Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Bệnh học truyền nhiễm – Đề 6

Bệnh truyền nhiễm được định nghĩa chính xác là bệnh gây ra bởi tác nhân sinh học (vi sinh vật) như vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng và có khả năng lây truyền. Các lựa chọn khác đưa ra định nghĩa không chính xác hoặc quá hẹp về bệnh truyền nhiễm.

Lây truyền trực tiếp xảy ra khi tác nhân gây bệnh truyền trực tiếp từ người bệnh sang người lành mà không qua vật trung gian. Các lựa chọn 1, 2, 3 đều là lây truyền trực tiếp. Lựa chọn 4 (qua trung gian côn trùng đốt) là lây truyền gián tiếp, cần vector truyền bệnh.

Virus là tác nhân gây bệnh có kích thước nhỏ nhất, cấu trúc đơn giản và không thể tự nhân lên bên ngoài tế bào sống. Chúng bắt buộc phải xâm nhập và sử dụng bộ máy tế bào của vật chủ để nhân lên.

Kháng sinh là thuốc được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn. Chúng không có tác dụng đối với virus, nấm, prion hoặc các tác nhân gây bệnh khác không phải vi khuẩn.

Vaccine kích thích hệ miễn dịch chủ động của cơ thể. Khi được tiêm vaccine, cơ thể sẽ tạo ra kháng thể và tế bào nhớ miễn dịch đặc hiệu chống lại tác nhân gây bệnh, từ đó tạo ra miễn dịch chủ động lâu dài.

Thời kỳ ủ bệnh là khoảng thời gian giữa thời điểm tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể và thời điểm xuất hiện các triệu chứng lâm sàng đầu tiên của bệnh. Trong thời gian này, tác nhân gây bệnh đang nhân lên và gây tổn thương nhưng chưa đủ để biểu hiện triệu chứng rõ ràng.

Bệnh tả là bệnh truyền nhiễm lây truyền qua đường tiêu hóa do vi khuẩn tả gây ra, thường do ăn uống thực phẩm hoặc nước bị ô nhiễm phân chứa vi khuẩn tả. Các bệnh còn lại lây truyền qua đường hô hấp (lao, cúm) hoặc đường máu và dịch tiết (HIV/AIDS).

Vệ sinh cá nhân, đặc biệt là rửa tay thường xuyên bằng xà phòng và nước sạch, là biện pháp phòng bệnh đơn giản, hiệu quả và quan trọng nhất để ngăn ngừa sự lây lan của nhiều bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là các bệnh lây qua đường tiếp xúc và tiêu hóa.

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một tỷ lệ đủ lớn dân số có miễn dịch với một bệnh truyền nhiễm (thường thông qua tiêm vaccine hoặc đã mắc bệnh và khỏi). Điều này tạo ra một 'hàng rào' bảo vệ, làm giảm sự lây lan của bệnh và bảo vệ cả những người không có miễn dịch (ví dụ: trẻ sơ sinh, người suy giảm miễn dịch).

Xét nghiệm PCR là một kỹ thuật sinh học phân tử có độ nhạy cao, được sử dụng để khuếch đại và phát hiện acid nucleic (DNA hoặc RNA) đặc trưng của tác nhân gây bệnh trong mẫu bệnh phẩm. Điều này cho phép phát hiện sự hiện diện của tác nhân gây bệnh ngay cả khi số lượng rất nhỏ.

Bệnh lưu hành địa phương (endemic) là bệnh thường xuyên xuất hiện và duy trì ở mức độ ổn định trong một khu vực địa lý nhất định. Sốt rét là ví dụ điển hình của bệnh lưu hành địa phương ở nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Cúm mùa thường có tính chất dịch tễ theo mùa hơn, COVID-19 trong giai đoạn đại dịch là bệnh dịch (epidemic/pandemic), đậu mùa đã thanh toán.

Phòng thí nghiệm an toàn sinh học cấp 4 (BSL-4) có mức độ an toàn sinh học cao nhất, được thiết kế để làm việc với các tác nhân gây bệnh nguy hiểm, có nguy cơ lây lan cao và gây bệnh nặng, thường không có biện pháp điều trị hoặc vaccine hiệu quả. Các phòng thí nghiệm cấp thấp hơn có yêu cầu an toàn ít nghiêm ngặt hơn và làm việc với các tác nhân ít nguy hiểm hơn.

Nhóm máu của mỗi cá nhân không có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng lây lan của bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng. Mật độ dân số cao, điều kiện vệ sinh kém, tỷ lệ tiêm chủng thấp đều là các yếu tố làm tăng nguy cơ và tốc độ lây lan của bệnh truyền nhiễm.

Thuốc kháng virus được thiết kế để ức chế các giai đoạn quan trọng trong chu trình nhân lên của virus bên trong tế bào vật chủ, từ đó làm giảm số lượng virus và giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh do virus gây ra. Chúng không có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn, nấm hay ký sinh trùng.

Bệnh truyền nhiễm cơ hội là bệnh nhiễm trùng xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu, tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh (vi sinh vật thường không gây bệnh ở người khỏe mạnh) tấn công và gây bệnh. Lao phổi ở người nhiễm HIV là ví dụ điển hình, do HIV làm suy giảm hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc lao.

Cách ly y tế (isolation) là biện pháp quan trọng để kiểm soát bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là các bệnh có khả năng lây lan cao. Người bệnh được cách ly để ngăn chặn sự tiếp xúc với người khác, giảm thiểu nguy cơ lây truyền bệnh cho cộng đồng. Các biện pháp khác như vệ sinh khử khuẩn, tiêm chủng, giám sát dịch tễ cũng quan trọng nhưng không trực tiếp liên quan đến việc tách người bệnh khỏi cộng đồng như cách ly.

Tỷ lệ mắc bệnh (incidence rate) là thước đo tần suất xuất hiện các ca bệnh mới trong một quần thể cụ thể trong một khoảng thời gian xác định (ví dụ: số ca mới trên 100.000 dân trong một năm). Nó khác với 'tỷ lệ hiện mắc' (prevalence rate), chỉ tổng số ca bệnh (cũ và mới) hiện có tại một thời điểm.

Viêm gan B là bệnh truyền nhiễm lây truyền qua đường máu, cũng như qua đường tình dục và từ mẹ sang con. Các bệnh còn lại (thủy đậu, quai bị, rubella) chủ yếu lây truyền qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp.

Vệ sinh tay đúng cách bao gồm rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây, hoặc sử dụng dung dịch sát khuẩn tay nhanh chứa cồn khi không có xà phòng và nước. Rửa tay cần thực hiện thường xuyên, không chỉ khi tay bẩn rõ ràng. Sử dụng găng tay không thay thế cho việc vệ sinh tay.

Sử dụng kháng sinh hợp lý và có trách nhiệm, theo đúng chỉ định của bác sĩ và hoàn thành liệu trình điều trị, là biện pháp quan trọng nhất để ngăn chặn sự phát triển và lan rộng của vi khuẩn kháng thuốc. Việc sử dụng kháng sinh bừa bãi, không đúng chỉ định hoặc không đủ liệu trình góp phần làm tăng tình trạng kháng kháng sinh.

Xét nghiệm huyết thanh học thường được sử dụng để phát hiện và định lượng kháng thể đặc hiệu trong huyết thanh hoặc huyết tương của bệnh nhân. Sự hiện diện của kháng thể cho thấy cơ thể đã từng hoặc đang tiếp xúc với tác nhân gây bệnh và đã có đáp ứng miễn dịch.

Kiểm soát nguồn bệnh tập trung vào các biện pháp nhằm loại bỏ hoặc giảm thiểu nguồn lây nhiễm bệnh. Cách ly, điều trị người bệnh, và kiểm soát vật trung gian đều là các biện pháp tác động trực tiếp đến nguồn bệnh. Tiêm vaccine cho người lành là biện pháp bảo vệ đối tượng cảm nhiễm, không tác động trực tiếp đến nguồn bệnh.

Tam giác dịch tễ học mô tả mối tương tác giữa ba yếu tố chính cần thiết cho sự phát sinh và lây lan của bệnh truyền nhiễm: tác nhân gây bệnh (agent), vật chủ (host) và môi trường (environment). Sự cân bằng và tương tác của ba yếu tố này quyết định việc bệnh có xảy ra hay không.

Prion là các protein bị gấp cuộn sai cách, có khả năng lây nhiễm và gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh. Bệnh bò điên (BSE - Bovine Spongiform Encephalopathy) là một ví dụ điển hình về bệnh do prion gây ra ở động vật, và bệnh Creutzfeldt-Jakob (CJD) ở người cũng là bệnh prion.

Ổ chứa (reservoir) là nơi tác nhân gây bệnh tồn tại và sinh sản một cách tự nhiên, có thể là người, động vật, thực vật, đất hoặc các vật thể vô sinh khác. Ổ chứa đóng vai trò quan trọng trong chu trình lây truyền bệnh, là nguồn cung cấp tác nhân gây bệnh cho các vật chủ mới.

Tiêm chủng vaccine là biện pháp chủ động bảo vệ đối tượng cảm nhiễm (những người có nguy cơ mắc bệnh) bằng cách tạo ra miễn dịch đặc hiệu trước khi tiếp xúc với tác nhân gây bệnh. Các biện pháp khác như xử lý chất thải, kiểm dịch biên giới, giám sát vector tập trung vào kiểm soát nguồn bệnh hoặc đường lây truyền, không trực tiếp bảo vệ đối tượng cảm nhiễm.

Tỷ lệ tử vong (mortality rate) thường được tính bằng số ca tử vong do một bệnh cụ thể trên tổng dân số trong một khoảng thời gian nhất định (ví dụ: số ca tử vong trên 100.000 dân trong một năm). Lựa chọn 2 mô tả 'tỷ lệ chết' (case fatality rate), là tỷ lệ tử vong trong số những người đã mắc bệnh.

Bệnh dại là bệnh truyền nhiễm lây truyền từ động vật sang người, thường qua vết cắn hoặc vết trầy xước do động vật bị bệnh dại gây ra. Các bệnh còn lại (sởi, thủy đậu, bạch hầu) chủ yếu lây truyền giữa người với người.

Vận động thể chất thường xuyên là biện pháp có lợi cho sức khỏe tổng thể, giúp tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa bệnh truyền nhiễm và đồng thời giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, tiểu đường, ung thư. Các biện pháp khác mang tính đặc hiệu hơn cho bệnh truyền nhiễm hoặc không phải là biện pháp phòng bệnh (sử dụng kháng sinh khi bị sốt).

Giám sát dịch tễ là hệ thống theo dõi liên tục và có hệ thống các thông tin về bệnh tật và các yếu tố nguy cơ trong cộng đồng. Mục tiêu chính của giám sát dịch tễ là phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe cộng đồng, đánh giá xu hướng dịch bệnh, và cung cấp thông tin để lập kế hoạch và đánh giá hiệu quả các biện pháp phòng chống dịch.