Đề thi, bài tập trắc nghiệm online Bản đồ – Đề 14

Màu xanh dương là màu sắc quy ước phổ biến trên bản đồ để biểu thị các đối tượng thủy văn như sông, hồ, biển, kênh, rạch. Màu sắc giúp người đọc nhanh chóng nhận biết và phân biệt các loại đối tượng địa lý khác nhau.

Khung bản đồ thường được thiết kế sao cho cạnh trên của khung bản đồ luôn chỉ hướng Bắc, cạnh dưới hướng Nam, cạnh phải hướng Đông và cạnh trái hướng Tây. Dựa vào khung bản đồ, người đọc có thể định hướng sơ bộ trên bản đồ mà không cần la bàn.

Sai số đo diện tích tỉ lệ nghịch với tỉ lệ bản đồ. Bản đồ tỉ lệ nhỏ (ví dụ 1:100.000) có độ khái quát hóa cao hơn, độ chính xác thấp hơn bản đồ tỉ lệ lớn (ví dụ 1:10.000). Do đó, đo diện tích trên bản đồ tỉ lệ nhỏ sẽ có sai số lớn hơn.

Bản đồ tổng quát là loại bản đồ thể hiện các đối tượng địa lý (tự nhiên và kinh tế - xã hội) một cách khái quát, đồng đều trên phạm vi lãnh thổ nhất định. Bản đồ địa hình, chuyên đề, và hành chính thường tập trung vào các khía cạnh cụ thể hơn.

Kinh tuyến gốc, hay kinh tuyến 0 độ, được quy ước đi qua Đài thiên văn Hoàng gia Greenwich ở London, Anh. Do đó, nó còn được gọi là kinh tuyến Greenwich và là mốc tham chiếu để xác định kinh độ trên toàn cầu.

Bản đồ hành chính (administrative maps) có chức năng chính là thể hiện ranh giới của các đơn vị hành chính (quốc gia, tỉnh, huyện, xã) và tên gọi, vị trí của các trung tâm hành chính. Chúng giúp quản lý hành chính và phân chia lãnh thổ.

Phép chiếu Mercator là phép chiếu hình trụ đồng góc, rất phổ biến để vẽ bản đồ thế giới, đặc biệt trong hàng hải. Nó bảo toàn góc và hình dạng ở khu vực xích đạo, nhưng gây biến dạng diện tích rất lớn ở các vùng cực, làm cho các vùng gần cực trông lớn hơn nhiều so với thực tế.

Bản đồ chủ yếu liên quan đến bề mặt Trái Đất và các hiện tượng địa lý trên Trái Đất. Nghiên cứu khoa học về vũ trụ thuộc lĩnh vực thiên văn học, mặc dù có thể sử dụng bản đồ sao, nhưng không phải là ứng dụng chính của bản đồ địa lý thông thường.

Khoảng cách giữa các đường đồng mức càng nhỏ, địa hình càng dốc vì độ cao thay đổi nhanh trên một khoảng cách ngắn. Ngược lại, khoảng cách lớn giữa các đường đồng mức thể hiện địa hình ít dốc hoặc bằng phẳng.

Viễn thám (remote sensing) sử dụng các cảm biến trên vệ tinh và máy bay để thu thập thông tin về bề mặt Trái Đất mà không cần tiếp xúc trực tiếp. Ảnh viễn thám là nguồn dữ liệu quan trọng để cập nhật và thành lập bản đồ, đặc biệt là các bản đồ địa hình, bản đồ sử dụng đất.

Đường đồng mức (contour lines) là phương pháp hiệu quả và phổ biến nhất để biểu diễn độ cao địa hình trên bản đồ. Các đường này nối liền những điểm có cùng độ cao, giúp người đọc hình dung được dạng địa hình.

Vĩ độ là góc được đo từ đường Xích đạo (vĩ tuyến 0 độ) lên phía Bắc hoặc xuống phía Nam đến một điểm trên bề mặt Trái Đất. Xích đạo là gốc để xác định vĩ độ, với vĩ độ từ 0° ở Xích đạo đến 90° ở Cực Bắc và Cực Nam.

Bản đồ số có ưu thế vượt trội về khả năng cập nhật và chỉnh sửa dễ dàng, nhanh chóng. Dữ liệu số có thể được cập nhật liên tục từ nhiều nguồn, và việc chỉnh sửa bản đồ số cũng đơn giản hơn nhiều so với bản đồ giấy truyền thống.

Tỉ lệ 1:100.000 có nghĩa là mọi khoảng cách 1 đơn vị đo trên bản đồ (ví dụ 1 cm) tương ứng với 100.000 đơn vị đo đó trên thực địa. Trong trường hợp này, 1 cm trên bản đồ tương ứng với 100.000 cm (hoặc 1 km) trên thực tế.

Bảng thống kê dân số có thể là thông tin bổ trợ hữu ích liên quan đến khu vực địa lý được thể hiện trên bản đồ, nhưng không phải là thành phần cơ bản cấu tạo nên bản đồ địa lý. Các yếu tố như tỉ lệ, phương hướng, và chú giải là bắt buộc để bản đồ có thể đọc và sử dụng được.

Sai số bản đồ (map error) là độ không chính xác trong việc thể hiện vị trí, hình dạng, kích thước của các đối tượng địa lý trên bản đồ so với vị trí thực tế của chúng trên bề mặt Trái Đất. Sai số có thể do nhiều nguyên nhân như phép chiếu, quá trình đo đạc, và khái quát hóa bản đồ.

Trong phân loại tỉ lệ bản đồ, 1:50.000 được xem là tỉ lệ lớn. Các bản đồ tỉ lệ lớn thường có tỉ lệ từ 1:10.000 đến 1:200.000, thể hiện chi tiết địa hình và các đối tượng địa lý.

La bàn là công cụ thiết yếu khi sử dụng bản đồ để định hướng ngoài thực địa, đặc biệt ở những nơi không có kết nối internet hoặc điện. La bàn giúp xác định phương hướng Bắc, từ đó kết hợp với bản đồ để xác định vị trí và hướng đi.

Phép chiếu hình bản đồ là phương pháp toán học dùng để chuyển bề mặt cong của Trái Đất lên mặt phẳng bản đồ, đồng thời xác định sự biến dạng hình học tất yếu xảy ra trong quá trình chuyển đổi đó.

Khi phóng to bản đồ số, về mặt kỹ thuật, tỉ lệ bản đồ gốc (ví dụ 1:100.000) vẫn không thay đổi. Tuy nhiên, trên màn hình hiển thị, bạn đang xem bản đồ ở 'tỉ lệ hiển thị' lớn hơn, khiến các đối tượng trông lớn hơn, nhưng tỉ lệ gốc vẫn được giữ nguyên. Về mặt thực tế sử dụng, nhiều người có thể hiểu lầm là tỉ lệ 'lớn hơn' khi phóng to, nhưng về bản chất, tỉ lệ gốc không đổi.

GIS sử dụng hai loại dữ liệu chính để biểu diễn thông tin không gian: dữ liệu raster (dạng lưới ô vuông, phù hợp cho dữ liệu liên tục như độ cao, ảnh vệ tinh) và dữ liệu vector (dạng điểm, đường, vùng, phù hợp cho đối tượng rời rạc như đường giao thông, ranh giới hành chính).

Tỉ lệ 1:25.000 nghĩa là 1cm trên bản đồ tương ứng 25.000cm (hay 250 mét) trên thực địa. Vậy 4cm trên bản đồ sẽ tương ứng 4 * 250 mét = 1000 mét = 1 kilômét.

Phương pháp kí hiệu đường chuyển động (flow lines) sử dụng các đường có độ dày và màu sắc khác nhau để thể hiện hướng và cường độ của các dòng chảy, ví dụ như dòng sông, dòng giao thông, dòng di cư, dòng hàng hóa.

GPS (Global Positioning System) là hệ thống định vị toàn cầu, cung cấp thông tin vị trí chính xác. Kết nối GPS ổn định là yếu tố then chốt để bản đồ số có thể xác định vị trí của bạn và dẫn đường chính xác. Các yếu tố khác có thể quan trọng nhưng không trực tiếp ảnh hưởng đến độ chính xác định vị bằng GPS.

Bản đồ địa chính (cadastral maps) là loại bản đồ chuyên dụng thể hiện ranh giới, diện tích, và thông tin pháp lý về quyền sử dụng đất. Chúng rất quan trọng trong quản lý đất đai, quy hoạch đô thị, và các hoạt động liên quan đến bất động sản.

Phương pháp nền chất lượng (choropleth map) sử dụng thang màu hoặc độ đậm nhạt khác nhau để thể hiện sự biến thiên về giá trị của một thuộc tính thống kê (ví dụ như mật độ dân số, thu nhập bình quân) giữa các đơn vị hành chính hoặc vùng lãnh thổ.

Phương pháp kí hiệu theo điểm (point symbols) sử dụng các biểu tượng có hình dạng, kích thước, màu sắc khác nhau để thể hiện các đối tượng địa lý có vị trí xác định trên bản đồ, ví dụ như thành phố, nhà máy, mỏ khoáng sản.

Phép chiếu đồng diện tích (equal-area projection) được thiết kế để duy trì tỷ lệ diện tích chính xác trên bản đồ, nhưng đổi lại, hình dạng các đối tượng, đặc biệt ở vùng cực, sẽ bị bóp méo đáng kể. Các phép chiếu khác thường ưu tiên bảo toàn hình dạng hoặc khoảng cách.

Bản đồ tỉ lệ lớn (ví dụ 1:10.000) biểu diễn một khu vực nhỏ với độ chi tiết cao. Bản đồ tỉ lệ nhỏ (ví dụ 1:1.000.000) biểu diễn khu vực lớn hơn nhưng độ chi tiết giảm đi, các đối tượng được khái quát hóa nhiều hơn.

Bản đồ chuyên đề phân bố (distribution maps) được thiết kế để thể hiện sự phân bố không gian của một hoặc một vài hiện tượng địa lý nhất định. Ví dụ điển hình là bản đồ phân bố dân cư, bản đồ phân bố cây trồng, bản đồ phân bố khoáng sản.