trọng mô. Doppler đánh giá dòng chảy máu. ALARA liên quan đến liều bức xạ.

FOV (Field of View) là thuật ngữ chỉ vùng cơ thể được chụp ảnh, được xác định bởi kích thước của ma trận thu nhận dữ liệu và kích thước pixel. FOV lớn hơn sẽ bao phủ vùng cơ thể rộng hơn, nhưng có thể giảm độ phân giải không gian nếu kích thước ma trận không đổi.

Ưu điểm lớn nhất của siêu âm là tính an toàn do không sử dụng bức xạ ion hóa, phù hợp cho phụ nữ mang thai và trẻ em. X-quang sử dụng bức xạ ion hóa. CT có độ phân giải cao hơn siêu âm. Thời gian chụp có thể khác nhau tùy thuộc vào loại khảo sát.

kVp (điện thế đỉnh) là yếu tố kỹ thuật chính ảnh hưởng đến độ tương phản của hình ảnh X-quang. kVp cao tạo ra tia X có năng lượng cao hơn, xuyên thấu tốt hơn nhưng giảm độ tương phản. kVp thấp tạo ra tia X có năng lượng thấp hơn, tăng độ tương phản nhưng giảm khả năng xuyên thấu. mAs ảnh hưởng đến số lượng tia X, chủ yếu ảnh hưởng đến mật độ phim và độ nhiễu.

Artifact trong chẩn đoán hình ảnh là hình ảnh giả tạo xuất hiện trên phim, không phải là cấu trúc giải phẫu thật, mà do các yếu tố kỹ thuật, chuyển động của bệnh nhân hoặc các yếu tố khác gây ra. Cần phân biệt artifact với bệnh lý thật để tránh chẩn đoán sai.

Nguyên tắc ALARA (giảm thiểu liều xạ đến mức thấp nhất có thể đạt được một cách hợp lý) đặc biệt quan trọng trong các kỹ thuật sử dụng bức xạ ion hóa như X-quang và CT để giảm thiểu nguy cơ phơi nhiễm bức xạ cho bệnh nhân và nhân viên y tế. Siêu âm và MRI không sử dụng bức xạ ion hóa.

Thuốc cản quang gốc gadolinium sử dụng trong MRI có nguy cơ gây xơ hóa thận hệ thống (NSF) ở bệnh nhân suy thận nặng. Đây là biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, do đó cần thận trọng khi sử dụng thuốc cản quang gadolinium ở nhóm bệnh nhân này.

MRI khuếch tán (DWI) và tưới máu (PWI) là các chuỗi xung MRI đặc biệt nhạy cảm với sự thay đổi khuếch tán nước và tưới máu não, giúp phát hiện sớm và đánh giá vùng nhồi máu trong đột quỵ thiếu máu não. CTA (CT mạch máu não) đánh giá mạch máu lớn. Siêu âm Doppler xuyên sọ đánh giá mạch máu não lớn nhưng hạn chế trong phát hiện nhồi máu giai đoạn sớm. X-quang sọ não không có vai trò trong đánh giá đột quỵ thiếu máu não cấp.

Siêu âm tim Doppler cho phép đánh giá chức năng van tim, dòng máu và các bất thường khác của tim trong thời gian thực. CT mạch vành và MRI tim cung cấp thông tin cấu trúc chi tiết hơn nhưng không phải là thời gian thực và không phải là lựa chọn đầu tay cho chức năng van tim.

Chụp X-quang bụng không chuẩn bị (thẳng đứng và nằm) là phương pháp ban đầu nhanh chóng và hiệu quả để phát hiện tắc ruột (mức nước hơi). Các phương pháp khác có thể được sử dụng tiếp theo nếu cần thêm thông tin.

Cửa sổ xương (bone window) có độ rộng cửa sổ và mức cửa sổ được điều chỉnh để tối ưu hóa độ tương phản của xương, giúp đánh giá chi tiết cấu trúc xương. Cửa sổ trung thất (mediastinal window) được điều chỉnh để tối ưu hóa độ tương phản của mô mềm trong trung thất, phổi, gan...

Nhũ ảnh (Mammography) là kỹ thuật X-quang chuyên biệt dành cho tuyến vú, mục tiêu chính là phát hiện sớm ung thư vú ở giai đoạn sớm, khi còn có thể điều trị hiệu quả.

T1W (T1-weighted) và T2W (T2-weighted) là các chuỗi xung cơ bản trong MRI, được sử dụng để tạo ra hình ảnh với độ tương phản khác nhau giữa các mô dựa trên thời gian hồi phục T1 và T2 của proton.

Thuốc cản quang iod hóa được sử dụng phổ biến trong CT và X-quang để tăng độ tương phản của mạch máu và các mô mềm. MRI thường dùng thuốc cản quang gốc gadolinium. Siêu âm và xạ hình xương ít khi sử dụng thuốc cản quang iod hóa.

Tư thế PA (chùm tia X đi từ sau ra trước) giảm độ phóng đại bóng tim so với tư thế AP (chùm tia X đi từ trước ra sau) vì tim nằm gần phim hơn trong tư thế PA, giúp đánh giá kích thước tim chính xác hơn. Các lý do khác ít quan trọng hơn trong việc lựa chọn tư thế PA.