Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Các cuộc phát kiến địa lý – Đề 11

Hiệp ước Tordesillas được ký kết dưới sự trung gian của Giáo hoàng, chia thế giới mới bên ngoài châu Âu thành khu vực thuộc địa riêng biệt cho Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha dọc theo một đường kinh tuyến tưởng tượng ở Đại Tây Dương.

Chủ nghĩa trọng thương (mercantilism) là hệ thống kinh tế phổ biến trong giai đoạn các cuộc phát kiến địa lý và thời kỳ thuộc địa. Nó nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc can thiệp vào kinh tế để tăng cường sức mạnh quốc gia, thông qua tích lũy kim loại quý, khuyến khích xuất khẩu và hạn chế nhập khẩu để tạo ra thặng dư thương mại.

Nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật hàng hải và bản đồ là KẾT QUẢ và ĐIỀU KIỆN THUẬN LỢI, không phải động lực kinh tế trực tiếp thúc đẩy các cuộc phát kiến địa lý. Các động lực kinh tế chính là tìm kiếm tài nguyên, thị trường và tuyến đường thương mại.

Hệ thống kinh độ và vĩ độ là một hệ tọa độ địa lý dùng để xác định chính xác vị trí của bất kỳ điểm nào trên bề mặt Trái Đất, bao gồm cả trên biển. Trong hàng hải, nó rất quan trọng để định hướng và theo dõi hành trình của tàu.

Thuyền buồm Caravel là loại tàu được phát triển và sử dụng rộng rãi trong các cuộc phát kiến địa lý. Nó có thiết kế ưu việt, kết hợp các yếu tố từ các loại tàu châu Âu và Ả Rập, cho phép đi biển xa, chở hàng và di chuyển nhanh hơn so với các loại tàu trước đó.

“Hệ quả trao đổi Columbia” (Columbian Exchange) là thuật ngữ chỉ sự trao đổi quy mô lớn các loại cây trồng, vật nuôi, văn hóa, dân số người (bao gồm cả nô lệ), bệnh truyền nhiễm và ý tưởng giữa châu Mỹ, Tây Phi và Cựu Thế giới (lục địa Á-Âu) trong thế kỷ XV và XVI, sau chuyến đi của Colombo.

“Thuộc địa” (colony) là một lãnh thổ bị một quốc gia, thường là từ xa, xâm chiếm và cai trị. Quốc gia cai trị (mẫu quốc) khai thác tài nguyên, lao động và thị trường từ thuộc địa để phục vụ lợi ích của mình.

Các nhà nước bảo trợ đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy các cuộc phát kiến địa lý bằng cách cung cấp nguồn tài chính, đóng tàu, trang bị và tuyển mộ nhân lực (thuyền viên, nhà hàng hải, binh lính, nhà khoa học...) để thực hiện các chuyến thám hiểm. Họ nhận lại lợi ích từ việc mở rộng lãnh thổ, thương mại và ảnh hưởng chính trị.

Sự trao đổi các loại cây trồng và vật nuôi (Columbian Exchange) là hệ quả thuộc về khía cạnh sinh học và kinh tế (ảnh hưởng đến nông nghiệp, thực phẩm, kinh tế), không phải khía cạnh văn hóa trực tiếp. Các lựa chọn 1, 3, 4 đều là những hệ quả văn hóa, liên quan đến tôn giáo, sự biến đổi văn hóa và tri thức.

Bệnh đậu mùa, cùng với các bệnh truyền nhiễm khác từ Cựu Thế giới mà người bản địa châu Mỹ chưa có miễn dịch, đã gây ra những đợt dịch bệnh kinh hoàng, làm suy giảm nghiêm trọng dân số bản địa châu Mỹ sau khi người châu Âu đến.

Vasco da Gama là nhà hàng hải người Bồ Đào Nha, người đã thành công trong việc dẫn đầu một đoàn thám hiểm đi từ châu Âu đến Ấn Độ bằng đường biển vào năm 1498, vòng quanh mũi Hảo Vọng.

Ưu điểm lớn nhất của tuyến đường biển so với đường bộ là khả năng vận chuyển hàng hóa với khối lượng lớn hơn rất nhiều. Tàu biển có thể chở được lượng hàng hóa vượt trội so với đoàn caravan trên đường bộ, giúp giảm chi phí vận chuyển trên mỗi đơn vị hàng hóa và tăng lợi nhuận thương mại.

Các cuộc phát kiến địa lý đã mang lại sự thịnh vượng và phát triển chủ yếu cho các quốc gia châu Âu, trong khi gây ra nhiều hậu quả tiêu cực cho các vùng đất bị xâm chiếm và thuộc địa hóa. “Sự thịnh vượng và phát triển đồng đều cho tất cả các châu lục” là một đánh giá KHÔNG chính xác và bỏ qua sự bất bình đẳng và những tác động tiêu cực của quá trình này.

Cuộc cách mạng công nghiệp diễn ra sau các cuộc phát kiến địa lý khoảng 2 thế kỷ và là kết quả của nhiều yếu tố, trong đó có sự tích lũy tư bản từ thương mại thuộc địa, nhưng không phải là hệ quả TRỰC TIẾP. Các lựa chọn 1, 2, 3 đều là hệ quả trực tiếp hoặc gần của các cuộc phát kiến.

Các cuộc phát kiến địa lý đã mở ra các tuyến đường biển mới, kết nối các châu lục lại với nhau. “Đường Con Đường Tơ Lụa trên biển” không chỉ hồi sinh mà còn mở rộng quy mô và phạm vi, trở thành một hệ thống thương mại toàn cầu, kết nối châu Âu, châu Á, châu Mỹ và châu Phi, vượt xa phạm vi ban đầu.

Nhu cầu về gia vị (như tiêu, quế, đinh hương), tơ lụa và các sản phẩm xa xỉ khác từ phương Đông là một trong những động lực kinh tế chính thúc đẩy các cuộc phát kiến địa lý. Châu Âu muốn phá vỡ sự độc quyền thương mại của người Ả Rập và Venice để có được nguồn hàng này trực tiếp và với giá rẻ hơn.

Mặc dù lông thú là một mặt hàng thương mại quan trọng sau này, đặc biệt trong thương mại với Bắc Mỹ và Nga, nhưng trong giai đoạn ĐẦU của các cuộc phát kiến địa lý (thế kỷ XV-XVI), động lực chính hướng về phương Đông là gia vị, tơ lụa và các kim loại quý như vàng bạc. Lông thú không phải là mặt hàng chính thúc đẩy các cuộc thám hiểm phương Đông ban đầu.

Mặc dù Colombo vô tình tìm ra châu Mỹ, mục tiêu ban đầu của Tây Ban Nha khi tài trợ cho các chuyến đi của ông là tìm kiếm một tuyến đường biển ngắn hơn về phía Tây để đến Ấn Độ và châu Á, tránh tuyến đường do Bồ Đào Nha kiểm soát quanh châu Phi.

Các cuộc phát kiến địa lý là bước ngoặt quan trọng dẫn đến toàn cầu hóa. Chúng thúc đẩy sự trao đổi văn hóa, kinh tế, và dân số trên quy mô toàn cầu, tạo ra sự đa dạng văn hóa và mối liên kết giữa các khu vực trên thế giới mà chúng ta thấy ngày nay. Các lựa chọn khác không còn đúng hoặc không phải là tác động LÂU DÀI chính.

Vasco da Gama đã tìm ra tuyến đường biển vòng quanh châu Phi (mũi Hảo Vọng) để đến Ấn Độ, phá vỡ thế độc quyền thương mại của người Ả Rập và Venice trên tuyến đường gia vị.

Thiên văn kế (Astrolabe) được sử dụng để đo góc giữa các thiên thể (như Mặt Trời hoặc sao Bắc Cực) và đường chân trời, từ đó xác định vĩ độ. La bàn chỉ hướng, đồng hồ bấm giờ dùng để xác định kinh độ (phát triển sau này), kính viễn vọng không trực tiếp dùng để định vị trên biển vào thời kỳ đó.

Ferdinand Magellan chỉ huy đoàn thám hiểm đầu tiên đi vòng quanh thế giới. Tuy ông mất giữa hành trình, đoàn thám hiểm vẫn hoàn thành chuyến đi, xác nhận Trái Đất hình cầu.

“Mũi Hảo Vọng” được đặt tên như vậy bởi vì việc vượt qua mũi đất này ở cực nam châu Phi đã mang lại hy vọng thực sự cho người châu Âu về việc tìm ra tuyến đường biển đến Ấn Độ và châu Á, sau nhiều nỗ lực thất bại trước đó.

Trong giai đoạn đầu thế kỷ XV, Bồ Đào Nha tập trung nỗ lực vào việc khám phá và thiết lập các trạm buôn bán dọc theo bờ biển phía tây châu Phi, dần dần tiến xa hơn về phía nam để tìm kiếm tuyến đường biển đến Ấn Độ.

Các cuộc phát kiến địa lý và quá trình thuộc địa hóa đã gây ra nhiều tác động tiêu cực nghiêm trọng cho các nền văn minh bản địa, bao gồm suy giảm dân số, phá hủy văn hóa, và bị áp đặt hệ thống chính trị xã hội ngoại lai. “Sự phát triển kinh tế và xã hội theo hướng tích cực hơn” không phản ánh đúng thực tế tác động tiêu cực này.

Sự cải tiến của la bàn (giúp định hướng chính xác hơn) và thiên văn kế (giúp xác định vĩ độ) là những tiến bộ quan trọng trong khoa học hàng hải, tạo điều kiện cho việc đi biển xa và khám phá các vùng đất mới. Máy hơi nước, động cơ diesel và radar là các phát minh sau thời kỳ phát kiến địa lý.

Sự cạnh tranh giữa các quốc gia châu Âu trong thời kỳ này thể hiện rõ nhất qua việc tranh giành thuộc địa và khu vực ảnh hưởng. Họ ký kết các hiệp ước (như Tordesillas) để phân chia thế giới, nhưng đồng thời cũng thường xuyên xung đột và chiến tranh để giành quyền kiểm soát các vùng đất và tuyến đường thương mại quan trọng.

Sau khi Cristoforo Colombo đến châu Mỹ, châu lục này được người châu Âu gọi là “Tân Thế giới” (New World) để phân biệt với “Cựu Thế giới” (Old World) là Âu-Á-Phi đã được biết đến từ trước.

Cristoforo Colombo (Christopher Columbus) được biết đến là người châu Âu đầu tiên đặt chân đến châu Mỹ vào năm 1492 trong chuyến đi do Tây Ban Nha tài trợ, khi ông đang cố gắng tìm ra tuyến đường biển phía Tây đến châu Á.

Bồ Đào Nha là quốc gia đi đầu trong các cuộc phát kiến địa lý thế kỷ XV, dưới sự bảo trợ của Hoàng tử Henry Nhà hàng hải, họ tập trung khám phá và thiết lập các trạm buôn bán dọc bờ biển châu Phi.