Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Bệnh học truyền nhiễm – Đề 5

Bệnh truyền nhiễm được định nghĩa là bệnh gây ra bởi tác nhân sinh học (vi sinh vật) và có khả năng lây lan. Các lựa chọn khác mô tả các loại bệnh khác nhau (không truyền nhiễm, bệnh do chấn thương, bệnh di truyền).

Lao chủ yếu lây qua đường hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi, tạo ra giọt bắn chứa vi khuẩn lao. Đường tiêu hóa và đường máu cũng có thể là đường lây truyền nhưng ít phổ biến hơn. Đường trực tiếp (da-da) không phải là đường lây truyền chính của bệnh lao.

Kháng sinh là thuốc dùng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn. Chúng không có tác dụng đối với virus, nấm hoặc ký sinh trùng. Các loại thuốc khác như thuốc kháng virus, thuốc kháng nấm, thuốc trị ký sinh trùng được sử dụng để điều trị các bệnh nhiễm trùng do các tác nhân này.

Vaccine hoạt động bằng cách kích thích hệ miễn dịch của cơ thể tạo ra miễn dịch chủ động. Vaccine chứa tác nhân gây bệnh đã được làm yếu hoặc bất hoạt, không gây bệnh nhưng đủ để hệ miễn dịch nhận diện và tạo ra kháng thể và tế bào nhớ. Khi cơ thể tiếp xúc với tác nhân gây bệnh thực sự sau này, hệ miễn dịch sẽ phản ứng nhanh chóng và hiệu quả hơn, ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ bệnh.

Thời kỳ ủ bệnh là giai đoạn im lặng của bệnh truyền nhiễm, bắt đầu từ khi tác nhân gây bệnh xâm nhập vào cơ thể và kết thúc khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện. Trong thời kỳ này, tác nhân gây bệnh đang nhân lên và gây tổn thương, nhưng chưa đủ để gây ra triệu chứng rõ ràng.

Vệ sinh cá nhân (rửa tay, vệ sinh thân thể) và vệ sinh môi trường (xử lý chất thải, vệ sinh nơi ở, nơi công cộng) là các biện pháp phòng bệnh truyền nhiễm cơ bản và quan trọng nhất trong cộng đồng. Chúng giúp ngăn chặn sự lây lan của tác nhân gây bệnh từ nguồn bệnh sang người lành. Các biện pháp khác có thể quan trọng trong một số tình huống cụ thể nhưng không phải là quan trọng nhất về mặt tổng thể cộng đồng.

Màu mắt không có bất kỳ liên quan nào đến bệnh truyền nhiễm. Các yếu tố khác như mức độ miễn dịch cộng đồng (ví dụ, tỷ lệ tiêm chủng), điều kiện kinh tế - xã hội (vệ sinh, dinh dưỡng, tiếp cận y tế), và khí hậu môi trường (nhiệt độ, độ ẩm) đều ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển và lây lan của bệnh truyền nhiễm.

Virus cúm A/H5N1, thường được gọi là cúm gia cầm, gây bệnh chủ yếu ở các loài gia cầm như gà, vịt, ngan, ngỗng. Tuy nhiên, virus này cũng có thể lây sang người khi tiếp xúc gần với gia cầm bị bệnh, gây ra bệnh cúm A/H5N1 ở người, một bệnh nguy hiểm.

HIV/AIDS thường được coi là một bệnh xã hội vì sự lây lan của nó liên quan chặt chẽ đến các yếu tố xã hội như hành vi tình dục, sử dụng ma túy, và điều kiện kinh tế - xã hội. Các bệnh khác như sốt xuất huyết, uốn ván, thủy đậu không được phân loại chính thức là bệnh 'xã hội' theo cùng nghĩa này, mặc dù chúng có thể bị ảnh hưởng bởi điều kiện sống.

Xét nghiệm ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) là một xét nghiệm huyết thanh học phổ biến, thường được sử dụng để phát hiện kháng thể hoặc kháng nguyên trong máu. Nó thường được sử dụng trong chẩn đoán viêm gan B (đặc biệt là HBsAg, anti-HBs, anti-HBc), HIV, và nhiều bệnh truyền nhiễm khác. Trong các lựa chọn trên, viêm gan B là phù hợp nhất.

Tế bào T gây độc tế bào (Cytotoxic T cells, CTLs) là loại tế bào miễn dịch chính chịu trách nhiệm tiêu diệt các tế bào cơ thể bị nhiễm virus hoặc tế bào ung thư. CTLs nhận diện các tế bào bị nhiễm bệnh thông qua kháng nguyên virus trình diện trên bề mặt tế bào và sau đó tiêu diệt chúng trực tiếp. Các tế bào khác có vai trò khác nhau trong miễn dịch; tế bào B sản xuất kháng thể, tế bào T hỗ trợ điều phối phản ứng miễn dịch, đại thực bào thực bào và trình diện kháng nguyên.

Kháng kháng sinh là hiện tượng vi khuẩn trở nên đề kháng với tác dụng của kháng sinh. Điều này xảy ra khi vi khuẩn trải qua đột biến gen hoặc thu nhận gen kháng kháng sinh từ vi khuẩn khác, làm cho kháng sinh không còn khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của chúng. Hậu quả là việc điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn kháng kháng sinh trở nên khó khăn và có thể thất bại.

Viêm gan A lây truyền chủ yếu qua đường tiêu hóa (phân - miệng), thường do ăn uống thực phẩm hoặc nước uống bị ô nhiễm. Giang mai, lậu và Chlamydia là các bệnh lây truyền qua đường tình dục, lây lan qua tiếp xúc tình dục trực tiếp.

Virus Zika gây nguy hiểm đặc biệt cho phụ nữ mang thai vì nó có thể gây ra dị tật bẩm sinh nghiêm trọng ở thai nhi, đặc biệt là tật đầu nhỏ (microcephaly). Mặc dù Zika có thể gây bệnh cho mọi lứa tuổi, nhưng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng nhất là đối với thai nhi.

Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction) là xét nghiệm sinh học phân tử có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, được sử dụng để phát hiện vật liệu di truyền (DNA hoặc RNA) của tác nhân gây bệnh, bao gồm virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng. Xét nghiệm PCR được coi là 'tiêu chuẩn vàng' trong chẩn đoán nhiều bệnh truyền nhiễm, bao gồm COVID-19 (SARS-CoV-2). Các xét nghiệm khác có mục đích và cơ chế khác nhau.

Uốn ván (tetanus) là bệnh nhiễm trùng cấp tính do vi khuẩn Clostridium tetani gây ra. Vi khuẩn này thường xâm nhập vào cơ thể qua vết thương hở, sản sinh độc tố gây co cứng cơ, đặc biệt là cơ hàm (gây khó há miệng). Bạch hầu do Corynebacterium diphtheriae, ho gà do Bordetella pertussis, thương hàn do Salmonella typhi.

Miễn dịch cộng đồng (herd immunity) xảy ra khi một tỷ lệ đủ lớn dân số có miễn dịch với một bệnh truyền nhiễm cụ thể. Tỷ lệ này đủ cao để làm giảm đáng kể sự lây lan của bệnh trong cộng đồng, bảo vệ cả những người chưa có miễn dịch (ví dụ, trẻ sơ sinh, người có bệnh nền, người không thể tiêm vaccine). Điều này là do khi bệnh khó lây lan, những người dễ mắc bệnh ít có khả năng tiếp xúc và bị nhiễm bệnh.

Bệnh sốt rét (malaria) là bệnh nhiễm ký sinh trùng do ký sinh trùng Plasmodium gây ra. Ký sinh trùng này lây truyền sang người qua vết đốt của muỗi Anopheles cái. Leishmania gây bệnh Leishmania, Trypanosoma gây bệnh ngủ châu Phi và bệnh Chagas, Entamoeba histolytica gây bệnh lỵ amip.

R0 (R-naught) là chỉ số sinh sản cơ bản, thể hiện khả năng lây lan của một bệnh truyền nhiễm. Nó là số người trung bình mà một người bệnh có thể lây nhiễm cho trong một quần thể hoàn toàn nhạy cảm (chưa có miễn dịch). R0 > 1 cho thấy dịch bệnh có thể bùng phát và lan rộng, R0 < 1 cho thấy dịch bệnh sẽ có xu hướng giảm dần.

Vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori) là nguyên nhân chính gây viêm loét dạ dày tá tràng và cũng liên quan đến tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Vi khuẩn này sống ở niêm mạc dạ dày và gây tổn thương lớp niêm mạc bảo vệ, dẫn đến viêm loét. Các bệnh lý khác trong lựa chọn không liên quan trực tiếp đến H. pylori.

Cách ly (isolation) người bệnh là biện pháp quan trọng trong kiểm soát bệnh truyền nhiễm, nhằm mục đích ngăn chặn sự lây lan của tác nhân gây bệnh từ người bệnh sang người khác. Bằng cách cách ly người bệnh, chúng ta cắt đứt đường lây truyền, hạn chế sự phát tán của dịch bệnh trong cộng đồng. Các lựa chọn khác không phải là mục đích chính của việc cách ly.

Bệnh đậu mùa (smallpox) là một trong những thành công lớn nhất của y học hiện đại, đã được thanh toán hoàn toàn trên toàn cầu nhờ vào chương trình tiêm chủng vaccine đậu mùa quy mô lớn và kéo dài trên toàn thế giới. Vaccine đậu mùa rất hiệu quả trong việc ngăn ngừa bệnh, và chương trình tiêm chủng đã loại bỏ hoàn toàn virus đậu mùa khỏi tự nhiên. Các biện pháp khác không đóng vai trò quyết định trong thanh toán bệnh đậu mùa.

Prion là protein gây bệnh có khả năng tự nhân lên và gây ra các bệnh thoái hóa thần kinh như bệnh bò điên (BSE) và bệnh Creutzfeldt-Jakob (CJD). Prion không phải là vi sinh vật (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng) mà là một dạng protein bất thường. Vi khuẩn, virus và nấm đều là các loại vi sinh vật gây bệnh truyền nhiễm.

Bệnh Lyme là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn Borrelia burgdorferi gây ra và lây truyền sang người chủ yếu qua vết đốt của ve Ixodes bị nhiễm bệnh. Ve là vật trung gian truyền bệnh Lyme phổ biến nhất. Muỗi, ruồi và bọ chét không phải là trung gian truyền bệnh Lyme.

Miễn dịch chủ động tự nhiên được tạo ra khi một người mắc bệnh truyền nhiễm và hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng lại để chống lại tác nhân gây bệnh. Sau khi khỏi bệnh, cơ thể thường tạo ra các tế bào nhớ miễn dịch, giúp bảo vệ chống lại lần nhiễm trùng sau với cùng tác nhân gây bệnh đó. Miễn dịch thụ động tự nhiên là miễn dịch từ mẹ truyền sang con, miễn dịch thụ động nhân tạo là miễn dịch do tiêm huyết thanh kháng thể, miễn dịch chủ động nhân tạo là miễn dịch do tiêm vaccine.

Tamiflu (oseltamivir) là một loại thuốc kháng virus Neuraminidase inhibitor, được sử dụng để điều trị và phòng ngừa bệnh cúm mùa (Influenza A và B). Nó hoạt động bằng cách ức chế enzyme neuraminidase của virus cúm, ngăn chặn virus giải phóng khỏi tế bào bị nhiễm và lây lan sang các tế bào khác. Các bệnh khác trong lựa chọn có các thuốc kháng virus đặc trị khác nhau.

Biện pháp '5K' là một thông điệp truyền thông sức khỏe cộng đồng quan trọng trong phòng chống dịch COVID-19 tại Việt Nam, bao gồm: Khẩu trang, Khử khuẩn (vệ sinh tay), Khoảng cách (giữ khoảng cách an toàn), Không tụ tập (đông người), Khai báo y tế. Các lựa chọn khác có thể chứa các yếu tố tương tự nhưng lựa chọn 4 là chính xác và đầy đủ nhất theo thông điệp '5K'.

Xét nghiệm Mantoux (test tuberculin) là một xét nghiệm da được sử dụng để phát hiện nhiễm lao (Tuberculosis - TB). Xét nghiệm này tiêm một lượng nhỏ tuberculin (protein tinh khiết từ vi khuẩn lao) vào dưới da. Nếu người được xét nghiệm đã từng tiếp xúc với vi khuẩn lao, sẽ có phản ứng viêm tại chỗ tiêm sau 48-72 giờ. Xét nghiệm Mantoux giúp xác định người có nhiễm lao tiềm ẩn hay không.

Bệnh 'chân tay miệng' (Hand, Foot, and Mouth Disease - HFMD) là một bệnh truyền nhiễm phổ biến ở trẻ em, do các loại Enterovirus gây ra, thường gặp nhất là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Virus Rubella gây bệnh sởi Đức, Varicella-zoster gây bệnh thủy đậu và zona, Dengue gây bệnh sốt xuất huyết.

Vật chủ trung gian (intermediate host) trong chu trình lây truyền bệnh là vật chủ mà tác nhân gây bệnh (ví dụ, ký sinh trùng) nhân lên và phát triển trong một giai đoạn nhất định của vòng đời, nhưng không phải là nơi tác nhân gây bệnh trưởng thành và sinh sản hữu tính. Vật chủ cuối cùng (definitive host) mới là nơi tác nhân gây bệnh trưởng thành và sinh sản hữu tính. Ví dụ, muỗi Anopheles là vật chủ trung gian của ký sinh trùng sốt rét Plasmodium, còn người là vật chủ cuối cùng.