Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Bệnh học truyền nhiễm – Đề 11

Bệnh lao chủ yếu lây truyền qua đường không khí khi người bệnh lao phổi hoặc lao thanh quản ho, hắt hơi, khạc nhổ hoặc nói chuyện, tạo ra các hạt nhỏ li ti chứa vi khuẩn lao phát tán vào không khí. Người khỏe mạnh hít phải các hạt nhỏ này có thể bị nhiễm bệnh.

Kháng sinh chỉ có tác dụng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn. Viêm họng do liên cầu khuẩn là bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra, do đó kháng sinh có hiệu quả trong điều trị. Cảm cúm, sởi và thủy đậu là các bệnh do virus gây ra, kháng sinh không có tác dụng đối với virus.

Vaccine chứa các thành phần giống mầm bệnh (nhưng đã được làm yếu hoặc bất hoạt) để kích thích hệ miễn dịch của cơ thể sản xuất kháng thể và tế bào miễn dịch đặc hiệu. Khi cơ thể tiếp xúc với mầm bệnh thật sự trong tương lai, hệ miễn dịch đã được 'huấn luyện' sẽ nhanh chóng và hiệu quả chống lại chúng, ngăn ngừa hoặc giảm nhẹ bệnh tật.

Thời kỳ ủ bệnh là khoảng thời gian từ khi mầm bệnh (như virus, vi khuẩn) xâm nhập vào cơ thể và bắt đầu nhân lên cho đến khi cơ thể bắt đầu phản ứng và xuất hiện các triệu chứng lâm sàng đầu tiên của bệnh. Trong giai đoạn này, người bệnh thường chưa biết mình đã nhiễm bệnh nhưng có thể đã có khả năng lây truyền bệnh cho người khác, tùy thuộc vào từng bệnh.

Các bệnh truyền nhiễm lây qua đường tiêu hóa thường do mầm bệnh (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng) xâm nhập vào cơ thể qua thức ăn, nước uống bị ô nhiễm hoặc tay bẩn. Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước là biện pháp đơn giản, hiệu quả nhất để loại bỏ mầm bệnh trên tay, ngăn ngừa chúng xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa.

Sởi là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus sởi gây ra. Hiện nay đã có vaccine phòng bệnh sởi hiệu quả. Uốn ván, thương hàn và bạch hầu là các bệnh do vi khuẩn gây ra, cũng có vaccine phòng ngừa, nhưng câu hỏi tập trung vào bệnh do virus và có vaccine.

Chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng giúp tăng cường sức khỏe và hệ miễn dịch, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh truyền nhiễm. Các yếu tố còn lại (hệ miễn dịch suy yếu, vệ sinh kém, môi trường đông đúc) đều là yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh truyền nhiễm.

Tỷ lệ mắc bệnh (incidence rate) là một thước đo dịch tễ học quan trọng, thể hiện tốc độ lây lan của bệnh. Nó được tính bằng số ca bệnh mới xuất hiện trong một khoảng thời gian xác định (ví dụ: một năm) trong một quần thể có nguy cơ mắc bệnh, thường được chuẩn hóa trên 100.000 dân hoặc một đơn vị dân số khác.

Xét nghiệm ELISA (Enzyme-Linked Immunosorbent Assay) là xét nghiệm sàng lọc ban đầu để phát hiện kháng thể kháng HIV trong máu. Nếu kết quả ELISA dương tính, xét nghiệm Western blot được sử dụng để xác nhận kết quả và đảm bảo tính chính xác của chẩn đoán nhiễm HIV.

Sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây ra và lây truyền qua vết đốt của muỗi Anopheles cái. Muỗi Anopheles hút máu người bệnh sốt rét và sau đó truyền ký sinh trùng cho người khỏe mạnh khi đốt.

Tiêm chủng vaccine phòng bệnh trên diện rộng tạo ra miễn dịch cộng đồng, bảo vệ không chỉ người được tiêm mà cả những người chưa được tiêm hoặc không thể tiêm vaccine (như trẻ sơ sinh, người có bệnh nền). Đây là biện pháp hiệu quả nhất để kiểm soát và ngăn chặn sự lây lan của nhiều bệnh truyền nhiễm trong cộng đồng.

Lao phổi thường được coi là bệnh 'xã hội' vì tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở những cộng đồng có điều kiện sống khó khăn, nghèo đói, nhà ở chật chội, vệ sinh kém và dinh dưỡng không đầy đủ. Các yếu tố kinh tế xã hội này tạo điều kiện thuận lợi cho sự lây lan và phát triển của bệnh lao.

Zona thần kinh (Herpes zoster) là bệnh do virus Varicella-zoster gây ra (cùng loại virus gây bệnh thủy đậu). Thuốc kháng virus như acyclovir, valacyclovir được sử dụng để điều trị zona thần kinh bằng cách ức chế sự nhân lên của virus. Các bệnh còn lại trong đáp án do vi khuẩn gây ra, cần điều trị bằng kháng sinh.

Khử khuẩn tay bằng cồn là một biện pháp hiệu quả khi không có sẵn nước và xà phòng. Cồn có thể tiêu diệt nhiều loại vi khuẩn và virus nhanh chóng. Tuy nhiên, nếu tay dính bẩn nhìn thấy được, rửa tay bằng xà phòng và nước vẫn được ưu tiên hơn để loại bỏ bụi bẩn và chất hữu cơ trước khi dùng cồn.

Miễn dịch cộng đồng xảy ra khi một tỷ lệ đủ lớn dân số (thường là do tiêm vaccine hoặc mắc bệnh và hồi phục) có miễn dịch với một bệnh truyền nhiễm cụ thể. Điều này tạo ra một 'hàng rào' bảo vệ, làm giảm khả năng lây lan của bệnh trong cộng đồng, bảo vệ cả những người chưa có miễn dịch (như trẻ sơ sinh, người có bệnh nền).

Giang mai là một bệnh lây truyền qua đường tình dục (STD) do vi khuẩn Treponema pallidum gây ra. Bệnh lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục không an toàn (qua âm đạo, hậu môn hoặc miệng) với người nhiễm bệnh. Uốn ván, sốt xuất huyết và cúm A không lây qua đường tình dục.

Kiểm soát nguồn bệnh tập trung vào việc loại bỏ hoặc giảm thiểu sự lây lan của mầm bệnh từ nguồn chứa bệnh (người bệnh, động vật, môi trường). Cách ly, điều trị người bệnh và vệ sinh môi trường đều nhằm mục đích này. Tiêm vaccine phòng bệnh cho người lành là biện pháp bảo vệ đối tượng cảm nhiễm, không trực tiếp kiểm soát nguồn bệnh.

Bệnh nhiễm trùng cơ hội là các bệnh nhiễm trùng xảy ra khi hệ miễn dịch của cơ thể bị suy yếu, tạo điều kiện cho các mầm bệnh (vi khuẩn, virus, nấm, ký sinh trùng) vốn thường không gây bệnh ở người khỏe mạnh tấn công. Pneumocystis pneumonia (PCP) là một bệnh nhiễm trùng phổi cơ hội thường gặp ở bệnh nhân HIV/AIDS do hệ miễn dịch suy giảm nghiêm trọng.

Vector là vật trung gian truyền bệnh, thường là động vật (như côn trùng, động vật gặm nhấm), có khả năng mang mầm bệnh (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng) từ nguồn bệnh (người bệnh, động vật nhiễm bệnh) sang người lành hoặc động vật khác. Ví dụ, muỗi Anopheles là vector truyền bệnh sốt rét, chuột là vector truyền bệnh dịch hạch.

Đái tháo đường (tiểu đường) là bệnh mãn tính không lây nhiễm, liên quan đến rối loạn chuyển hóa đường trong cơ thể. Viêm gan C, thủy đậu và rubella đều là các bệnh truyền nhiễm do virus gây ra và có khả năng lây lan từ người sang người.

Nguyên tắc '5K' là thông điệp chính trong phòng chống dịch COVID-19 tại Việt Nam, bao gồm: Khẩu trang (đeo khẩu trang đúng cách), Khử khuẩn (rửa tay thường xuyên, khử khuẩn bề mặt), Khoảng cách (giữ khoảng cách an toàn), Không tụ tập (tránh tụ tập đông người), và Khai báo y tế (khai báo y tế khi có triệu chứng hoặc tiếp xúc nguy cơ).

Hiện tượng kháng kháng sinh xảy ra khi vi khuẩn thay đổi và trở nên ít nhạy cảm hơn hoặc hoàn toàn không đáp ứng với kháng sinh. Điều này có nghĩa là kháng sinh không còn hiệu quả trong việc điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn đó gây ra, làm cho việc điều trị trở nên khó khăn và kéo dài, tăng nguy cơ biến chứng và tử vong.

Phòng bệnh không đặc hiệu là các biện pháp chung nhằm tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ tiếp xúc với mầm bệnh, áp dụng cho nhiều loại bệnh khác nhau. Rửa tay bằng xà phòng là một biện pháp vệ sinh chung, giúp loại bỏ nhiều loại mầm bệnh. Các biện pháp còn lại (tiêm vaccine, uống thuốc kháng virus, huyết thanh) là phòng bệnh đặc hiệu, hướng tới một bệnh cụ thể hoặc mầm bệnh cụ thể.

Bệnh lỵ amip là bệnh nhiễm trùng đường ruột do ký sinh trùng đơn bào Entamoeba histolytica gây ra. Ký sinh trùng này xâm nhập vào niêm mạc ruột già, gây ra các triệu chứng như tiêu chảy, đau bụng, mót rặn. Bệnh than do vi khuẩn, sởi và cúm do virus gây ra.

Ổ chứa (reservoir) của bệnh truyền nhiễm là nơi mà mầm bệnh (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng) có thể tồn tại và nhân lên một cách tự nhiên, thường là ở người, động vật hoặc môi trường (đất, nước). Ổ chứa đóng vai trò quan trọng trong chu kỳ lây truyền bệnh, là nguồn cung cấp mầm bệnh cho các ca nhiễm mới.

Viêm họng do liên cầu khuẩn nhóm A (Streptococcus pyogenes) nếu không được điều trị hoặc điều trị không triệt để có thể dẫn đến biến chứng viêm cầu thận cấp hậu nhiễm liên cầu khuẩn. Đây là một bệnh lý viêm thận xảy ra sau nhiễm trùng liên cầu khuẩn khoảng 1-3 tuần, do phản ứng miễn dịch của cơ thể.

Các bệnh truyền nhiễm qua đường máu (như viêm gan B, C, HIV) lây truyền khi máu hoặc các chế phẩm máu nhiễm bệnh tiếp xúc trực tiếp với máu của người lành. Sử dụng bơm kim tiêm dùng một lần, truyền máu an toàn, và quan hệ tình dục an toàn (vì máu có thể lẫn trong dịch tiết sinh dục) đều là biện pháp phòng ngừa lây nhiễm qua đường máu. Đeo khẩu trang chủ yếu phòng bệnh lây qua đường hô hấp.

Xét nghiệm Mantoux (test tuberculin) là một xét nghiệm da được sử dụng để xác định xem một người đã bị nhiễm vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) hay chưa. Xét nghiệm này không xác định bệnh lao đang hoạt động mà chỉ cho biết có phản ứng miễn dịch với vi khuẩn lao, có thể do nhiễm lao tiềm ẩn hoặc đã tiêm vaccine BCG.

Ca chỉ điểm (index case) là ca bệnh đầu tiên được xác định trong một vụ dịch hoặc một chuỗi lây truyền bệnh. Việc xác định ca chỉ điểm rất quan trọng trong điều tra dịch tễ học để truy tìm nguồn gốc lây nhiễm, các ca bệnh liên quan và triển khai các biện pháp kiểm soát dịch kịp thời.

Bệnh nấm Candida là bệnh nhiễm trùng do nấm men Candida gây ra. Candida là loại nấm thường trú trên da và niêm mạc, nhưng khi có điều kiện thuận lợi (như suy giảm miễn dịch, dùng kháng sinh kéo dài), chúng có thể phát triển quá mức và gây bệnh, ví dụ nấm miệng, nấm âm đạo. Bạch hầu và tả do vi khuẩn, đậu mùa do virus gây ra.